DZIEJE ŚLĄSKA DO 1526 ROKU
. Nazwa i obszar Śląska
Pochodzenie nazwy Śląsk
Wg Thietmara (biskupa merseburskiego, XI w.) nazwa ta pochodzi od góry Ślęży. W nowożytnych czasach wywodzono ją od słów „złazić” (Marcin Kromer) i „źle” (Bartłomiej Stein), natomiast w XVIII w. znano dziewięć możliwości interpretacji tej nazwy.
XIX w. przełom w badaniach J.S. Bandtkiego, który od rzeki Ślęzy wyprowadzał nazwę plenienia i góry (wcześniej to proponował K. Celtes w XV i XVI w. – odpływ Odry zwany „Slesus”). J.G. Worbs uważał, że ta rzeka jest za mała, by mogła od niej brać nazwę cała kraina. Poważniejszy argument podniósł w 1830 r. I. Imsieg, który tę nazwę wywiódł od germańskiego plemienia Silingów (podobieństwo fonetyczne + fakt, że zamieszkiwali ziemie Śląska długo przed przybyciem Słowian) – ta teoria miała poparcie do okresu międzywojennego.
W latach 30. XX w. powrócono do poglądów J.S. Bandtkiego – W. Semkowicz (historyk) i M. Rudnicki (językoznawca) swoje badania oparli na analizie materiału lingwistycznego. Odrzucili prawdopodobieństwo przekształcenia rdzenia Sil (nazwa germańskiego plemienia Silingów) w słowiańskie ślęz (taka nazwa jest przekazana przez Geografa Bawarskiego w tzw. dokumencie praskim z 1086r.). Ich poglądy poparł językoznawca W.Taszycki. Wymienieni wcześniej dwaj naukowcy wyprowadzili nazwę ze źródłosłowu ślęg (współczesna polszczyzna: ślągwa, ślęgać, śleanina = słota, wilgoć, pogoda deszczowa). Może to mieć swoje wytłumaczenie, gdyż rzeka płynęła przez mokradła, a góra była wilgotna. Te argumentacje wzmocnił wrocławski badacz S. Rospond, który zauważył, że w XII- i XIII-wiecznych dokumentach nazwę dzielnicy zapisywano w formie Slesia, Slezia, Zlesensis, a wiec mającej starosłowiański źródłosłów ślęg. Badania J.Udolpha przychylaja się do stwierdzeń tych badaczy, iż nazwa Śląska pochodzi od rzeki Ślęzy. Nazwa rzeki należy do staroeuropejskiej hydronimii.
Rozwój pojęcia terytorialnego Śląska w średniowieczu
Pojęcie terytorialne ulegało bardzo istotnym zmianom. Z czasem określenie Ślężan zaczęło dotyczyć całej dzielnicy i po włączeniu tej prowincji do państwa pierwszych Piastów w kronice Thietmara o okolicach Wrocławia i góry Ślęży mówi się jako o ziemi Ślężan. Pierwszy polski kronikarz Gall Anonim nazywa ten obszar provincia Wratislaviensis, regio, Wratislaviensis, a nawet ducatus Wratislaviensis. Natomiast kontynuator kronikarza czeskiego Kosmasa (1132 r.) – Slansco.
Od początku XIII w. pod pojęciem Śląska rozumiano ziemie leżące na zachód od Przesieki Śląskiej, puszcz granicznych rozdzielających Dolny i Górny Śląsk, a więc Dolny i Środkowy Śląsk, podczas gdy ziemie na wschód od Przesieki nazywano księstwem opolskim.
Rozróżnienie na Opolszczyznę i Śląsk znikło w XV w., kiedy tą drugą nazwą określano już cały obszar historycznego Śląska, wraz z księstwami górnośląskimi.
Aby jednak uwzględniać dawne podziały, stosowano pojęcia Dolny Śląsk (Silesia Inferior, Niederschlesien – dawny Śląsk) i Górny Śląsk (Silesia Superior, Oberschlesien – dawna Opolszczyzna), cały Śląsk zaś określano terminem Utraque Silesiae.
Geograficzne i historyczne granice Śląska
Włączenie Śląska do państwa polskiego w 990 r. potwierdza dokument Dagome iudex. Granice zachodnie Polski na Bobrze i Kwisie zostały ustalone w 1000 r. (utworzenie biskupstwa we Wrocławiu); stała była też granica południowa, którą stanowiły masywy Sudetów, Gór Izerskich i Karkonoszy. Istotne przemiany zachodziły w ziemi kłodzkiej: pod koniec X w. należała ona do rodu Sławnikowiców, następnie została włączona do państwa czeskiego przez Przemyślidów, po kilkudziesięciu latach przynależności do Polski w 1038 r. została ponownie włączona do Czech, a następnie połączona przez Kazimierza Odnowiciela z pozostałymi dzielnicami polskimi. W 1093 r. Brzetysław II przyłączył ją do państwa czeskiego (ostateczne zatwierdzenie na zjeździe w Kłodzku w 1137 r. – włączenie do diecezji praskiej). Jedynie w latach 1278-1290 władał nią dożywotnio Henryk IV Prawy, a nieco później książę wrocławski Henryk IV Dobry.
Opawszczyzna – na początku należała do państwa polskiego. W 1038 r. Brzetysław I zajmuje tereny między Opawicą a Morawą z Głubczycami, Opawą i Karniowem i przyłącza do Czech.
Na wschodzie Śląska: 1178 r. książę krakowski Kazimierz Sprawiedliwy odstępuje księciu opolskiemu Mieszkowi I Plątonogiemu małopolską kasztelanię bytomską, siewierską i oświęcimską. Granicę z Małopolską wyznaczały rzeki Biała, Wisła, Przemsza i Liswarta.
Granicę północną stanowiła pradolina Baryczy – obszar na północ od niej czasowo należał do Śląska. Zaliczana początkowo do obszarów śląskich Wschowa w 1343 r. została na stałe przyłączona do Wielkopolski przez Kazimierza Wielkiego.
Terytorium sporne między Śląskiem a Wielkopolską: ziemia lubuska, położona po obu brzegach Odry; od 1124 r. posiadała własne biskupstwo. W połowie XIII w. włączona do księstwa Henryka Brodatego. W 1249 r. Bolesław rogatka odstąpił ją arcybiskupowi magdeburskiemu.
Od Hrabstwa Kłodzkiego (nazwa od 1459r.) odpadają w 1491 r. ziemie koło Broumowa sprzedane tamtejszemu klasztorowi, natomiast w 1477 r.. przyłączono doń Nachod i Homole. W kacie króla Polski Ludwika Węgierskiego z 1372 r., w którym zrzeka się Śląska na rzecz Czech, wymienia się już Opawę. Granicę między Śląskiem Cieszyńskim, Morawami i Węgrami uregulował stosowny dokument w 1147 r.
Wschodnia granica: 1443 r. biskup krakowski odkupuje od księcia cieszyńskiego Wacława księstwo siewierskie, natomiast w 1457 księstwo oświęcimskie nabył król Polski Kazimierz Jagiellończyk. W 1494 r. król Jan Olbracht zakupił księstwo zatorskie. Granica między Polską a Śląskiem przebiegła Pasmem Jabłonowskim, następnie wzdłuż górnego biegu Wisły, Przemszą i Brynicą do miasta Woźniki. W 1482 r. margrabiowie brandenburscy kupili księstwo krośnieńskie – co spowodowało utracenie łączności terytorialnej z pozostałymi ziemiami śląskimi okręgu świebodzińskiego.
. Śląsk w pradziejach
Najstarsze ślady pobytu człowieka w Polsce
Najstarsze ślady odkryto w Trzebnicy i kopalni odkrywkowej w Rusku koło Strzegomia. Obozowisko z Trzebnicy skoncentrowane było na obszarze o średnicy ok. 10 m i oprócz kamiennych chopperów i odłupków odkopano tam jeszcze kości zwierząt, ości szczupaka, wskazujące, iż grupa ludzka przebywała tam na wiosnę. W rejonie tym pojawili się między pierwszym a drugim nasunięciem się zlodowacenia południowopolskiego (ok. 500 tys. lat temu). Na ten sam okres co w Rusku datowane jest osadnictwo w rejonie Ostrawy. Dominowała wówczas roślinność liściasta z przewagą dębów, a po krótkotrwałych ochłodzeniach krajobraz tajgowy.
W środkowym paleolicie
Na ziemiach polskich wprawdzie nie odnaleziono szczątków kostnych neandertalczyków, ale pozostawione przez człowieka inne ślady dowodzą, że mógł tu przebywać. Na wielu odkrytych stanowiskach (m.in. na północ od Bramy Morawskiej) odkryto pięściaki aszelskie, bądź narzędzia mustierskie. Z młodszego okresu środkowego paleolitu pobyt grup mustierskich na Górnym Śląsku potwierdzają m.in. stanowiska w Kornicach, Bieńkowicach, zaś na Dolnym Śląsku we Wrocławiu-Oporowie.
Górny paleolit
Odkrycia m.in. w Dzierżysławiu koło Głubczyc, dowodzą, ze ok. 40-35 tys. lat temu obszary Polski były penetrowane przez ludność przejściową, raczej jednak neandertalską. Kilka tys. lat później dotarło na Górny Śląsk osadnictwo oryniackie.
W okresie 30-20 tys. lat p.n.e. doszło do unifikacji kulturowej całej Europy – występowanie kompleksu graweckiego (doskonalenie technologii wiórowej, stosowanie łuku), zmiany w organizacji osad. Jest to widoczne przede wszystkim na Górnym Śląsku, gdzie pozostały ślady krótkich pobytów grup ludzkich z obszaru Moraw. Po odejściu łowców mamutów w czasie nasunięcia się lądolodu (20-18 tys. lat temu) ziemie polskie znowu opustoszały.
Paleolit schyłkowy
Ponowne zasiedlenie ziem polskich następowało dopiero po cofnięciu się lądolodu do Bałtyku. Docierała tu ludność z Europy Zachodniej i Wschodniej – zjawisko to miało charakter przejściowy. 13-12 tys. lat temu docierają na Górny Śląsk ludzie z kręgu magdaleńskiego. W tym też czasie na Dolny Śląsk dotarli łowcy reniferów z kręgu tzw. kultury hamburskiej.
Po ociepleniach 11000-11800 lat temu i rozwoju obszarów leśnych w zachodniej części ziem polskich ujawniły się wpływy epigonów tradycji magdaleńskiej. 11-10 tys. lat temu, gdy pojawiły się lasy tundrowe, na ziemie śląskie dotarła ludność polująca na renifery za pomocą strzał z ostrzami trzoneczkowatymi. Najpełniej reprezentowana jest jednak kultura tarnowska oraz zespoły typu Wojnowo. wszystkie te kultury współistniały obok siebie, wchodząc niejednokrotnie we wzajemne kontakty.
Mezolit – Grupa protokomornicka
W okresie od ok. 8500-5600 p.n.e. przybywały grupy łowców – umownie określane jako protokomornickie – dotarły z obszaru Niżu Zachodnioeuropejskiego (kręg Federmesser). Następnie dotarły na Mazowsze (kultura komornicka). Zasięg terytorialny wyznacza niewiele stanowisk, które można usystematyzować w trzy zespoły: dwa z nich położone na obszarze Obniżenia Nowosolskiego, w dolinach rzek Śląskiej Ochli oraz Czarnej Strugi; trzecie natomiast w dolinie Szprotawki. Odkryte narzędzia kamienne wykazują cechy typowe dla form przejściowych.
Kultura komornicka
Grupy tej kultury dotarły na Śląsk po koniec okresu borealnego z Wielkopolski i Małopolski i przebywały tu przez cały okres atlantycki (do 3500 p.n.e.). Głównym rejonem osadnictwa pozostaje: dorzecze Baryczy z Orlą i Kopanicą – ogólnie dorzecze Odry. Budowali chaty o elipsowatym kształcie, dachowo-ściennym przykryciu, wew. których sytuowano paleniska. Narzędzia nadal kamienne. Pod koniec mezolitu, pod wpływem innych kultur mezolitycznych, a także neolitycznych oraz z powodu zmian wewnątrz kultury i zmian klimatycznych – kultura komornicka uległa przekształceniu.
Kultura janisławicka
Pierwsza połowa okresu atlantyckiego – ukazują się elementy charakterystyczne dla okresu tej kultury – głównie importy z krzemienia czekoladowego wydobywanego w Górach Świętokrzyskich. Widoczne stałe obozowiska (pojedyncze grupy).
Neolit – pojawienie się pierwszych rolników. Kultura ceramiki wstęgowej rytej.
Ludność tej kultury osiedliła się przede wszystkim na lessowych glebach na Płaskowyżu Głubczyckim i Przedgórzu Sudeckim. Swoje umiejętności nabyła w basenie środkowego Dunaju – uprawa kilku odmian pszenicy, jęczmienia, prosa, grochu, soczewicy, maku i lnu. Zbierano siano. Hodowla owiec, kóz, świń i bydła rogatego. Dietę uzupełniały jagody i inne rośliny leśne. W celu uzyskania nowych terenów pod uprawę wypalano i trzebiono lasy. Ludzie mieszkali w długich (35-50 m), prostokątnych domach, o konstrukcji słupowej (np. Strachowo koło Wrocławia).
Ceramika z miejscowych zasobów glinki – dodając do niej substancje organiczne i wypalając w ogniskach. Zdobiono ją ornamentyką rytą paznokciem. Wśród wyrobów można było odnaleźć gładzone siekierki i motyki (z sudeckich skał magmowych i metamorficznych), łupane narzędzia z krzemienia, sprowadzane tutaj z terenów nadwiślańskich. Rozwój kultury duchowej – figurki kobiet o wydatnych cechach płciowych – magia płodności oraz rola kobiet w społeczeństwie.
Kultura ceramiki wstęgowej kłutej
W wyniku zmian z lat 4700-4600 p.n.e. doszło do pojawienia się kultury ceramiki wstęgowej kłutej – zamiast rycia wzorków paznokciem tworzono je nakłuwając grzebieniem czy radełkiem. Zmiana w organizacji osad: pojedyncze domy na planie trapezu, wokół których kopano jamy gospodarcze.
Między neolitem a epoką brązu – eneolit
Eneolit charakteryzuje ogromny rozwój (pierwsze wyroby miedziane, sprzężajna uprawa roli, chów bydła i trzody chlewnej oraz wielkie centra osadnicze) – na Śląsku te procesy zaczęły się w latach 4100-3800 p.n.e. i trwały do 3000 p.n.e. – przejawem jest funkcjonowanie kultur pucharów lejkowatych.
Ta kultura nie była wszędzie jednorodna. można wyróżnić m.in. grupę śląsko-morawską. Duże skupiska osadnicze odkryto w Kotlinie Raciborskiej, dorzeczu Kaczawy, okolicach Głogowa i dolnej Baryczy. Odkopano nie tylko założenia obronne, ale także groby szkieletowe i ciałopalne oraz wyroby świadczące o rozwoju życia duchowego.
Kultura amfor kulistych
W końcu IV tys. p.n.e. doszło do uformowania się mobilnych społeczeństw pasterskich. Miały z tym związek zmiany klimatyczne (wysuszenie gleby, zmniejszenie możliwości uprawy). Tą kulturę wytworzyły miejscowe grupy kultury pucharów lejkowatych. Cechą charakterystyczną są pochówki, lokowane na cmentarzyskach kultur pucharów lejkowatych, w grobach jamowych, w drewnianych kłodach. Okazjonalnie uprawiano zboża (głównie hodowla). Największe skupiska osadnicze: środkowa Odra i Bystrzyca, między Bystrzycą i Oławą oraz w Kotlinie Raciborskiej.
Kultura ceramiki sznurowej. Kultura złocka
Schyłek IV tys. p.n.e. – pojawiły się grupy ludności z kultury ceramiki sznurowej (brały udział w kształtowaniu się kultury złockiej). Na Śląsku (przede wszystkim na Ślęży) odkryto ośrodki wydobywania serpentynitu.
Epoka brązu – kultura unietycka
Początek epoki brązu 2300-1600 p.n.e. Od około 2100 r. p.n.e. na obszarze Śląska formowała się kultura unietycka (udział grup z basenu Dunaju).Kilkaset lat później w swej już dojrzałej formie wyróżniła się zakładaniem większych osad (uprawa roli chów zwierząt), dużymi cmentarzyskami (wyroby miedziane). Zmarłych chowano w drewnianych kodach lub kamiennych obstawach. Rozwarstwienie społeczności. Wyrabia się przedmioty codziennego użytku, ozdoby, broń, przedmioty o znaczeniu insygnialnym. Wraz z upadkiem ośrodków wydobycia i przetwórstwa miedzi na ziemiach czeskich i niemieckich nastąpił upadek tej kultury.
Kultura przedłużycka (śląsko-wielkopolska kultura mogiłowa)
W okresie 1600-1300 p.n.e. pojawiła się w dorzeczu górnej i środkowej Odry tzw. kultura przedłużycka. Odkryto wiele cmentarzysk kurhanowych z wczesnej fazy jej istnienia z grobami szkieletowymi i bogatym wyposażeniem w przedmioty z brązu. W późniejszym okresie występowały groby ciałopalne.
Kultura łużycka
Obejmowała znaczny obszar dorzecza Wisły i Odry. Wyróżniła się obrządkiem grzebalnym (płaskie, ciałopalne groby popielnicowe), gospodarką rolniczą i hodowlaną, geometryczną ornamentyką w ceramice, drewnianym budownictwem oraz tworzeniem niektórych wyrobów z brązu (siekierki, sierpy, brzytwy, ozdoby). Przypuszcza się, że w tworzeniu tej kultury brały udział różne grupy ludności z wcześniejszych okresów. Śląskie wpływy łużyckie wpływały na wiele terenów: ziemie łużycką, lubuską, Wielkopolskę.
W dziejach tej kultury w stosowanej ceramice wyróżnia się dwa horyzonty chronologiczne – pierwszy przypada na środkową epokę brązu i zaznaczył się przyjęciem przez zachodnie grupy tzw. ceramiki guzowej, natomiast w późnej epoce brązu dominowała początkowo ceramika ostroporilowana, później zaś zdobiona ukośnym kanelowaniem.
Podstawą utrzymywania tej ludności była uprawa roli (pszenica, proso, jęczmień, żyto, owies, orkisz) – wejście w użycie sierpów brązowych. Grody łużyckie spełniały funkcje centrów plemiennych – zajmowano się w nich handlem, odprawianiem obrzędów, schronienie w czasie najazdów.
Wczesna epoka żelaza i okres lateński
Od połowy VIII w. p.n.e. rozpoczął się w Europie najmłodszy okres epoki żelaza, zwany okresem halsztackim, który na ziemiach polskich trwał do ok. 400 r. p.n.e.
We wczesnej epoce żelaza na obszarze zajmowanym dotychczas przez śląską grupę kultury łużyckiej zaczęły zachodzić istotne zmiany, a początek dały im wczesnohalsztackie importy brązowe i żelazne, a także dekorowana technika grafitowania ceramiki – miało to związek z funkcjonowaniem szlaku bursztynowego. Rozpowszechniło się używanie ozdób i bardziej urozmaiconych ubiorów.
Ok. połowy VI w. najprawdopodobniej w wyniku najazdów Scytów, gwałtownie załamał się rozwój śląskie grupy kultury łużyckiej. Na Śląsk wtargnęli przez Bramę Morawską, a następnie zajęli Wyżynę Głubczycką – pozostawili po sobie spalone grody.
Okres lateński (przedrzymski)
Na obszar Dolnego Śląska ludność kultury pomorskiej dotarła u schyłku okresu halsztackiego – wyróżniała się konstruowaniem grobów z płyt kamiennych w kształcie skrzyń, w których na dno wyłożone kamieniami układano, nagromadzone w jednym miejscu, popielnice zdobione rysami ludzkich twarzy. Mieszkali w małych, otwartych osadach, w domach o konstrukcji słupowej. Uprawiali pszenicę, jęczmień i żyto.
Celtowie na Śląsku
Celtowie docierali na Śląsk przez przełęcze sudeckie. O ich obecności na naszej ziemi świadczą liczne znaleziska – ceramika toczona na kole garncarskim, ozdoby, monety, domy mieszkalne, szkieletowe groby, wyroby artystyczne z rejonu Ślęży i okolic. Liczne groby – a w nich najczęściej miecz, groty włóczni, tarcza, części pasów, ozdoby. Wykluczyć nie można, że na Ślęży istniał ośrodek kultowy. Przyjąć należy za pewne, iż Celtowie na Śląsku przebywali, ale nie ma śladów większych skupisk.
Kultura przeworska
Do wyłonienia się tej kultury doszło na przełomie III i II stulecia p.n.e. na obszarze m.in. Środkowego i Dolnego Śląska. Nie mieli jednolitego zwyczaju pogrzebowego. Często występująca broń, zwraca uwagę na wpływy celtyckie.
Okres wpływów rzymskich
O)kres ten datuje się na lata od I w. n.e. do ok. 375 r. Nie ma śladów zasadniczych zmian w funkcjonowaniu tutaj kultury przeworskiej w początkowym okresie. Z czasem wpływy tej kultury z obszaru Czech i Moraw były coraz bardziej widoczne.
Zajęte zostały dotychczas tereny Dolnego Śląska. W miejscach zasiedlenia nastąpił wyraźny wzrost gęstości osadnictwa. W dalszym ciągu kontynuowano zwyczaje pogrzebowe(dominujące ciałopalenie). Wkładanie do grobów broni, ubrań, przedmiotów codziennego użytku.
Kultura luboszycka
Wykształciła się w północnej części Dolnego Śląska, na Górnych i Dolnych Łużycach i trwała aż do wczesnej fazy wędrówek ludów. Silnie związana z kulturą przeworską i wielbiarską. Stosowano w niej kremację zwłok, a prochy chowano w grobach konstrukcji ziemno – kamiennej.
. Śląsk w okresie przedpiastowskim
Śląsk w okresie wędrówek ludów
Okres wędrówek ludów obejmuje lata 375-568. Istotne zmiany są zauważalne na ziemiach polskich zamieszkiwanych przez ludność kultury przeworskiej. Nie stwierdzono na obszarze Śląska osadnictwa z 2 poł. V w. – dowodzi to zaniku kultur związanych z okresem rzymskim. Do III w. siedział tu związek Lugiów, na Ziemi Lubuskiej lokalizuje się Burgundów, być może mieściły się też na Śląsku siedziby wandalskich Silingów. W południowym rejonie kultury przeworskiej umieszcza się też inne plemiona Wandalów: Wiktowalów, Lakringów i Hasdingów.
Przybycie Słowian
W świetle badań historiograficznych w VI w. nie było jeszcze Słowian na Śląsku. Pojawili się mniej więcej w 1 połowie VII w., a ich pobyt archeologicznie najlepiej poświadczony został na zachodnim i południowym Śląsku. Przybyła tu ludność swoje siedziby miała nad Dnieprem – cechą wyróżniającą ją były małe ciałopalne cmentarzyska. Nieco później przybywa ludność strefy Sulkov-Dziedzice (rolnictwo, obróbka żelaza i brązu).
W poł. VII w. dotarły grupy ludności awarsko-słowiańskiej znad Dunaju.
Stabilizacja osadnictwa słowiańskiego
W 1. poł. VIII w. docierają wpływy z innych części Europy – północnej i zachodniej. Ich efektem jest powstanie kilku grodziski z kamiennymi elementami w wałach, grodzisk skupionych w północnej części Śląska.
W 2. poł. VIII w. wyodrębnia się w północnej części Śląska kultura nazywana strefą Tornow-Klenica – cecha charakterystyczna: obtaczana ceramika o ostrym załomie oraz prostokątne domy. Natomiast na Górnym i Dolnym Śląsku powszechne staje sypanie kurhanów, domy na planie prostokąta lub litery „L” oraz obtaczana ceramika typu naddudnajskiego.
W kręgu oddziaływań karolińskich
Ślady oddziaływań karolińskich na Śląsku pochodzą z okresu ok. 800 r. – są to przede wszystkim importy i wyroby naśladowcze (np. ostrogi oczkowe). Zmniejszenie zainteresowanie Śląskiem było spowodowane upadkiem Awarów ok. .830 r. Dzięki temu na Śląsku (spokój) są idealne warunki do rozwoju i stabilizacji. W 1. poł. IX w. umocnienie części obronnej, naturalne przeszkody (przesieki), powstanie licznych grodów obronnych.
Plamiona śląskie w połowie IX wieku
845 r. – Gograf Bawarski: Ślężanie – 15 grodów, Dziadoszanie – 20, Głupie Głowy – 30, Opolanie – 20 i Gołężycowie – 5. Tą geografię plemienną uzupełnia tzw. dokument praski z 1086 r. dodający Bobrzan i Trzebowian.
Pod wielkomorawskim zwierzchnictwem
Ostatnie badania archeologiczne wskazują na kontakty Śląska z państwem wielkomorawskim. Ekspansja morawska na obszar Śląska odbyła się najprawdopodobniej w dwóch etapach – W pierwszym rozpoczętym po 875 r. oddziały księcia Świętopełka przez Bramę Morawską wtargnęły do Małopolski i na górny Śląsk, zajmując tereny aż do Przesieki Śląskiej. W drugim etapie po 885 r. poprzez Kotlinę Kłodzką zajęto Dolny Śląsk i południową Wielkopolskę oraz ziemię łużyckich Serbów. Po upadku państwa wielkomorawskiego na początku X w. Śląsk pozbył się jego zwierzchnictwa politycznego, ale wpływy kulturowe oddziaływały na te ziemie jeszcze co najmniej pół wieku.
W państwie czeskim
Mało jednoznacznie określają podległość Czechom Górnego Śląska kronikarz al- Masudi (943 r.), a także Ibrahim ibn Jakub (963 r.). W sprawie przynależności Dolnego Śląska źródła wypowiadają się dopiero pod koniec X w. – dokument praski oraz biskup Thietmar pisząc o Mieszku I, który walczył w 990 r. o Śląsk z Bolesławem czeskim, a które te ziemie utracił. Przynależność Śląska do Czech potwierdzają także wykopaliska archeologiczne
. Śląsk w monarchii piastowskiej (990-1138)
W państwie pierwszych Piastów
Mieszko I – pod koniec rządów Mieszko I, wraz żona Odą i dwoma synami oddał swoje państwo pod opiekę Stolicy Apostolskiej. Zachowany regest tego dokumentu opisuje granice ówczesnego państwa Mieszka – po jego analizie nie ma wątpliwości, że na początku lat 90. X w. Śląsk należał już do państwa pierwszych Piastów.
Bolesław Chrobry – po śmierci Ottona III wmieszał się w walki dynastyczne w Niemczech, zajął Milsko i Łużyce, które utrzymał w wyniku pokoju w Budziszynie z 1018 r. Areną trzeciej wojny z Niemcami był Śląsk – wojska niemieckie po przekroczeniu Odry koło Gubina skierowały się na południe i wraz z Czechami i pogańskimi Lutykami bezskutecznie obległy Niemczę, gdy tymczasem po zgromadzeniu wojsk pod Wrocławiem książę Bolesław rozpoczął dywersyjną akcję na Łużycach, zmuszają tym napastników do odwrotu – obrona Niemczy (!!!)
Mieszko II – w 1030 r. utracił Milsko i Łużyce (konflikt z braćmi Bezprymem i Ottonem). Społeczne niezadowolenie, reakcja pogańska, najazd Brzetysława w 1038/1039 r. spowodowały, że cały lewobrzeżny Śląsk przyłączony został do Czech.
Początki chrześcijaństwa na Śląsku
W 1000 r. powołano biskupstwo we Wrocławiu, które było podporządkowane arcybiskupstwu gnieźnieńskiemu. Pierwszym biskupem był Jan (o którym nic więcej niw wiadomo). W 1034-1038, w czasie tzw. reakcji pogańskiej i następnie najazdu księcia Brzetysława zniszczono grody w Opolu i Niemczy oraz najstarszą murowaną katedrę wrocławską. Przywrócono kulty pogańskie. Organizacji Kościoła w tym najstarszym pionierskim okresie nie znamy. Wpływy benedyktynów (koło Oławy pustelnik benedyktyński Andrzej Świerad). Sądzi się, że chrześcijaństwo najpierw przejęli władcy i starszyzna rodowa. Sojusznikiem rozwoju chrześcijaństwa był bez wątpienia książę, który nie tylko był jego patronem, ale także wspierał finansowo całą akcję misyjną.
Odbudowa państwowości
Kazimierz Odnowiciel - w 1050 r. zajął Śląsk i w 1054 r. na zjeździe w Kwedlinburgu uzyskał cesarskie potwierdzenie posiadania tej ziemi. Musiał jednak opłacać Brzetysławowi czeskiemu trybut z tych ziem w wysokości 500 funtów srebra i 30 funtów złota rocznie.
Bolesław Szczodry – zaognienie stosunków z Czechami w 1069 r., spowodowały zaprzestanie płacenia trybutu, próbował zając ziemię opawską, a w 1072 r. spustoszył państwo Wratyslawa II; liczne wojny = spustoszenie tej części Śląska.
Władysław Herman – w 1080 r. w ręce księcia polskiego trafiła (jako posag księżniczki Judyty) ziemia kłodzka, odmówił też w 1092 r. płacenia trybutu. Czesi pod pretekstem obrony praw Zbigniewa w 1093 r. wkraczają na Śląsk. Zmuszony tymi działaniami Herman uznał Zbigniewa za swojego syna, a Śląsk wydzielił mu jako jego dzielnicę. Czechów udobruchał płaceniem trybutu, a ziemię kłodzka przekazał Bolesławowi III Krzywoustemu. Na Śląsku jednocześnie dwóch braci oraz knowania Sieciecha – konflikt z kasztelanami śląskich grodów. Czesi zniszczyli gród w Bardzie, wznieśli twierdzę w Kamieńcu Ząbkowickim. W 1100 r. pozbyto się palatyna Sieciecha – dzięki opozycji śląskiej, która na wiecu we Wrocławiu nie tylko ogłosiła wierność wobec dynastii, ale także zażądała odsunięcia od władzy znienawidzonego możnowładcy.
...
olka1993_1993