POP-ART
Pop-art to ruch artystyczny, który rozwijał się w latach 60. XX w. i był związany z kontekstem społecznym, ponieważ w Europie i USA przeżywano wówczas rozkwit gospodarczy, co sprzyjało wzrostowi konsumpcjonizmu.
Pop-art miał być sztuką produkowaną seryjnie i tanią, aby zaspokoić potrzeby masowego odbiorcy.
Tematyka ruchu dotyka sfery kultury popularnej, ikonografii rozpowszechnionej przez środki masowego przekazu, przedmiotów codziennego użytku, czyli wszystko to, na co do tej pory nie zwracała uwagi sztuka tradycyjna.
Artyści deklarowali, że ich celem i strategią rynkową jest odtwarzanie banalności, jaką podszyta jest współczesność. Nie implikowało to jednak improwizacji czy niestaranności, każdy temat wybierany był bowiem uważnie, z dopracowaniem każdego szczegółu.
Proces artystyczny kompatybilny z łańcuchem produkcji przemysłowej, dzięki czemu powstawała sztuka seryjna, z założenia pozbawiona subiektywizmu artysty.
a) czynniki powstania:
• konsumpcjonizm,
• mechanizm reklamy,
• surrealizm (np. komiks na płótnie),
• naturalizm (przedmioty codziennego użytku w werystycznym przedstawieniu)
b) cechy:
• swoboda twórcza,
• zobrazowanie cywilizacji wielkomiejskiej, kultury masowej, konsumpcyjnej,
• zdaniem Oldenburga pop-art to sztuka: „polityczna, erotyczna, mistyczna, startująca od zera, naśladująca istotę ludzką, jej forma bierze się z samego życia; jest jak życie”,
• pop-art nie był „wewnątrz” machiny rozwoju kultury popularnej, ale komentarzem do niej,
• związany z warunkami życia społecznego
• artyści wskazują na ikonografię środków masowego przekazu, podkreślając, iż będzie ona prowadziła do coraz większej schematyzacji
OŚRODKI:
WIELKA BRYTANIA (Londyn)
Spośród krajów europejskich jedynie w Wielkiej Brytanii zjawisko pop-artu wystąpiło z nasileniem, a nawet pojawiło się tu wcześniej niż w USA.
Inicjatywa ta wyszła od grupy artystów, architektów i krytyków z Instytutu Sztuki Współczesnej w Londynie, którzy w 1952 założyli tzw. Independent Group, co zaowocowało wystawami: Parallel of Life and Art i This is Tomorrow (1953, 1956).
Stanowiły one przyczynek do stworzenia brytyjskiego języka pop-artu, ukazały kulturę masową, konsumpcjonizm i reklamę jako główne źródło inspiracji artystów.
Independent Group → Londyn, 1952
• członkowie: Richard Hamilton, Eduardo Paolozzi, Peter Blake, David Hockney, Allen Jones, Peter Philips
• propagowali nowy kierunek w sztuce: eklektyzm, różne gatunki, przedmioty codziennego użytku,
I FAZA: Hamilton i Paolozzi
II FAZA: szkoły w Londynie i Manchesterze
I FAZA
a) Richard HAMILTON
• prekursor i jeden z najważniejszych przedstawicieli europejskiego pop-artu,
• formy: malarstwo, kolaż, fotografia;
• tematy: przedmioty codziennego użytku, żywność, postaci komiksowe i atrakcyjne seksualnie, podobnie jak amerykańscy artyści traktował je z dystansem,
• jako jedyny europejski artysta utrzymał się w tej konwencji, jego prace to czysta krytyka konsumpcjonizmu i kultury masowej;
• reklamy, komiksy, fotografie jako tworzywo do przetworzenia zgodnie z wizją artystyczną
• organizacja wystawy This is Tomorrow, 1965 Londyn
→ prezentowano otoczenie człowieka (sprzęty, sztuka użytkowa, fotografia)
• jego definicja pop-art: przeznaczony dla masowego odbioru, rozpowszechnia się w szybkim czasie, jest tani, produkowany masowo, seksualny, dowcipny, przynoszący wielki dochód,
• początkowo technika montażu → jego prace złożone np. z cytatów z innych dzieł
• potem zdjęcia, do których doczepiał przedmioty np. na zdjęciu z kąpieliskiem - czepek; niebezpośredni przekaz, nerwowość przekazu,
• zw. z Duchampem i Jasperem Jonsem → podobnie zaszyfrowywał zagadkę tożsamości obrazu, przetwarzanie realnego motywu w fatamorgany, odbicie wycinka świata,
• podejście do fotografii, podobnie jak Warhol: „obraz fotograficzny stanowi pozornie niewinny zapis natury, w istocie zaś jest wyrafinowanym produktem kultury”
b) Eduardo PAOLOZZI
• tworzył kolorowe kolaże inspirowane otaczającą rzeczywistością, podobnie jak Hamilton, traktując je z dystansem, potem także rzeźba, wpisując się poniekąd w pop-art, ale i minimalizm,
• motywy z komiksów, schematów instruktażowych, tatuażu, filmu, spoza sfery sztuki,
• własna wizja cywilizacji: „kusi i obiecuje doznania dzięki obfitości środków konsumpcji i mass mediów”
• rzeźba: szafy grające, postaci astronautów
• w grafice: artysta ogranicza swoje działanie manualne, kieruje pracą zespołu,
II FAZA
→ ikonografia wielkiej metropolii (komiksy, filmy, gazety, puby)
→ szkoły w Londynie i Manchesterze (grafika na cele użytkowe np. okładki płyt)
a) Peter BLAKE
• połączenie tradycyjnej techniki olejnej i tematyki o charakterze popartowskim; motywy bliskie codzienności, tworzy malarstwo rozumiane i akceptowane przez szerszą publiczność,
b) Allen JONES
• komercja, meble „sexy”
• styl między figuracją a abstrakcją,
• tematyka erotyczna, rzeźby-montaże np. Chair, Table, Hot Stand, kobieta elementem erotycznych sprzętów,
c) David HOCKNEY
• humor i ironia,
• istotne sprawy osobiste, ale i ironiczna krytyka rzekomego dobrobytu społeczeństwa burżuazyjnego;
• łączenie w obrazie dwóch różnych powierzchni: gładkiej i błyszczącej z farby akrylowej połączonej z abstrakcyjną;
• przeważa tematyka autobiograficzna, sceny kameralne z udziałem przyjaciół np. Portret Artysty, 1971 → swoboda, elegancja,
d) Caulfield
• jego twórczość można ocenić jako pop-art figuratywny – obok abstrakcyjnych struktur o czarnych konturach, wypełnionych płaskim kolorem, znajdują się rozpoznawalne przedmioty; styl graficzny, przypominający Lichtensteina.
STANY ZJEDNOCZONE
Na kształtowanie amerykańskiego pop-artu wpływ mieli, w jego początkach, Jasper Johns i Robert Rauschenberg (pionierzy pop-artu).
O ile pod względem technicznym ich malarstwo zbliżone było do abstrakcyjnego ekspresjonizmu, o tyle w pozostałych aspektach zgodni byli z założeniami pop-artu, tj.: banalną tematyką, nieobecnością osobowości artysty, a zarazem poważnym podejściem do przedmiotu będącego tematem dzieła.
Interpretacja ów przedmiotu stanowi różnicę między tymi dwoma artystami, stosowali oni inne formy wyrazu np. Rauschenberg fizycznie wkomponowywał przedmiot w obraz łącząc malarstwo z przedmiotami poza malarskimi (np. tkaniny, etykietki), zaś Johns sam obraz zmieniał w przedmiot poprzez wybranie motywu i zwielokrotnianie go (np. flaga, tarcza strzelnicza), aż do pozbawienia pierwotnego, oczywistego sensu.
Pierwszy raz artyści ci wystawili swoje prace w Nowym Jorku w 1958 r.
Oni wpłynęli na młodszych artystów, którzy stworzyli dwie szkoły: nowojorską i Pacyfiku.
a) Robert RAUSCHENBERG
• od minimalizmu, przez techniki kolażu, po serigrafie,
• na wszystkich etapach interesowało go pojęcie przestrzeni, czego wyrazem są jego combine paintings (kompozycje malarskie złożone z podłoża malarskiego i pozamalarskich przedmiotów)
• zainteresowanie środkami ekspresji,
• od obrazów monochromatycznych (białe i czarne), po stopniowe wprowadzenie koloru (czerwień),
• symboliczny początek pop-artu to 1953, gdy Rauschenberg wymazuje gumką rysunek de Kooninga;
• wykorzystywał gazety, wizerunki znanych osób i produktów np. Coca Cola Plan 1958
• inspiracja dadaizmem,
• najsłynniejsze dzieła: Canyon ('59), Monogram ('59), w tym samym roku wziął udział wraz z Jasperem Johnsem w happeningu Allana Kaprowa,
• jako 1 Amerykanin otrzymał główną nagrodę za twórczość malarską na Biennale w Wenecji, '64,
• od '62 wykorzystuje technikę sitodruku, używa naturalnych barwników,
b) Jasper JOHNS
• zainteresowanie współczesną symboliką społeczną np. flagi, mapy jako zdepersonalizowane znaki konwencjonalne, które powielał w bogatej kolorystyce, nakładając na płótno grube warstwy farby,
• w całej szt. współczesnej nie było artysty, który tak ostro postawił sprawę płaskiego, umownego emblematu; dzięki niemu uświadomiono sobie, że jedynym przeznaczeniem malarstwa figuratywnego wcale nie jest perspektywiczne oddanie wizji istniejącej wokół trójwymiarowej rzeczywistości,
• prowokował do zerwania z gestem malarza, nawykami zakorzenionymi w mal., jak np. stosunek do „przedstawiającego” i „przedstawianego, barw i linii,
• Flagi malowane frontalnie i płasko, czystymi farbami → pierwsze ok 1954,
• spontanicznej ekspresji temperamentu artysty przeciwstawił chłodne wykonawstwo zamierzonej z góry koncepcji,
• teza: obraz, sam dwuwymiarowy jak np. flaga, jest zamknięty, co należy wykorzystać jako projekcję znaku z codziennego życia,
• żeby jednak obraz nie był czymś zwykłym, jak flaga, namalował go wyraźnie „odręczną” fakturą, chropowatą → sprzeczność znaku i faktury,
• pytanie czy jego dzieło to obrazy przedstawiające flagi, czy są to jedynie umowne znaki - kwestia stosunku dzieła do rzeczywistości, głos w dyskursie „malarstwo o malarstwie”,
• obraz płaski, na którym widnieje bezosobowy emblemat był autoironiczny, gdyż chodziło o ukazanie autora nie w kontekście natchnienia, ale neutralnej prostocie wykonania,
• od 1959 dopisuje na obrazach słowa oznaczające kolory np. False start; z czasem np. żółty napisany na zielonym – poddał w wątpliwość znaczenie obowiązujących werbalnie oznaczeń,
• zajmował się rzeźbą → z wykorzystaniem takich przedmiotów jak puszki po piwie, chodziło mu o wykorzystanie rzeczy codziennych, ale ujrzane okiem wolnym od z góry narzuconego schematu postrzegania, dziedzictwo Duchampa,
• 1 indywidualna wystawa: w galerii Leo Castellego w Nowym Jorku, '58 → okrzyknięta początkiem pop-artu,
• Tarcza strzelnicza '55 → gra z konwencjonalnym myśleniem o sztuce przedstawiającej i abstrakcyjnej, składa się z płótna na którym znajdują się kręgi, a na nich gipsowe odlewy części ciała,
• Brąz malowany, '60 → swego rodzaju anty-ready made; puszka piwa z brązu, nie jest wytworem przemysłowym, ale rzeźbą, więc nie ma charakterystycznej dla ready mades funkcji użytkowej;
SZKOŁA NOWOJORSKA
a) Roy LICHTENSTEIN
• w latach 50. swymi dziełami wpisywał się w estetykę abstrakcyjnego ekspresjonizmu,
• początkowo tworzył wizerunki postaci z kreskówek, co stanowiło zapowiedź późniejszego stylu, w latach 60. całkowicie włączył się w nurt pop-artu
• tematy: postacie z kreskówek, komiksów, opakowań gum do żucia,
• komiks spełnia wszystkie wymogi jakie stawiał swoim dziełom: uniwersalna tematyka o dużym ładunku emocjonalnym przedstawiona za pomocą bezosobowej techniki, aby osiągnąć ten efekt korzystał z techniki czterobarwnego sitodruku: żółty, czerwony, niebieski, czarny, na białym tle; najpierw rysował punkty, potem wypełniał je kolorem, na końcu kontury,
• typowy reprezentant pop-artu, wyrażał całą konwencjonalność i bezosobowość tego kierunku,
• technika pokrywania obrazu siecią punktów o czystej barwie, schematyczność ikonografii, umowny katalog motywów: twarzy, rekwizytów, napisów w dymkach, sztywność formuły realizacji
• próba komentarza do malarstwa → ekspresja jego dzieł krzykliwa, zdawkowa uczuciowość → chciał stworzyć parafrazę wątków obecnych i nie obecnych w sztuce → kpina z gestu i spontanicznego chlapnięcia farbą (abstrakcyjny ekspresjonizm),
...
madchomiczek