PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZŁOWIEKA
Literatura podstawowa:
-Harwas- Napierała B., 2000, Psychologia rozwoju człowieka t2
-Przetacznik – Gierwowska M. Tyszkowa, M., 2000, Psychologia rozwoju człowieka
-Schaffer H. R. , 2005, Psychologia dziecka, Warszawa, PWN
-Turner J. S., Helms D. B., 1999, Rozwój człowieka, Warszawa, WSiP
-Vasta R., Haith M. M., Miller S. A., 1995, Psychologia dziecka, Warszawa, WSiP
Egzamin
- test jednokrotnego wyboru
- 40 pytań
- Punktacja 21 pytań zalicza
18/02/2013
Definicja psychologii rozwoju
Psychologia rozwoju człowieka zajmuje się ontogenezą czyli badaniem rozwoju psychicznego organizmów jednostkowych, a glownie człowieka od chwili poczęcia aż do śmierci a wiec rejestruje zmiany, docieka przyczyn, źródeł.
Istota rozwoju sa zmiany.
Psychologia rozwoju bada postęp i regres.
Rozwój (A. Matczak) - Proces stosunkowo długotrwały w toku którego okonuja się kierunkowe, prawidłowo po sobie następujące zmiany, prowadzące od form czy stanów niższych, prostszych, słabiej zorganizowanych, do wyższych, bardziej złożonych, lepiej zorganizowanych.
Rodzaje zmian rozwojowych
Ø ilościowe – wtedy gdy coraz bardziej wzrasta dana cecha. Np. masa ciała, poszerzanie słownika, pamięć
Ø jakościowe – gdy funkcja przekształca się zasadniczo np. przejście od gaworzenia do gruchania, od pamięci mimowolnej do dowolnej
Ø zmiany wielkości – odpowiednik zmian ilościowych gdy wzrasta cecha
Ø zmiany proporcji – zmiana wzajemnych stosunków części w obrębie całości ( np. proporcja ciała, miedzy 3 formami działalności zabawa, nauka, praca)
Ø zanikania dawnych właściwości – np. wypadanie zębów mlecznych, zanikanie raczkowania
Ø nabywanie nowych właściwości
Zmiany rozwojowe- podział pod względem powszechności
§ Zmiany uniwersalne – występują powszechnie na całym świecie i w całej historii, są uwarunkowane dojrzewaniem biologicznym i uniwersalnymi doswiaczeniami społecznymi
§ Zmiany wspólne – sa wynikiem pewnych charakterystycznych doświadczeń grupy ludzi żyjących w tym samym czasie i miejscu
Kohorta- grupa osób żyjąca w tym samym czasie i miejscu
§ Zmiany indywidualne – wywołane czynnikami, które działają tylko na indywidualną jednostkę
Czynniki rozwoju
Wewnętrzne (biologiczne)
-anatomiczne i fizjologiczne wyposażenie oraz rozwojowe kształtowanie się organizmu
- potrzeby, skłonności i dążenia stojące u źródeł aktywności człowieka
Zewnętrzne (środowiskowe, społeczne)
- bodźce i wpływy środowiska, warunkujące i aktualizujące rozwój psychiki jednostki
- umyślne, celowe rozwijanie i kształtowanie przez nauczanie i wychowanie
Teoria 4 czynników:
1. Genetyczne uwarunkowania rozwoju
2. Środowiskowe uwarunkowania rozwoju
3. Nauczanie i wychowanie - wyznaczniki rozwoju
4. Aktywność własna – wyznaczniki rozwoju
Rola dojrzewania i uczenia się
Dojrzewanie – te aspekty rozwoju, które sa niezależne od doświadczenia indywidualnego
Cechy filogenetyczne – gatunkowe
Uczenie się – proces prowadzący do zmian w zachowaniu na podłożu indywidualnego doświadczenia
! Okres sensytywny – największa podatność na bodźce danego rodzaju
Koncepcje rozwoju człowieka
NATYWIZM (racjonalizm genetyczny) – źródłem poznania jest rozum. Natywizm zakłada istnienie w umyśle ludzkim idei wrodzonych tzn. ,że rodzimy się już z pewnymi predyspozycjami i wiedzą i to stanowi najważniejszy czynnik rozwoju człowieka.
KONCEPCJA SPOŁECZNEGO ŚRODOWISKA ROZWOJU (Urie Bronfenbrenner 1979)
Rozwój jest wypadkową funkcjonowania jednostki w kontekście środowiska.
DYNAMICZNY INTERAKCJONIZM - rozwój jest wynikiem aktywnej i dwustronnej interakcji dziecka z otoczeniem społecznym i fizycznym.
Dziecko rozwija się dzięki: inicjowanej przez siebie aktywności oraz możliwościom stwarzanym przez środowisko.
PERIODYZACJA
Periodyzacja – podział życia człowieka na okresy
1. Periodyzacja ma znaczenie porządkujące, podkreśla ciągłość rozwoju, a dzielimy na okresy żeby było łatwiej opisywać granice podziału nie są ustalone przypadkowo, ten pogląd jest bardziej powszechny.
2. rozwój ma charakter stadialny
Okresy rozwojowe
Stadium prenatalne – od poczęcia do urodzenia się dziecka
Wczesne dzieciństwo – od narodzin do 3 lat
Wiek niemowlęcy – 1 rok życia
Wiek poniemowlęcy – 2 i 3 rok życia
Średnie dzieciństwo 4-6 lat
Późne dzieciństwo ( wiek szkolny)
Adolescencja – okres dorastania
Wczesna dorosłość do 35/40 lat
Średnia dorosłość40- 65 lat
Późna dorosłość powyżej 65 lat
Strategie badawcze
1. Strategia badań poprzecznych
-Polega na badaniu grup ludzi w różnym wieku i porównywanie uzyskanych wyników
- każda osoba badana jest tylko raz
- Badacz porównuje wyniki uzyskane od osób w różnym wieku i analizuje istniejące między nimi podobieństwa i różnice
Wady:
- nie jest kontrolowany wpływ zmiennej tj. przynależność do grupy pokoleniowej
- badacz nie kontroluje, w jakie interakcje ze sobą wchodziły zmienne w każdej z porównywanych grup do momentu badań oraz w trakcie
Zalety:
- wymagają niewielkiego nakładu czasu
2. strategia badan podłużnych
Badania tej samej grupy w kolejnych odstępach czasu.
- kilkakrotne wykonywanie pomiarów jest czynnikiem zniekształcającym badanie.
- trudność w utrzymaniu początkowej liczebności grupy przy badaniach trwających dłuższy czas
- czasochłonne
- bierze pod uwagę zmienną rozwojową populacji
Metody badania rozwoju:
- eksperyment psychologiczny
- obserwacja psychologiczna
- wywiad- rozmowa
- ankieta
- kwestionariusz opisowy
- test rzadko stosowany dla małych dzieci
Urodziny Marleny 20! Starucha już jest :D
25/02/2013
Rozwój poznawczy – rozwój percepcyjny
DOTYK I BÓL
· 7 tyg. po poczęciu – reakcja na dotyk po stronie ust
· 14 – 15 tydzień po poczęciu – cała skóra staje się wrażliwa na dotyk
· Koniec 1 r.ż. – rozpoznawania znanego przedmiotu za pomocą jedynie dotyku
WĘCH
· 6 dzień życia – rozpoznawanie matki po zapachu
· Noworodek – odróżnianie przyjemnych i nieprzyjemnych zapachów
SMAK
· 2 godziny po urodzeniu – różnicowanie 4 podstawowych smaków (preferencja słodkiego)
· 4 miesiące – pojawia się preferencja smaku słonego
· Po 60 r. ż. – często dochodzi do obniżenia wrażliwości na smaki związanego ze zmniejszeniem się liczby kubków smakowych
Dzieci maja więcej kubków smakowych dlatego częściej „grymaszą”
SŁUCH
· 25 tydzień po poczęciu – dziecko odbiera dźwięki
· Noworodek – może słyszeć jedynie dźwięki głośniejsze od szeptu z odległości 135 cm
· Wrażliwość słuchowa wzrasta tylko do wieku 10 lat
· Już po 40 r. ż. Mogą pojawić się ubytki słuchu
· Około 30% dorosłych w wieku 65 – 74 lat i 50% w wieku 75 – 79 lat ma różnego stopnia niedosłuch
DŹWIĘKI MOWY
· Noworodki – wolą słuchać głosu kobiecego niż męskiego oraz jakiegokolwiek innego głosu ludzkiego zamiast innych dźwięków lub ciszy
· Pierwsze 6 miesięcy – dzieci są zdolne do różnicowania dźwięków mowy języka innego niż ojczysty (zdolność ta zanika w ciągu kolejnych 6 miesięcy)
SŁUCH FONEMATYCZNY
· Umiejętność identyfikowania słuchowego rozróżniania dźwięków mowy (fonemów) i słów dzięki dostrzeganiu cech odróżniających jedną głoskę od drugiej (np. bal – bar) przy jednoczesnym utożsamianiu różnych wymówień i cech głoski (np. szeptem – głośno, Niskiem – wysokim głosem)
· Wrażliwość słuchowa w zakresie słuchu fonematycznego wzrasta w okresie przedszkolnym
· Słuch fonematyczny stanowi podstawę opanowania umiejętności pisania i czytania
DŹWIĘKI MUZYKI
· Między 4 – 7 miesiącem życia – niemowlęta odróżniają kołysankę od piosenki dla dorosłych
· W okresie przedszkolnym wzrasta wrażliwość w zakresie słuchu muzycznego
· 75% dzieci w 5 r. ż. – rozpoznaje melodię
· Imitowanie zasłyszanych melodii występuje już w 3 i 4 r. ż. ale dopiero pięciolatki zdolne są do utrzymania rytmu i tonacji melodii
WZROK
· od 26 tyg po poczęciu – dziecko reaguje na nagłe oświetlenie brzucha
· do 3 miesiąca – niemowlę widzi ostro na odległość ok. 20 – 30 cm
· 12 miesiąc – ostrość wzroku niemowlęcia dorównuje ostrości wzroku dorosłego
· Do 40 r. ż. – pojawia się dalekowzroczność. Dorośli w tym wieku potrzebują silniejszego oświetlenia oraz dłuższego czasu na oswojenie się z ciemnością lub ostrym światłem
WIDZENIE GŁĘBI
· Między 3 a 5 miesiącem pojawia się, a około 13 miesiąca rozwija się widzenie głębi
WIDZENIE BARW
· Noworodek – odróżnia kolor czerwony od zielonego
· 3 miesiąc – niemowlęta odróżniają 4 podstawowe barwy, preferują czerwony i żółty
· Między 6 a 14 r. ż. o 89% wzrasta zdolność różnicowania odcieni barw
WIDZENIE RELACJI
· Między 1 a 3 miesiącem niemowlęta dokonują percepcyjnego grupowania elementów. Widzą organizację a nie tylko szczegóły obrazu
· W tym okresie stają się bardziej zainteresowane oglądaniem zorganizowanych układów przestrzennych i twarzy, niż prostych układów wzrokowych i kontrastów
PERCEPCJA INTERMODALNA
· Powiązania między modalnościami występują od urodzenia. W toku rozwoju utrwalają się i modyfikują
· Współdziałanie wzroku i słuchu pojawia się po raz pierwszy w 2 miesiącu życia, ponownie daje o sobie znać w 5 miesiącu.
· Współdziałanie dotyku i wzroku pojawia się w drugiej połowie 1 r. ż.
ZMIANY POJEMNOŚCI PAMIĘCI
· Z wiekiem nie zmienia się pojemność sensorycznej i długotrwałej
· Pamięć krótkotrwała wykazuje zmianę:
o 3 latek może zachować w pamięci 3 elementy informacji
o 8 – 12 latek może zatrzymać 6 elementów informacji
· Człowiek dorosły może zachować w pamięci 7 (+/- 2) elementy informacji
STRATEGIA PAMIĘCIOWA
· Każdy sposób stosowany przez ludzi w celu zapamiętania czegoś
...
Sawionkowa