Sorpcja - zdolność gleby do zatrzymywania i pochłaniania różnych składników takich jak:

•woda

•gazy

•drobne cząstki stałe

•molekuły

•jony

•mikroorganizmy

To jeden z ważniejszych czynników warunkujących żyzność gleby.

Kompleks sorpcyjny gleb zbudowany jest z koloidów glebowych, wśród których można wyróżnić:

- minerały ilaste

- krystaliczne uwodnione tlenki żelaza i glinu

- minerały bezpostaciowe

- próchnicę

- kompleksy ilasto-próchnicze.

Koloidy glebowe, jako najdrobniejsza faza stała gleby, tworzą sorpcyjny kompleks glebowy. Dzięki sorpcyjnym właściwościom gleb jest możliwa regulacja w nich odczynu oraz magazynowanie dostarczanych w nawozach składników pokarmowych roślin.Właściwości te przyczyniają się również do neutralizacji szkodliwych dla organizmów żywych substancji, które dostają się do gleby.

Najważniejszą właściwością tych koloidów jest ładunek elektryczny na ich powierzchni, wynikający z budowy ich jądra.

Pojedyncza cząstka koloidalna = micela.

Koloidy glebowe w zależności od ładunku mogą być naładowane ujemnie lub dodatnio. Ujemnie naładowane koloidy przyciągają kationy, czyli jony z ładunkiem dodatnim: sód, potas, wapń, magnez, jon amonowy. Każdy kation w zależności od średnicy jonu, może być z różną siłą przyciągany, to znaczy wiązany z koloidami glebowymi.

Sorpcja wymienna  (fizykochemiczna)

To równoważna wymiana jonów pomiędzy glebowym kompleksem sorpcyjnym i roztworem glebowym. Sorpcja ta jest najważniejszą w procesie nawożenia gleb i odżywiania roślin, gdyż wprowadzane z nawozami składniki pokarmowe są w glebie zatrzymywane. Dzięki tej sorpcji stężenie roztworu glebowego po nawożeniu nie ulega dużym zmianom. Nawozy, czyli sole są wiązane w glebowym kompleksie sorpcyjnym i ich wymywanie przez wodę glebową jest ograniczone.

Zdolność sorpcyjna gleb zależy od ilości iłu koloidalnego w glebie. W dużym jednak stopniu pojemność sorpcyjna zależy od zawartości próchnicy glebowej, czyli od systematycznego dostarczania substancji organicznej, szczególnie na glebach lżejszych, w których następuje jej szybki rozkład.

Czynniki wpływające na sorpcję wymienną:

-         budowa sorbenta

-         odczyn gleb

-         rodzaj kationu

-         rodzaj towarzyszącego anionu

-         stężenie kationu w roztworze

-         stężenie roztworu

-         temperatura

Sorbent – substancja, która gromadzi na swojej powierzchni (adsorbent) albo pochłania całą objętością (absorbent) inną substancję.

Biorąc pod uwagę właściwości sorpcyjne poszczególnych koloidów glebowych wynika, że największą zdolnością sorpcyjną odznacza się próchnica, a najmniejszą wykazują uwodnione tlenki żelaza i glinu.

mechaniczna

P

olega na zatrzymywaniu cząstek zawiesin w mniejszych od nich przestworach glebowych; dzięki temu przesączająca się przez glebę woda jest oczyszczana nawet z takich drobnych zawiesin jak bakterie i dostaje się do warstw głębszych w stanie zdatnym do picia; może wpływać na powstawanie w glebie warstw słabo przepuszczalnych.

Sorpcja fizyczna

jest to zdolność do zatrzymywania na swej powierzchni gazów, par, zawiesin i mikroorganizmów z roztworów glebowych dzięki napięciu powierzchniowemu; sorpcja ta chroni składniki łatwo rozpuszczalne i łatwo przyswajalne od wypłukania w głąb; zwiększa właściwości chłonne gleby a w pewnych przypadkach ułatwia usuwanie szkodliwych substancji (chlorki);

sorpcja chemiczna

powstawanie w glebie nierozpuszczalnych związków (soli) wskutek reakcji chemicznych; takie strącone sole jeśli nie podlegają procesom wymywania, są magazynowane w glebie; sorpcja ta ma szczególne znaczenie w przypadku anionów kwasu fosforowego, gdyż w glebie są nierozpuszczalne fosforany żelaza, wapnia i glinu.

Sorpcja biologiczna - to proces pobierania i zatrzymywania składników chemicznych z roztworu glebowego i powietrza przez drobnoustroje glebowe i korzenie roślin; sorbentami są żywe organizmy, które pobierają i zatrzymują jony w swych organizmach na okres ich życia; po obumarciu organizmy te ulegają rozkładowi, uwalniając pobrane składniki, które stają się przyswajalne dla roślin.