Przedmiot: Podstawowa opieka zdrowotna
Samokształcenie oddajemy do 25 kwietnia pokój 28 na ulicy Techników
Praktyki odbywamy u pielęgniarki, nie u higienistki!
,,Pielęgniarstwo w podstawowej opiece zdrowotnej” Tom II Literatura obowiązkowa
Początki medycyny szkolnej
Medycyna szkolna- dziedzina medycyny zajmująca się teoretycznie i praktycznie rozwojem oraz zdrowiem uczniów, zarówno w skali populacyjnej jak i jednostkowej, w kontekście procesu nauczania i wychowania oraz wpływu środowiska szkolnego.
Historia medycyny i higieny szkolnej sięga swą genezą do czasów starożytnych. W starożytnym Rzymie czy Sparcie wzorce łączono ściśle z uzyskaniem tężyzny i dobrym zdrowiem.
W okresie odrodzenia orędownikiem idei zdrowia w myśli pedagogicznej był Jan Amos Komeński, który głosił, że jednym z celów szkoły jest wychowanie zdrowotne.
W oświeceniu John Locke stworzył pierwszy podręcznik profilaktyki, dużo miejsca poświęcił zasadom wychowania fizycznego i higienie procesu nauczania.
W Polsce pierwszym dokumentem zawierającym problematykę higieny szkolnej i opieki higienicznej nad uczniami była Ustawa Komisji Edukacji Narodowej (1773), która określała między innymi obowiązki szkoły w zakresie ochrony zdrowia uczniów. Uwarunkowania polityczne nie pozwoliły realizować idei KEN.
Jednak w pewnym stopniu zasady opracowane przez KEN wcielił w życie Tadeusz Czacki, który wprowadził do szkoły lekcje wychowania fizycznego oraz do zespołu szkoły wprowadził stanowisko lekarza szkolnego.
Na przełomie XIX i XX wieku powstała nowa dyscyplina zajmująca się środowiskiem szkolnym – -- higiena szkolna.
Zainteresowanie higienistów szkolnych skupiała się na mikroklimacie szkolnym oraz higienie procesu nauczania. Ówcześni lekarze szkolni oprócz sprawowania nadzoru sanitarnego, badali rozwój uczniów oraz ich stan zdrowia, jednak bez następujących po ich działań leczniczych i rehabilitacyjnych.
Na początku XX wieku pojawiły się w szkołach higienistki szkolne (Polska 1917r.), jednak nadal centralną postacią był lekarz.
Polscy twórcy higieny szkolnej : St. Kopczyński, H. Jordan, M. Kasprzak. Okres międzywojenny nie wniósł zasadniczych zmian w organizacji opieki zdrowotnej w szkołach Europy.
II wojna światowa zniszczyła wszystkie dokonania w praktyce szkolnej.
Po wojnie, w pierwszych latach odbudowy higieny szkolnej skupiono się na zapobieganiu chorobom zakaźnym (zwłaszcza gruźlicy), zwalczaniu wszawicy oraz na dożywianiu uczniów.
W 1952 roku decyzją rządową opiekę zdrowotną w szkołach podporządkowano resortowi zdrowia. W tym okresie określono normy zatrudnienia lekarzy i higienistek, opracowano minimum warunków sanitarno – higienicznych w szkołach, dokumentację lekarsko – pielęgniarską.
W szkołach funkcjonowały poradnie szkolne, składające się z gabinetu lekarskiego i stomatologicznego.
W praktyce lekarza oprócz badań profilaktycznych wprowadzono poradnictwo czynne w wyniku ustanowienia grup dyspanseryjnych. Rozwinięto profilaktykę najczęściej występujących zaburzeń oraz rehabilitację. Do badań lekarskich wprowadzono elementy orzecznictwa dla potrzeb szkolnych: dotyczyło to oceny dojrzałości szkolnej, poradnictwa zawodowego, kwalifikowania do wychowania fizycznego.
W 1985 roku pielęgniarka/higienistka szkolna otrzymała status pielęgniarki środowiskowej - środowiska nauczania i wychowania.
1988 rok - wdrożono program kursów kwalifikacyjnych dla środowiskowych pielęgniarek szkolnych. Wraz z transformacją ustrojowo – gospodarczą w latach 90- tych zmieniono system opieki zdrowotnej nad uczniem (1992)
U podstaw nowego systemu znalazła się rekomendowana przez WHO filozofia zdrowia i jego promocji (szkoły promujące zdrowie) oraz reformy opieki zdrowotnej w Polsce.
Podstawowym założeniem systemu okazało się aktywne włączenie w opiekę zdrowotną, obok służby zdrowia i szkoły, samego ucznia i jego rodziców. Pozwala to na indywidualizację opieki, a jednocześnie upodmiotawia ucznia.
Obecny system opieki zdrowotnej nad uczniem
System ten przewartościowuje tradycyjny układ lekarz szkolny – pielęgniarka szkolna, dając pielęgniarce rolę lidera w bezpośredniej opiece zdrowotnej w szkole, w promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej.
System nie przewiduje sprawowania opieki nad uczniami przez lekarza oraz stomatologa w szkole.
Opiekę lekarską sprawuje lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, do którego rodzice złożyli deklarację wyboru.
Współczesna koncepcja medycyny szkolnej wyrosła ze strategii WHO ,,Zdrowie dla wszystkich” i koncepcji promocji zdrowia.
Zakłada ona, że:
1. Podmiotem zainteresowań medycyny szkolnej jest cała populacja uczniów (a nie głównie uczniowie z zaburzeniami zdrowia i rozwoju lub ryzykiem ich wystąpienia) oraz nauczyciele i inni pracownicy, którzy wraz z uczniami, przy współudziale rodziców, tworzą społeczność szkolną.
2. Główny kierunek działań związany z promocją zdrowia i profilaktyką pierwotną, co nie oznacza zaniechania działań z zakresu profilaktyki wtórnej i terapii. Wykorzystuje się metody i podejścia stosowane w promocji zdrowia, zwłaszcza zachęcanie uczniów do identyfikowania własnych problemów i ich rozwiązywania, aktywnego uczestnictwa w doskonaleniu własnego zdrowia i wspólnych wysiłków w tworzeniu zdrowego środowiska.
3. Szkoła powinna być środowiskiem wspierającym zdrowie i powinna zmierzać do tworzenia szkoły promującej zdrowie.
Wg najnowszych opracowań WHO, profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami jest wymieniana jako pierwszy element nowoczesnego programu promocji zdrowia w szkole, na który składają się:
§ Edukacja zdrowotna
§ Sprzyjające zdrowiu środowisko fizyczne i społeczne szkoły
§ Posiłki szkolne
§ Wychowanie fizyczne i rekreacja
§ Poradnictwo i wsparcie w zakresie zdrowia psychicznego
Zdrowie i edukacja są ściśle powiązane ze sobą. Dzieci zdrowe lepiej się uczą, a ludzie o wyższym poziomie wykształcenia charakteryzuje lepszy stan zdrowia.
Powszechnie uważa się, że edukacja zdrowotna dzieci i młodzieży w szkole jest najbardziej skuteczną i opłacalną inwestycją w długofalowym programie poprawy zdrowia społeczeństwa.
Podstawę prawną regulującą opiekę zdrowotną nad dzieckiem w środowisku nauczania stanowią:
1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29.08.2009 roku w sprawie organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą.
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22.10.2010 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej.
3. Rządowy program: Profilaktyczna opieka zdrowotna nad dziećmi i młodzieżą w środowisku nauczania i wychowania z października 2004.
Powstanie programu rządowego wymusiła niekorzystna sytuacja w systemie opieki nad uczniami:
§ Profilaktyczną opiekę zdrowotną nie są objęci wszyscy uczniowie (bilanse zdrowia wykonywane są u 88-96% uczniów).
§ Zakres udzielanych świadczeń zdrowotnych zagwarantowanych umowami jest zróżnicowany, istnieją duże trudności w pozyskiwaniu danych o sytuacji w opiece zdrowotnej nad uczniami oraz o stanie zdrowia uczniów ze względu na
o Różnorodność podmiotów realizujących świadczenia z zakresu profilaktycznej opieki nad uczniami
o Brak koordynacji działań tych podmiotów
o Niedostatek regulacji prawnych
o Nieskuteczny nadzór merytoryczny
§ W wyniku przeniesienia na rodziców ciężaru opieki nad dziećmi i młodzieżą, znaczna częćś rodziców nie jest w stanie realizować zadań w zakresie opieki nad dziećmi
Dlatego też istniała konieczność wprowadzenia rządowego programu, który ma na celu zapewnienie wszystkim uczniom dostępności do opieki profilaktycznej i poprawę jej jakości. Program był zbieżny z celami Narodowego Programu Zdrowia.
Opiekę profilaktyczną objęci są uczniowie szkół podstawowych, gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych, publicznych i niepublicznych.
Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami obejmuje:
1. Testy przesiewowe polegające na wstępnej identyfikacji odchyleń od normy rozwojowej, niezdiagnozowanych chorób, zaburzeń lub wad, przez zastosowanie szybkich metod badania.
2. Postępowanie diagnostyczne w przypadku uzyskania dodatniego wyniku testu przesiewowego, w celu potwierdzenia lub wykluczenia zaburzeń ujawnionych w tym teście (postępowanie przesiewowe)
3. Profilaktyczne badania lekarskie (bilanse zdrowia) w zakresie
Ø Indywidualnej oceny stanu zdrowia i rozwoju uczniów
Ø Kwalifikacji do zajęć wychowania fizycznego i sportu szkolnego
Ø Zdrowotnej gotowości szkolnej uczniów
Ø Kwalifikacji do programów rehabilitacyjnych
Ø Ograniczeń dotyczący wyboru i nauki zawodu
4. Profilaktyczne badania stomatologiczne: profilaktykę próchnicy zębów i profilaktykę ortodontyczną
5. Udzielanie pomocy w przypadku nagłych zachorowań, urazów, zatruć
6. Obowiązkowe szczepienia ochronne
Profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami sprawują
§ Pielęgniarka lub higienistka szkolna
§ Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej sprawujący opiekę nad uczniem
§ Lekarz stomatolog
Zadania pielęgniarki lub higienistki szkolnej sprawującej profilaktyczną opiekę nad uczniami:
1. Wykonywanie i interpretowanie testów przesiewowych
2. Kierowanie postępowaniem przesiewowym oraz sprawowanie opieki pielęgniarskiej nad uczniami objętymi tym postępowaniem
3. Organizowanie profilaktycznych badań lekarskich
4. Prowadzenie grupowej profilaktyki fluorkowej
5. Czynne poradnictwo w zakresie opieki pielęgniarskiej
6. Udział w planowaniu, realizacji i ocenie szkolnego programu edukacji zdrowotnej oraz podejmowanie innych działań w zakresie promocji
7. Udzielenie pomocy przedlekarskiej w przypadku nagłych zachorowań, urazów, zatruć
8. Doradztwo dla dyrektora szkoły w sprawie warunków bezpieczeństwa uczniów, organizacji posiłków i warunków sanitarnych w szkole.
9. Prowadzenie dokumentacji medycznej uczniów oraz dokumentacji sprawozdawczej.
Pielęgniarka lub higienistka szkolna pracuje w gabinecie profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej, który znajduje się na terenie szkoły.
Pielęgniarka sprawująca profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami powinna współpracować z :
§ Lekarzem POZ sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniem
§ Lekarzem stomatologiem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniem
§ Pielęgniarką podstawowej opieki zdrowotnej
§ Rodzicami, opiekunami prawnymi lub faktycznymi ucznia
§ Dyrektorem szkoły
§ Radą pedagogiczną
§ Organizacjami i instytucjami działającymi na rzecz dzieci i młodzieży
Delightful93