Głos Lasu 5.2012.pdf

(3586 KB) Pobierz
magazyn pRAcOwNików
numer 5 (503) maj 2012 | issn 0137-6691
inwa z ja gatunków
obcych
nagrody
jubileuszowe
HODOwLA
DĘBów
Tradycja
i nowoczesność
EDUKACJA
I TURYSTYKA
JAK TARTACZNA
DE SK A?
RESOcJALiZAcJA
wiĘŹNiów
Dobre praktyki
z Karnieszewic
QUADY NA TORY?
Czy w lasaCh jest miejsCe
dla off-roadu
leŚnictwo
kosowa
898206519.052.png 898206519.063.png 898206519.074.png 898206519.085.png 898206519.001.png 898206519.004.png 898206519.005.png 898206519.006.png 898206519.007.png 898206519.008.png 898206519.009.png 898206519.010.png 898206519.011.png 898206519.012.png
na dobry początek
magazyn
pracowników
lasów
państwow ych
nr 5 (503)
maj 2012
nakład 16 000
egzemplarzy
Szanowni
Czytelnicy!
O d miesiąca ż ycie
na okładce:
Quad zatrzymany
na leśnej drodze
na szej r eda kcji
(w której oprócz
w y dawania „Głosu Lasu”
i  „ech Leśn ych” zajmujemy się
m.in. stronami internetowymi LP) bieg-
nie w szybszym tempie. Codziennie do-
stajemy dziesiątki e-maili i  komunika-
tów o  wpisach w  mediach społecznoś-
ciowych. Strona internetowa www.lasy.
gov.pl notuje rekordowe wyniki oglądal-
ności – w  ciągu miesiąca odwiedziło ją
blisko 400 tys. użytkowników. Wszyst-
ko to związane jest z jednym projektem
– transmisją z  gniazda bielików prowa-
dzoną przez CILP wspólnie z  Komite-
tem Ochrony Orłów i  przy bezcennym
zaangażowaniu leśników z  Nadleśni-
ctwa Kutno.
fot.
andrzej daniluk
powinni wszystkie te potrzeby brać pod
uwagę i – w miarę możliwości – zaspo-
kajać. Mam nadzieję, że bieliki z  Kut-
na choć niektórych przekonają, że leś-
nicy potraią dbać o przyrodę, że są w tej
dziedzinie ekspertami, którym można
zaufać.
dyrektor:
Sławomir Trzaskowski
redaktor naczelny:
Artur Rutkowski
adreS redakcjI:
ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. nr 3
02-362 Warszawa
tel. 22 822 49 31 wew. 254
faks 22 823 96 68
e-mail: glos.lasu@cilp.lasy.gov.pl
Właśnie o  tym, czy potraimy poka-
zać społeczeństwu nasze zaangażowa-
nie w rozwój pozarpodukcyjnych funk-
cji lasu (m.in. w  ochronę przyrody na
zarządzanych przez nas terenach, edu-
kację czy zagospodarowanie turystycz-
ne lasów), pisze w  tym numerze „Gło-
su Lasu” Jarosław Szałata w  tekście pt.
„Marketing w dechę?” Autor zadaje py-
tanie: co Lasy zyskały (np. w ujęciu wi-
zerunkowym) na wielkim wysiłku, któ-
ry podjęły choćby przy inwentaryzacji
przyrodniczej? Kto – poza samymi leś-
nikami – się o tym dowiedział?
zaStepca redaktora naczelnego:
Ewa Kwiecień
Sekretarz redakcjI:
Katarzyna Bielawska
redaktorzy:
Jerzy Drabarczyk, Małgorzata Haze
Stale WSpółpracUją:
Edward Marszałek, Wojciech Mędrzak,
Jarosław Szałata
fotoedycja :
Andrzej Daniluk
Poza ciepłymi słowami i pochwałami za
ten edukacyjny projekt wiele z nich po-
kazuje, że stereotypy i  fałszywy obraz
leśników – wyłącznie jako producentów
drewna – ciągle dominuje w niektórych
środowiskach. Za przykład może służyć
fragment listu przesłanego do dyrektora
generalnego: Świetny pomysł. Nie cho-
dzi tylko o  kamerę, ale o  wszystkie in-
formacje dodatkowe, które umieścili-
ście na stronie o bieliku. To jest właśnie
sposób na propagowanie zainteresowa-
nia przyrodą, środowiskiem. [...] Pro-
jekt Bielik trochę zmienia moje patrze-
nie na Lasy Państwowe i zmniejsza moją
„nienawiść” do fabryki sosny. Widzę, że
trochę zmieniacie nasadzenia i nie są to
tylko „plantacje sosny”. – pisze Jarosław,
ornitolog z Mazowsza.
Głośny, zarówno dosłownie jak i w prze-
nośni, jest też problem quadów i moto-
cykli krosowych w  lasach. O  nieszczę-
śliwym wypadku z  RDLP Gdańsk
i zawiązanych z nim problemach praw-
nych (także dla leśników) pisaliśmy kil-
ka miesięcy temu. Dziś, w  tekście Ka-
tarzyny Bielawskiej, przedstawiamy
próbę pozytywnego (oczywiście w  ra-
mach obowiązujących przepisów) unor-
mowania sprawy. Poza tym w  numerze
m.in. o  problematycznych pasach prze-
ciwpożarowych, zagrożeniu od brudni-
cy mniszki i boreczników, metodach ho-
dowli dębu, nagrodach jubileuszowych
czy edukacji osadzonych w  zakładach
karnych. Życzę miłej lektury!
opracoWanIe grafIczne:
Costa del Graphica, Mateusz Jankowski
www.costadelgraphica.squarespace.com
projekt:
Novimedia Content Publishing
www.novimedia.pl
reklama:
tel.: 22 822 49 31 wew. 517
j.stankiewicz@cilp.lasy.gov.pl
„Fabryka sosny” – właśnie tak jesteśmy
często postrzegani przez niektóre grupy
społeczne. Oczywiście nikt nie zamierza
ukrywać, że LP utrzymują się ze sprze-
daży drewna, że dostarczamy surowiec,
który jest potrzebny każdemu w  wie-
lu miejscach i  do wyrobu różnych pro-
duktów. Ale nie możemy zapominać,
że drewno to niejedyna potrzeba spo-
łeczeństwa związana z lasem. A leśnicy
drUk:
Zakłady Graficzne MOMAG S.A.
Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń
ani reklam. Nie zwracamy artykułów
niezamówionych. Zastrzegamy sobie prawo
skracania i adiustacji tekstów oraz zmiany
ich tytułów.
paWeł k aczoroWSkI, „WIoSna W brzezInIe”
zdjęcIe W yróżnIone W I edycjI konkUrSU
„laSy W obIekt y Wach leśnIkóW”
artUr rUtkoWSkI | redaktor naczelny
a.rutkowski@cilp.lasy.gov.pl
maj 2012 | głos l asu | 3
898206519.013.png 898206519.014.png 898206519.015.png 898206519.016.png 898206519.017.png 898206519.018.png 898206519.019.png 898206519.020.png 898206519.021.png 898206519.022.png 898206519.023.png 898206519.024.png 898206519.025.png 898206519.026.png 898206519.027.png 898206519.028.png 898206519.029.png 898206519.030.png 898206519.031.png 898206519.032.png 898206519.033.png
 
spis treści
ogłoszenie
str. 8
Quadowcom
wstęp wzbroniony?
str.20
Nieskazani na
bezużyteczność
str. 24
Zamiłowany
w owadach
str. 34
Inwazja obcych
str. 44
Psy na tropie
W Lasach
Państwowych Praktyka
Ludzie
Branża
Po godzinach
0 6 | MIgaWKI
Konferencja dla ZUL-i
Znamy polskiego
mistrza umiejętności
leśnych
Międzynarodowy
problem
Rusza projekt " Zielony
14 | l@s oPINII
Marketing w dechę?
Czy leśnicy potraią
efektywnie sprzedawać inne
produkty swojej działalności
niż drewno?
24 | leśNIK z Pasją
Zamiłowany
w owadach
Pasja nauczyciela
z Technikum Leśnego
w Brynku
34 | WoKół lP
Inwazja obcych
Dlaczego obce gatunki roślin
i zwierząt są tak groźne dla
miejscowej przyrody?
42| z jęzYKa leśNIKa
Time for English
Fachowe słownictwo leśne
w ćwiczeniach językowych
Razem czy osobno?
Porady językowe polonistki
43 | NoWośCI WYdaWNICze
Kolonie letnie
dla dzieci
w wieku
od 7 do 18 lat
Zapraszamy na 12-dniowy
turnus od 9 do 20 lipca 2012 r. do
Puszczykowa na terenie Wielko-
polskiego Parku Narodowego.
37 | KalejdosKoP
Wiekowy las
zagrożony przez
kamieniołom
Amerykańscy
importerzy
w tarapatach
16 | aKadeMIa leśNIKa
Tradycja
i nowoczesność
Które metody hodowli dębu
sprawdzają się najlepiej
26 | KadrY
29 | NIezbędNIK PraCoWNIKa
Dla kogo jubileusz?
Zawiłe procedury
przyznawania nagród
jubileuszowych
44 | sPoTKalIśMY sIę W…
Równać do Wojskiego
Zmagania o Róg Zbramira
punkt kontrolny"
0 8 | W lasaCH PaŃsTWoWYCH
Quadowcom wstęp
wzbroniony?
Czy w polskich lasach jest
miejsce dla of-roadu?
Sporne pasy
Kto powinien wykonywać
i utrzymywać pasy
przeciwpożarowe. Co nowego
w sporze z PKP?
Psy na tropie
I Warsztaty Pracy Psów
Tropowców i Dzikarzy dla
Ogarów i Gończych Polskich
w Nadleśnictwie Pisz
19 | NoWośCI rYNKoWe
20 | rePorTa ż
Nieskazani na
bezużyteczność
30 | zarządzeNIe W PIgułCe
Nadleśniczowie
według nowych zasad
Najważniejsze zmiany
w zasadach powoływania
nadleśniczych
38 | sPoTKalIśMY sIę W…
Kreatywni, odważni,
zaangażowani
V Ogólnopolska Konferencja
Studentów Leśnictwa
W programie częste wyjazdy na
nowoczesny basen ze zjeżdżalnią,
park linowy, tor saneczkowy oraz
inne liczne atrakcje. Zapraszamy
dzieci nie tylko pracowników LP.
Leśnicy z Karnieszewic
resocjalizują więźniów
46 | Moja osada
47 | las Na Wesoło
22 | sPoTKalIśMY sIę W...
Boreczniki i brudnica
mniszka w natarciu
Z czym w tym roku mają
kłopot leśnicy zajmujący się
ochroną lasu
40 | Na śWIeCIe
Sadzonki między
minami
Jak w powojennych realiach
gospodarują leśnicy
z Kosowa?
32 | PożegNaNIa
Jan Pękalski
Radosław Fuchs
Szczegółowe informacje oraz wy-
magane dokumenty do pobrania
na stronie: www.los.lasypanstwo-
we.poznan.pl.
Kontakt: puszczykowo@poznan.
lasy.gov.pl, tel. 61 819 46 47.
4 | głos l asu | ma j 2012
maj 2012 | głos l asu | 5
898206519.034.png 898206519.035.png 898206519.036.png 898206519.037.png 898206519.038.png 898206519.039.png 898206519.040.png 898206519.041.png 898206519.042.png 898206519.043.png 898206519.044.png 898206519.045.png 898206519.046.png 898206519.047.png 898206519.048.png 898206519.049.png 898206519.050.png 898206519.051.png 898206519.053.png 898206519.054.png 898206519.055.png 898206519.056.png 898206519.057.png 898206519.058.png 898206519.059.png 898206519.060.png
MigAwki
Konferencja dla ZUL-i
Międzynarodowy
problem
W spotkaniu uczestniczyli
przedstawiciele lasów
Państwowych i Regionalnego
centrum innowacji w Kownie
(litwa), leśnej agencji
Wykonawczej (Bułgaria),
uniwersytetu w coventry,
a także centrum Badawczo-
-Projektowego san Marco
uniwersytetu w Rzymie
oraz partnerzy ze słowacji
reprezentujący Narodowy
ośrodek leśnictwa i straż
Pożarną. stronę polską, oprócz
pracowników naukowych
iBl i Polskiego centrum
Badań Kosmicznych PaN,
reprezentowali przedstawiciele
dglP, RdlP oraz Państwowej
straży Pożarnej w zielonej górze.
S potkanie odbyło się na terenie
Prezentacje, stoiska
z maszynami i dynamiczne
pokazy pracy w lesie.
Szósta konferencja dla
ZUL-i za nami.
montowany na dwuosiowej przyczepie
doczepianej do ciągnika rolniczego.
Maszyna ta może zrębkować materiał do
40 cm średnicy. Firma Pronar pokazała
8-tonową przyczepę zrywkową T644/1
z  7-metrowym żurawiem i  wysuwanym
przedłużeniem tylnej ramy. Przyczepa
pracowała z  ciągnikiem Pronar 5135.
Firma Maamut zaprezentowała zarówno
przyczepę zrywkową własnej produkcji,
jak i  wciągarki leśne jednego ze swoich
kontrahentów. Uczestnikom konferencji
spodobał się pokaz szwedzkiego żela-
znego konia, maszyny małej, ale dobrze
sobie radzącej w trudnym terenie.
Organizatorem konferencji była
„Nowa Gazeta Leśna”. Patronat hono-
rowy sprawowali: RDLP w  Olsztynie
i Forest Consulting Center.
Nadleśnictwa Spychowo. Ponad
setce przedsiębiorców i  pracow-
ników zakładów usług leśnych swoją
ofertę zaprezentowało blisko 20 przed-
stawicieli handlowych zajmujących się
sprzętem leśnym – prywatni przedsię-
biorcy oraz OTL w Jarocinie i ORWLP
w Bedoniu.
– Około 90 proc. dochodów Lasów
Państwowych pochodzi ze sprzedaży
drewna. Surowiec ten pozyskują pry-
watne irmy leśne i  to od ich kondycji
zależy w dużej mierze przyszłość Lasów
Państwowych – podkreślał Jan Karetko,
dyrektor RDLP w  Olsztynie, podczas
otwarcia imprezy.
Wśród maszyn pokazanych na kon-
ferencji duże zainteresowanie wzbudził
mobilny rębak Bruks (605 PT), za-
Monitorowanie i wykrywanie pożarów lasu, organizacja
systemu ochrony przeciwpożarowej, funkcjonowanie
krajowego systemu informacji o pożarach lasu – to
niektóre tematy poruszane podczas warsztatów
realizowanych w ramach projektu EFFMiS.
M iędzynarodowe warszta-
pożarami lasów w  Europie. W  ramach
projektu odbywają się warsztaty, wy-
miana personelu oraz wizyty studyjne.
Rezultatem mają być plany operacyjne,
zakładające zaadaptowanie i  wdrożenie
dobrych praktyk przez poszczególnych
partnerów, w  tym wykorzystywanie sy-
stemów informacyjnych do wczesnego
wykrywania pożarów lasu, skutecznego
ich gaszenia, szacowania szkód oraz
sposobów odnawiana spalonych lasów.
Dzięki projektowi mają się zatrzeć róż-
nice między regionami Europy bardziej
i mniej zaawansowanymi pod względem
ochrony przeciwpożarowej.
Podczas wizyty na terenie Regionalnej
Dyrekcji Lasów Państwowych w  Rado-
miu (w nadleśnictwach Dobieszyn i Ko-
ty odbyły się w  dniach
25–26 kwietnia w  IBL
w  Sękocinie Starym oraz na tere-
nie RDLP Radom. Wzięli w  nich
udział specjaliści zajmujący się
ochroną
przeciwpożarową
lasu
z Polski i zagranicy.
Projekt EFFMIS (Europejski Moni-
toring Pożarów Lasu za pomocą Syste-
mów Informatycznych) jest realizowany
w  ramach Programu Współpracy Mię-
dzyregionalnej „Interreg” IV C i  współ-
inansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego. Jego
celem jest przegląd doświadczeń z  dzie-
dziny ochrony przeciwpożarowej mię-
dzy krajami najbardziej zagrożonymi
zienice) uczestnicy spotkania zapoznali
się w  praktyce z  funkcjonowaniem sy-
stemu ochrony ppoż. w LP. Mogli m.in.
obejrzeć punkty: prognostyczny, alarmo-
wo-dyspozycyjny, wziąć udział w  poka-
zach sprzętu ratowniczego i zapoznać się
z  technikami gaszenia ognia w  lesie. Na
terenie Nadleśnictwa Kozienice goście
spotkania posadzili pamiątkowy dąb.
TEKsT | JERZY DRABARCZYk
TEKsT | RAFAŁ JAJOR
Znamy
polskiego
mistrza
umiejętności
leśnych
Mistrzowskie drużyny
i. zespół szkół leśnych Rucianem-Nidzie
ii. zespół szkół leśnych w Warcinie
iii. zespół szkół leśnych w Tucholi
Mistrzowie indywidualni – praca pilarką
i. łukasz cybulski – zsl w Warcinie
ii. szymon Polerowicz – zsl w Tucholi
iii. łukasz Wójtowicz – zsl w Rucianem-Nidzie
Rusza projekt „Zielony
punkt kontrolny”
Nowa koncepcja
orieentering to pokonywanie
terenu, najlepiej leśnego,
z wykorzystaniem mapy
i potwierdzeniem obecności
w punktach kontrolnych. Więcej
informacji: „głos lasu” 3/2012.
koncepcja tzw. orienteeringu ma w Polsce szanse
na powodzenie. Coraz więcej nadleśnictw jest
zainteresowanych tą formą wypoczynku w lesie.
Okrzesywanie, przerzynka
kombinacyjna, Bieg
Leśnika – to tylko
niektóre konkurencje,
z którymi musieli się
zmierzyć uczestnicy
iV Mistrzostw Polski
Szkół w Umiejętnościach
Leśnych.
Pierwszego dnia mistrzostw
sprawdzane były praktyczne zdol-
ności uczestników w  pięciu kon-
k u rencjach związanych z pracą pilarką:
zmiana łańcucha tnącego, przerzynka
kombinacyjna, przerzynka precyzyjna,
ścinka drzew i okrzesywanie.
Drugiego dnia odbył się Bieg Leśnika.
Konkurencja ta obejmowała 16 zadań
wykonanych w  lesie. Bieg wymagał od
uczestników spostrzegawczości, wytrzy-
małości oraz dużej wiedzy z  leśnictwa.
Musieli oni m.in. rozpoznać gatunki
drzew i  zwierząt, oszacować wiek drze-
wa, określić liczbę drzew na hektar oraz
obliczyć nachylenie terenu.
Zwycięzcy mistrzostw (Zespół Szkół
Leśnych w  Rucianem-Nidzie) będą
reprezentować Polskę na mistrzo-
D owodem tego jest, podpisane
możliwości i potrzeb realizowały projek-
ty zgodnie z  koncepcją ZPK. Ponadto
udostępni portal Czaswlas.pl do prowa-
dzenia bazy zrealizowanych projektów.
Z kolei OKOBnOL udostępni za darmo
koncepcję ZPK, a  także stworzy aktua-
lizowaną i przekazywaną do CILP bazę
realizowanych projektów. Natomiast sto-
warzyszenie Polski Związek Orientacji
Sportowej będzie informować o  udziale
LP w realizacji koncepcji ZPK na swojej
stronie internetowej (www.orienteering.
org.pl). Podejmie też działania mające
zapewnić nadleśnictwom realizującym
projekty nieodpłatne uzyskiwanie spe-
cjalistycznych map.
– Jest to ciekawa inicjatywa i Lasy Pań-
stwowe są nią bardzo zainteresowane.
Chcemy być otwarci na społeczeństwo.
Zależy nam na tym, aby w  lesie można
było uprawiać turystykę i  realizować
różne przedsięwzięcia sportowe – mówił
podczas spotkania Adam Wasiak, dy-
rektor generalny Lasów Państwowych.
– Oferta leśników wynika z  potrzeb
społeczeństwa. Koncepcja zielonego
punktu kontrolnego, mającego ułatwiać
uprawianie orienteeringu, wywodzi się
z  takiego zapotrzebowania – podkre-
ślał Włodzimierz Protasiewicz, prezes
OKOBnOL.
22 kwietnia w siedzibie DGLP,
porozumienie między Lasami
Państwowymi a Fundacją Sport i Przyro-
da – Ogólnopolskim Komitetem Organi-
zacyjnym Biegu na Orientację Leśników
(OKOBnOL) oraz stowarzyszeniem Pol-
ski Związek Orientacji Sportowej. Celem
porozumienia jest określenie obszarów
współpracy przy wdrażaniu na obsza-
rze Lasów Państwowych orienteeringu.
Koncepcja jest znana pod nazwą „Zielony
punkt kontrolny”.
Zgodnie z  porozumieniem DGLP
przekaże jednostkom organizacyjnym
LP informacje, aby w miarę posiadanych
W zawodach, które trwały
od 20 do 22 kwietnia,
wzięło udział 12 dru-
żyn uczniów szkół leśnych z  całej
Polski. Impreza odbyła się pod
patronatem Ministra Środowiska
i  Dyrektora Generalnego Lasów
Państwowych. Zawodnicy musieli
zmierzyć się z ponad 20 zadaniami.
stwach Europy, które odbędą się
pod koniec maja w Słowenii.
TEKsT | BiURO PRASOwE HUSQVARNY
zdjęciE | ARCHiwUM HUSQVARNY
TEKsT | JERZY DRABARCZYk
6 | głos l asu | MA J 2012
MAJ 2012 | głos l asu | 7
898206519.061.png 898206519.062.png 898206519.064.png 898206519.065.png 898206519.066.png 898206519.067.png 898206519.068.png 898206519.069.png 898206519.070.png 898206519.071.png 898206519.072.png 898206519.073.png 898206519.075.png 898206519.076.png 898206519.077.png 898206519.078.png 898206519.079.png 898206519.080.png 898206519.081.png 898206519.082.png 898206519.083.png 898206519.084.png 898206519.086.png
w lAsAch pAństwowych
Quadowcom
wstęp
wzbroniony?
Budzą skrajne emocje – od całkowitej
negacji po pełne przyzwolenie.
Czy w polskich lasach jest miejsce
dla off-roadowców?
M otoc y kle kroso-
we, quady i  inne
pojazdy tereno-
we, podobnie zresztą jak
pozostałe pojazdy silni-
kow e, nie mają wstępu do lasu poza
wyznaczonymi drogami, dostępnymi
dla wszystkich użytkowników. Tak sta-
nowi ustawa o lasach. Taki jest też wy-
dźwięk wykładni prawnej ze stycznia
tego roku, którą przygotowało Minister-
stwo Środowiska. Zgodnie z  prawem
" ruch pojazdem silnikowym dozwolony
jest jedynie drogami publicznymi, nato-
miast drogami leśnymi dozwolony jest
tylko wtedy, gdy są one oznakowane
drogowskazami dopuszczającymi ruch
po tych drogach". W  praktyce oznacza
to, że ruch takich pojazdów po drogach
leśnych jest zabroniony, a wyłączenia od
tego zakazu dotyczą jedynie osób zajmu-
jących się czynnościami służbowymi lub
gospodarczymi. Tak więc zarządcy lasu
" nie mogą zezwolić na przeprowadzenie
rajdu samochodowego po drogach leś-
nych", czego coraz częściej oczekują od
nich of-roadowcy. Zakazy te są zbieżne
z  przepisami prawa zawartymi w  regu-
lacjach dotyczących ochrony przyrody.
Teoria teorią, a życie życiem. Teraz,
kiedy eskapadom terenowym sprzyja
letnia pogoda, użytkownicy popu-
larnych czterokołowców są wszędzie.
Bartosz radwan
w ydawca
i redaktor
naczelny
stopquadom.pl
Zdaniem eksperta
Nie opowiadamy się za
całkowitym zakazem ruchu
pojazdów silnikowych w lasach.
Potrzebne są zmiany, przede
wszystkim prawne, które z
jednej strony umożliwią wyjście
off-roadowcom z podziemia, a z
drugiej będą skutecznie chronić
tereny cenne pod względem
przyrodniczym. Istotny jest też
powszechny dostęp do informacji
na temat dróg, obszarów i torów,
na których uprawianie off-roadu
jest legalne. Teraz zdobycie
takiej wiedzy wymaga wizyty w
gminie lub nadleśnictwie. skoro
jednak nie ma motywacji, by
jeździć legalnie, to nikt tej wiedzy
tam nie szuka. Kończymy pracę
nad uruchomieniem geoportalu
legalnyoffroad.pl, którego
celem będzie zebranie takich
informacji. Mam nadzieję, że
strona ta choć w części rozwiąże
ten problem.
ekspansja nielegalnego off-roadu
stała się w naszym kraju faktem
8 | głos l asu | MA J 2012
MAJ 2012 | głos l asu | 9
898206519.087.png 898206519.088.png 898206519.089.png 898206519.090.png 898206519.091.png 898206519.092.png 898206519.093.png 898206519.094.png 898206519.095.png 898206519.002.png 898206519.003.png
Zgłoś jeśli naruszono regulamin