Produkcja karpia w Polsce to 25tys ton rocznie. Dwa razy w roku gospodarstwa poddają swoje ryby rutynowym badaniom lekarskim. Badania przeprowadza się podczas odłowów.
Lekarz, który sprawuje opiekę nad gospodarstwem robi badania: parazytologiczne, kliniczne, anatomopatologiczne,bakteriologiczne
Zaleta badań na terenie gospodarstwa: możliwość zapoznania się ze sposobem rozprowadzania wody, jakością wody, roślinności, zakwitania wody, ze sposobem obchodzenia się rybaków z rybami.
Materiał do badań:
1.ryby żywe a)badanie parazytologiczne tylko na żywej rybie b)badanie bakteriologiczne c)badanie wirusologiczne ·przewożenie ryb w rękawie foliowym wypełnionym w 2/3 wodą i uzupełnionych tlenem z butli/ -jeżeli ryby są śnięte to zabezpieczamy je lodem lub pokrzywami/ - aby stwierdzić przeciętny stan zdrowia musimy odłowić 10 sztuk narybku z każdegoc stawu oraz co najmniej 6 ryb dwuletnich czyli kroczków. Można dołączyć roczniki starsze selekty lub tarlaki/- lekarz musi przeprowadzić wywiad: przynależność i położenie gospodarstwa, nazwisko osoby, która dostarczyła ryby, data odłowu, ilość ryb do badań
- sposób odłowienia ryb
- trzeba zaznaczyć czy ryby są z objawami czy bez
- rodzaj stawu i wody
- system nawodnienia
- stopień osuszalności stawu
- dno i charakter brzegów stawu
- zanieczyszczenia w odprowadzalniku
- sposób zimowania ryb
- opis zachowania się ryb w trakcie odłowu
- jeżeli są objawy to opis objawów oraz stopień i przebieg śnięć
· badanie kliniczne:
- to co widzimy gołym okiem
- ryby przenieść do akwariów i obserwować ich zachowanie, obecność pasożytów, zmiany kształtu ciała, zmiany na skórze i skrzelach.
Zmiany zachowania to np:
- ustawianie się głową w dół
- pływanie bokiem
- skupianie się w rogu
- pływanie w koło
- pobudliwość przez stukanie w szybkę
Zmiany kształtu ciała to np:
- od góry (skrzywienie kręgosłupa, ubytki mięśni, nastroszenie łusek)
- z boku (ubytki, wrzody, powiększenie powłok brzusznych)
- z przodu (wytrzeszcz lub zapadnięcie gałek ocznych)
Zmiany na skrzelach:
- nierówny brzeg lub nierównomierne zabarwienie świadczą o złym stanie zdrowia
Sekcja karpia
· rybę uśmiercamy (ogłuszyć, przeciąć kręgosłup tuż za głową, wymóżdżyć – ostrzem nożyczek wkłuć się we wgłębienie tuż za głową i kierując ostrze do przodu wymóżdżamy rybę ruchem obrotowym)
· badanie parazytologiczne skóry, skrzeli i oka
- nakraplamy wodę na szkiełko lub płytkę petriego
- za pomocą skalpela pobieramy śluz z powłok ciała, z płetw.
- możemy stwierdzić obecność pierwotniaków, przywr lub pijawek
- oko: naciskamy na kąt w oczodole, gałka oczna się unosi, odcinamy nerw wzrokowy, przenosimy oko na płytkę i rozcinamy
- 4 skrzela w jamie skrzelowej – odcinamy pokrywę i przymocowanie chrzęstne skrzel, przenosimy skrzela na wodę i szukamy przywr
· otwarcie jamy brzusznej i ocena narządów – cięcie od odbytu wzdłuż linii białej. Tniemy po lewej stronie ciała gdyż po prawej można uszkodzić woreczek żółciowy i zatrzeć obraz. Nożyczki zagięte – jedno ramie wkładamy do odbytu i tniemy linią łukowatą do linii nabocznej. Dalej tuż nad linią naboczną równolegle do niej, do pokrywy skrzelowej i prostopadle do dołu. Njpierw oddzielamy skórę i mięśnie a potem żebra
a) 2 nerki – nerka głowowa i tułowiowa czyli przednercze (narząd krwiotwórczy) połączone tkanką nerkotwórczą z pranerczem (narząd wydalniczy, wydzielniczy i krwiotwórczy)
b) pod nerką tułowiową dwukomorowy pęcherz pławny
c) pod pęcherzem gonady. Potrzeba 1200 stopniodni do wykształcenia dobrze rozwiniętych gonad
Gonady męskie – tkanka biała, mleczna i krucha. Gonady żeńskie – widoczne jajeczka.
d) wszystko to co poniżej to układ pokarmowy, wątroba i śledziona. Karp to ryba roślinożerna – niewielkie rozszerzenie za przełykiem to rozszerzenie żołądkowe – dalej dwunastnica i kilka pętli jelit cienkich oraz jelito grube, które kończy się odbytem. Wątroba szczelnie wypełnia przestrzeń między pętlami jelit. Śledziona koloru śliwkowego.
Ćwiczenia 2
Pstrąg tęczowy to ryba handlowa o dwuletnim cyklu hodowlanym. Masa ciała pstrąga handlowego to 250-500g. Ciało bocznie spłaszczone, wydłużone, wysokie, głowa dość duża. Silnie rozwinięta szczęka dolna sięga za oczodół. Zabarwienie szaro-niebieskie z licznymi plamkami. Na linii nabocznej różowo- czerwona smuga. U narybku na linii nabocznej 5-10 owalnych plam tzw. plamy narybkowe.
Dojrzałość płciowa:
Samice: 2-4 lata
Samce: do 3 roku
Tarlaki 350-1000g
Ilość ziaren ikry 1400/kg m.c
Od mleczaka otrzymuje się jednorazowo od kilku kropel do łyżeczki mleka. Mleko można pobierać od samca kilkakrotnie a ikrę pobieramy jednorazowo.
Do tarła nie wolno używać samic powyżej 6 roku życia
Pstrąg składa jaja w gniazdach wykonanych w żwirowym podłożu. Na wolności tarło trwa od stycznia do maja a w gospodarstwach od października do grudnia.
Plan badania pstrąga podobny jak u karpia. Gałkę oczną badamy tylko wtedy jeżeli jest niebezpieczeństwo zagrożenia ptactwem wodnym. Groźna choroba VHS rozprzestrzeniana przez ptaki.
Kształt ciała
- płetwy (grzbietowa, parzyste, tłuszczowa)
- kręgi tułowiowe i ogonowe za żebrami
- pod naskórkiem są drobne łuski pokrywające całą powierzchnię ciała
Anatomia porównawcza pstrąga i karpia:
Karp Pstrąg
Skrzela delikatneNieuzbrojona głowa, język szczątkowy, zęby gardłowe na podniebieniu, narząd podniebienny do przesuwania pokarmu zbudowany z włukien elastycznych, tkanki mięśniowej i tłuszczowej. Narząd kurcząc się przesuwa pokarm ku tyłowi. Twarda, chropowata płytka tzw. żarnówka. Pokarm jest miażdżony pomiędzy żarnówką a zębami gardłowymi.Przewód powietrzny łączy przełyk z pęcherzem pławnym. Zmiany ciśnienia w pęcherzu pławnym są przekazywane za pośrednictwem aparatu Webera. Aparat Webera tworzą cztery pierwsze kręgi tułowiowe. Czwarty krąg ma z tyłu płytki kostne ustawione pionowo i połączone wspólnym szwem.Tworzy się tarczka kostna do której przylega przednia ściana przedniej komory pęcherza pławnegoPęcherz pławny dwukomorowyPseudożołądek – rozszerzenie żołądkoweKomórki trzustki rozmieszczone na terenie wątrobyJelito jest długie bo ryba jest roślinożernaPodstawą karmy są węglowodany i białko roślinneJądra płatowate, kremowe Skrzela mocne ostreZęby w postaci ostrych kolców, język w rejonie gardła. Zęby rozrywają powłoki i przytrzymują. Brak gruczołów ślinowych ich rolę przejmuje wydzielina gruczołów śluzowych bez enzymów trawiennych. Język jest szczątkowy – fałd błony śluzowej o silnej warstwie łącznotkankowej Pęcherz pławny jednokomorowy. Narząd hydrostatycznyŻołądek duży, kształt litery U, wyraźnie rozwinięty. W fałdach śluzówki są gruczoły produkujące HCl i pepsynę. pH=1,5 do 4. Tylną granicę żołądka wyznaczają wyrostki pyloryczne (odźwiernikowe). W ścianie tych wyrostków są komórki trzustki.JPN- martwica trzustki u narybku – część przednia jamy brzusznej znacznie powiększonaJelito jest krótkie bo jest to ryba drapieżna. Śluzówka pofałdowana, liczne gruczoły trawienneUjście przewodu pęcherzyka żółciowego w przedniej części przewodu pokarmowego.Źle trawią karmę węglowodanową i białko roślinneGlikogen odkłada się w wątrobie.W karmie nie więcej niż 10% węglowodanów i 15% tłuszczówŚledziona leży za żołądkiem lub na żołądku do którego przymocowana jest taśmowatą powięziąBrak podziału na mizgę białą i czerwoną. W śledzionie jest spora ilość melanomakrofagów tworzących centra melanomakrofagoweNerki wydłużone, taśmowate, brak wyraźnej granicy między nerką głowową a tułowiową.Nerka głowowa – narząd krwiotwórczy ale są tu też komórki nadnerczy i ciałka Staniusa w postaci 3-4 małych grudek, które odgrywają rolę w regulacji ciśnienia osmotycznego.Po usunięciu ciałek Staniusa następuje spadek stężenia sodu, potasu i wapnia we krwiJądra u ryb łososiowatych są jednolite o gładkiej powierzchniJajniki są pasmowate, jedna krawędź przyrasta do sklepienia jamy ciała a duga zwisa do jamy ciałaUkład nerwowy - silnie rozwinięte ciało prążkowane a z przodu płaty węchoweLinia naboczna to narząd reagujący na zewnętrzne ruchy wodyRdzeń przedłużony to 70% mózgu
Ćwiczenia 3
Układ hematologiczny ryb
Podstawowym narządem krwiotwórczym jest nerka głowowa ale rolę w wytwarzaniu krwinek ma także śledziona. Grasica jest narządem immunologicznym
Karp
· 1,2 – 2 mln erytrocytów w 1um krwi.
· 20% erytocytów niedojrzałych
· Wśród leukocytów wyróżniamy:
a) granulocyty zasadochłonne (pseudobazochłonne) 0,5%
b) granulocyty kwasochłonne (pseudoeozynochłonne) 0 - 1%
c) granulocyty obojętnochłonne 2- 10%
d) limfocyty 76 – 97,5%
e) monocyty 3-5%
· Ukóład krwionośny karpia stanowi:
- serce żylne ( zatoka żylna), przedsionek i komora
- aorta brzuszna wprowadza krew do skrzel, zawiera opuszkę tętniczą
- układ naczyń pod kręgosłupem w kanale hemalnym (żyła i tętnica ogonowa)
· Krew można pobierać z serca lub z naczyń w kanale hemalnym. Są dwa sposoby wprowadzania igły:
1) pomiędzy skrzelami i płetwami piersiowymi, na środku rombu. Możemy wprowadzić śluz do serca
2) od strony jamy skrzelowej, serce oddziela tylko cienka błona. Nie trzeba używać igły bo wystarczy tylko zwykła pipeta pasterowska. Jest to najlepszy i najwygodniejszy sposób.
· Ryba po pobraniu krwi nie powinna usnąć
· U pstrąga zabieg przeprowadzamy przy użyciu anestetyku (fenostometanol)
· Kroczek ma 8ml krwi ale pobieramy najwyżej 2ml a od narybku do 1 ml.
Linie powstawania krwinek:
Hemocytoblast
Promonocyt Promielocyt Limfocyt Erytroblast
Monocyt Mielocyt Pronormoblast
Metamielocyt Pronormoblast
bazofilny
Forma pałeczkowata Pseudobazofil Pseudoeozynofil
I segmentowana dla Pronormoblast
Neutrofili Bazofil Eozynofil eozynofilny
Normoblast
Promielocyt Metamielocyt Pałeczkowaty Segmentowany
(brak odstępu neutrofil neutrofil iędzy błoną a jądrem) (dwa płaty jądra)
Na ilość procentową krwinek wpływ mają:
a) pora roku
- na wiosnę postacie młodociane
- jesienią postacie segmentowane
b) czynniki toksyczne
c) czynniki zakaźne
- duża ilość form młodocianych
Aktywność metaboliczna wzrasta gdy w obrazie jest więcej dojrzałych granulocytów
Ryby mają jądrzaste esrytrocyty różnego kształtu:
- szczupak: wrzecionowate
- karaś: okrągłe
- karp: owalne
Eozynofil: ziarnistości malinowe
Pseudobazofil: ziarnistości czerwone
Monocyt z dużymi wakuolami
U pstrąga neutrofile są trójsegmentowe.
Trombocyty mogą być kształtu:
a) wrzecionowatego (karp, pstrąg)
b) okrągłe lub owalne
Ilość leukocytów u karpia jest 10x większa niż u człowieka i wynosi 40-80 tys/1um krwi
Ćwiczenie 4
Bakterie
1)saprofityczne – ryby niekoniecznie muszą zachorować, tylko przy obniżonej odporności
Aeromonas – G-, beztlenowe pałeczki:A. Hydrofila, A. Bestiarum, A. salmonicida – mezofilna, wykazuje ruch, A.veroni, A.jandaei, A.caviae, A. salmonicida – psychrofilna, niezdolna do ruchu
2)patogenne: Enterobacteriaceae (E.ictalari)
I Gramujemne chromogenne tlenowe pałeczki: Flavobacteriaceae, F.psychrofilum, F.columnare
II Gramdodatnie:Micrococcae: Renibacterium salmoninarum, M.fortuilum,M.chelonei
Nocareliaceae: N.asteroides, N.kanpacki
Badania bakteriologiczne
· Uzyskanie prawidłowego wyniku jest uwarunkowane:
a) jakością i liczebnością próby
b) dobre pobranie materiału
· Błąd
- zbyt późne dostarczenie materiału
- nieprzestrzeganie aseptyki
- pobieranie materiału po leczeniu lub w trakcie leczenia
· Cel
- rozpoznanie choroby
- wydanie świadectwa zdrowia
- ustanowienie nosicielstwa
· Ilość materiału
- jeżeli ryby wykazują objawy to trzeba dostarczyć min 10 ryb większych (>6cm) lub 20 ryb małych (<6cm)
- gdy ryby nie wykazują objawów chorobowych a badanie robimy w celu oceny stanu zdrowia to minimalna próba zależy od wielkości populacji i wymagań podstawowych w celu wydania certyfikatu
- jeżeli mamy wykryć utajoną infekcję lub nosicielstwo to wielkość próby ustala się w ten sposób aby uzyskać 95% prawdopodobieństwa wykrycia u jednej ryby w populacji. W populacji nosicielstwo waha się od 2 do 10%
- wielkość próby wzrasta wraz ze wzrostem populacji
· Pobieranie materiału:
- sposób zależy od wielkości ryby i od stanu klinicznego a także od przeznaczenia materiału
- próbki ryb muszą być pobrane aseptycznie co jest trudne w przypadku małych ryb
· Wielkość
a) wylęg i wylęg z woreczkiem żółtkowym pobiera się w całości i przed użyciem do badań umieszcza się w jałowym sitku i przemywa wodą bieżącą a potem jałową wodą destylowaną
b) narybek mały 4-6cm – opłukać wodą bieżącą a potem jałową destylowaną. Przed otwarciem jamy brzusznej miejsce nacięcia przemywamy 70% alkocholem. Po otwarciu jamy brzusznej usuwa się ostrożnie trzewia i pozostawia nerkę. Nerkę pobieramy jałową pipetą do jałowego naczynia
c) ryby powyżej 6cm – pobiera się nesrkę, śledzionę i ewentualnie wątrobę w sposób jałowy
d) jeżeli ryby wykazują objawy chorobowe na skórze i na skrzelach to do badania pobieramy i te narządy. Przed pobraniem rybę opłukujemy wodą bieżącą i destylowaną
e) jeżeli ryby wykazują objawy posocznicowe to do badań pobieramy też krew (najlepiej z żyły ogonowej)
f) próbki tkanek lub narządów pobiera się od conajmniej 10 ryb, lączy się tak aby jedna próbka zbiorcza była nie większa niż 1,5g
g) ryby nie wykazujące objawów chorobowych – pobieramy materiał z nerki a od dojrzałych ikryc z płynu jajnikowego. Zbiorcze próbki płynu jajnikowego max od 5 ryb o objętości maź 5ml
· Przed przystąpieniem do badań na podstawie objawów i zmian należy wystawić prawdopodobną diagnozę aby było wiadomo w jakim kierunku prowadzić badania.
· Wywiad:
- osłabiona kondycja: choroby genetyczne
- nie pobieranie pokarmu, gromadzenie się ryb przed dopływem, podpływanie pod powierzchnię
- masowe śnięcia ryb
- wirujące, spiralne lub nerwowe poruszanie się (Edwardsiella)
· Objawy:
a) zanik pigmentu: gruźlica, nocardioza
b) pociemnienie skóry: Renibacterium salmoninarum, Yersinia
c) wysadzenie gałek ocznych: posocznica (Aeromonas)
d) wybroczyny w jamie gębowej: choroba czerwonej gęby (Y.ruceri)
e) wybroczyny w okolicy pokryw skrzelowych: infekcje mieszane
f) martwicze zmiany w skrzelach: Flavobacterium
g) martwica płetw: infekcja mieszana
h) gromadzenie śluzu na grzbiecie: Flavobacterium
i) szare naloty na skórze, skrzelach i złuszczanie naskórka: Flavobacterium
j) wrzody i wybroczyny na skórze: Aeromonas, Flavobacterium
k) uwypuklenie i zaczernienie odbytu, obrzęk brzucha: Aeromonas
l) wychudzenie: mycobacterioza, nocardia
m) płyn w jamie ciała: posocznica
n) punkcikowate wybroczyny, kawerny w mięśniach: Renibacterium salmoninarum
o) guzki w nerkach, wątrobie, śledzionie, sercu: gruźlica, nocardia
p) obrzęk nerki: większość
q) patologiczne błony pseudodyfteryczne wokół narządów zewnętrznych, białe plamki w nerkach: Renibacterium salmoninarum
r) ogniska martwicze w nerkach i śledzionie: Aeromonas, Renibacterium
s) wybroczyny w narządach wewnętrznych: większość
t) wybroczyny w otrzewnej: Pseudomonas
u) rozpulchnienie i bladość narządów wewnętrznych: Aeromonas i Pseudomonas
Pobrany materiał posiewamy na:
a) podłoże peptonowe
b) agar tryptonowo-sojowy
c) podłoże mózgowo-sercowe
Temperatura: 15-28*C – kolonie drobne i małe. Aby uzyskać większy wzrost trzeba dodać 5-10% surowicy lub krwi.
Niektóre patogeny wymagają specjalnego podłoża np. Renibacterium salmoninarum (podłoże z cysteiną i surowicą) Dobór podłoża zależy od wyniku badań wstępnych
Posiewy bakteryjne:
- materiał rozcieńczamy w stosunku 1:1 (krew, tkanki), tkanki shomogenizować, następnie rozcieńczyć 1:10, 1:100 itd. Posiewamy sektorowo na podłoże agarowe lub dodaje się do podłoża płynnego. Po inkubacji izoluje się pojedyńcze kolonie i posiewa na agar skośnie
- szczepy mogą być przechowywane max 2 tyg w temp 4*C lub -40, -70*C w postaci gęstej zawiesiny w bulionie tryptonowo-sojowym w podłożu mózgowo – sercowym z dodatkiem 20% glicerolu można przetrzymywać do 2 lat. Metoda liofilizacji najdłużej.
Identyfikacja bakterii:
- G-, G+
- testy API 20E, API 20 ME, ELISA
Wirusy:
1) Rabdoviridae
2) Ridonidae
3) Herpesviridae
4)...
Katarama