Gwiazda.pdf

Arthur C. Clarke

Gwiazda

wybór: Wiktor ,Bukato

przełożyli: Marek Cegieła, Irena Czubińska, Leontyna Ostrowska, Julian Stawiński, Robert

Stiller

ISKRY Warszawa 1989

Opowiadania zaczerpnięto z tomów:

Expedition to Earth

The Other Side of the Sky

Reach for Tomorrow

Tales of Ten Worlds

The Windfrom the Sun

Opracowanie graficzne serii: Marek K. Zalejski

Ilustracja na okładce: Dariusz Chojnacki

Ilustracja na frontyspisie: Marek K. Zalejski

Redaktor: Zofia Uhrynowska

Redaktor techniczny: Elżbieta Kozak

Korektor: Jolanta Rososińska

Wydanie I

Nr 20

ISBN 83-207-1174-6

The Star („Gwiazda") — Infinity Science Fiction— 1955

Diai F for Frankenstein („Halo, kto mówi?") — Playboy — 1964

Rescue Party („Wyprawa ratunkowa") — Astounding Science Fiction — 1946

The Ninę Billion Names of God („Dziewięć miliardów imion Boga") — Atar Science Fiction

Stories — 1953

The Forgotten Enemy („Zapomniany wróg") — King's College Review — 1948

The Fires W/f/t/n („Ognie od wewnątrz") — Fantasy — 1947

Technical Error („Przeoczenie") — Fantasy — 1946

The Parasite („Pasożyt") — Avon Science Fiction and Fantasy Reader — 1953 /

Trouble With fhe Natives („Kłopoty z tubylcami") — Reach for Tomorrow — 1956

Security Check („Areszt prewencyjny") — Magazine ofFantasy and Science Fiction — 1957

Publicity Campaign („Kampania reklamowa") — Evening News — 1953

Ifł Forget Thee, oh Earth („Jeśli zapomnę cię. Ziemio...") — Future Science Fiction — 1951

Second Dawn („Powtórka z historii") — Science Fiction Quarterly — 1951

Superiority („Przewaga") — Magazine ofFantasy and Science Fiction — 1951

The Wall of Darkness („Ściana ciemności") — Super Science Stories — 1949

Before Eden („U progu raju") — Amazing Stories — 1961

Hide-and-Seek („Zabawa w chowanego") — Astounding Science Fiction — 1949

The Sentinel („Posterunek") — Stories into Film — 1979

For the Polish edition copyright by Państwowe Wydawnictwo „Iskry". Warszawa 1989

Design and Hlustrations © by Artists, Warszawa 1989

Spis treści

GWIAZDA (przełożył Marek Cegieła) - 5

HALO, KTO MÓWI? (przełożyła Leontyna Oitrowikt) - 11

WYPRAWA RATUNKOWA (przełożył Julian Stawiński) - 18

DZIEWIĘĆ MILIARDÓW IMION BOGA (przełożył Marek Cegieła) - 41

ZAPOMNIANY WRÓG (przełożyła Irena Czubińska) - 48

OGNIE OD WEWNĄTRZ (przełożył Robert Stiller) - 54

PRZEOCZENIE (przełożył Marek Cegieła) - 63

PASOŻYT (przełożył Marek Cegieła) - 79

KŁOPOTY Z TUBYLCAMI (przełożył Marek Cegieła) - 90

ARESZT PREWENCYJNY (przełożył Marek Cegieła) - 102

KAMPANIA REKLAMOWA (przełożył Marek Cegieła) - 107

„JEŚLI ZAPOMNĘ CIĘ, ZIEMIO..." (przełożył Marek Cegieła) - 112

POWTÓRKA Z HISTORII (przełożył Marek Cegieła) - 117

PRZEWAGA (przełożył Marek Cegieła) - 146

ŚCIANA CIEMNOŚCI (przełożył Marek Cegieła) - 156

U PROGU RAJU (przełożył Marek Cegieła) - 174

ZABAWA W CHOWANEGO (przełożył Marek Cegieła) - 185

POSTERUNEK (przełożył Marek Cegieła) - 196

GWIAZDA

Do Watykanu pozostało trzy tysiące lat świetlnych. Niegdyś uważałem, że kosmos nie może

mieć żadnego wpływu na wiarę, tak samo jak sądziłem, że nieboskłon głosi chwałę dzieła

bożego. Teraz już wiem, jak wygląda to dzieło, i mam poważne kłopoty z moją wiarą.

Utkwiłem wzrok w krucyfiksie wiszącym na ścianie kabiny, nad komputerem szóstej

generacji, i po raz pierwszy w życiu zastanawiam się, czy on już nie jest niczym więcej jak

tylko pustym symbolem.

Jeszcze nikomu nic nie mówiłem, ale ta prawda nie da się ukryć. Wszyscy mogą zapoznać się

z faktami utrwalonymi na niezliczonych kilometrach taśmy magnetycznej i na fotografiach,

które ze sobą wieziemy wracając na Ziemię. Inni uczeni mogą je zinterpretować równie łatwo

jak ja, a nie należę do ludzi, którzy wybaczają sobie manipulowanie prawdą, czym zakon mój

często zdobywał sobie złą sławę w dawnych czasach.

Załoga jest już i tak wystarczająco przygnębiona: ciekaw jestem, jak przyjmie tę pełną ironii

rozstrzygającą prawdę. Zaledwie kilka osób żywi jakieś uczucia religijne, jednak nie sprawi

im przyjemności użycie tej ostatecznej broni w kampanii skierowanej przeciwko mnie — w

owej prywatnej i przyjacielskiej, lecz w gruncie rzeczy poważnej wojnie, jaka toczy się przez

cały czas od chwili opuszczenia Ziemi. Bawi ich, że za naczelnego astrofizyka mają jezuitę:

taki, na przykład, dr Chandler ciągle nie może o tym zapomnieć (dlaczego medycy są tak

notorycznymi ateistami?). Czasami spotykamy się na pokładzie widokowym, gdzie zawsze

panuje tak głęboki półmrok, że gwiazdy świecą pełnym blaskiem. Podchodzi do mnie w

ciemności, zatrzymuje się i patrzy przez wielki owalny iluminator, a tymczasem niebo kręci

się powoli dookoła nas, w miarę jak statek z wolna koziołkuje, nigdy bowiem nie zadaliśmy

sobie trudu, żeby to skorygować.

— No, cóż, ojcze wielebny — mówi w końcu. — Kręci się tak zawsze i wciąż, a chyba Coś

go stworzyło. Ale jak można wierzyć, że to Coś interesuje się akurat nami i tym naszym

godnym pożałowania światkiem... właśnie tego. nie rozumiem.

Potem zaczyna się dyskusja, podczas gdy gwiazdy i mgławice bezgłośnie zataczają łuki w

swoim nieskończonym ruchu za idealnie przezroczystym plastikiem iluminatora.

Myślę, że pozorna absurdalność mojego stanowiska dostarcza załodze najwięcej rozrywki.

Na próżno powołuję się na trzy moje referaty w Dzienniku Astrofizycznym i pięć dalszych w

miesięczniku Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego. Przypominam im, że mój zakon

od dawna słynie z prac naukowych. Może obecnie jest nas niewielu, ale od osiemnastego

wieku nasz wkład w astronomię i geofizykę jest nieporównywalnie większy, niż

wskazywałaby na to liczba jezuitów. Czy moje sprawozdanie na temat Mgławicy Feniksa

oznaczą koniec naszej tysiącletniej historii? Obawiam się, że to koniec czegoś więcej.

Nie wiem, kto nadał mgławicy tę nazwę, ale mnie wydaje się ona bardzo nieodpowiednia.

Jeśli zawiera proroctwo, to będzie można je sprawdzić dopiero za parę miliardów lat. Nawet

słowo „mgławica" wprowadza w błąd: obiekt jest znacznie mniejszy od tych ogromnych

chmur pyłu — tworzywa nie narodzonych gwiazd — rozproszonych po całej Drodze

Mlecznej. Na skalę kosmiczną Mgławica Feniksa jest w istocie maleństwem •— warstwą

rozrzedzonego gazu otaczającą pojedynczą gwiazdę.

Albo to, co z gwiazdy pozostało...

Ryciną Rubensa przedstawiająca Loyolę zdaje się ze mnie drwić* "wisząc nad wykresami

spektrofotometru. Co byś ty, ojcze, uczynił z tą wiedzą, która znalazła się w moim posiadaniu

tak daleko od tej niewielkiej planety. Całego wszechświata, jaki znałeś? Czy twoja wiara

oparłaby się temu, co pokonało moją?

Patrzysz w dal, ojcze, a ja zawędrowałem dalej, niż mógłbyś sobie wyobrazić, kiedy

zakładałeś nasz zakon przed tysiącem lat. Żaden statek badawczy jeszcze, nie znalazł się w

takiej odległości od Ziemi: jesteśmy na samej granicy zbadanego wszechświata.

Wyruszyliśmy, by dotrzeć do Mgławicy Feniksa; udało się i teraz wracamy do domu,

dźwigając brzemię -naszej wiedzy. Chciałbym zrzucić z siebie to brzemię, lecz daremnie cię

wzywam poprzez wieki i lata świetlne, które nas dzielą.

Trzymasz w ręku książkę, a na niej są proste słowa. AD MAIOREM DEI GLORIAM —

mówi to przesłanie, ale ja nie mogę w nie wierzyć. A czy ty dalej byś w nie wierzył, widząc

to, co myśmy znaleźli?

Wiemy, rzecz jasna, czym niegdyś była Mgławica Feniksa. Choćby tylko w naszej galaktyce"

wybucha co roku ponad sto gwiazd, które na kilka godzin czy dni rozbłyskują światłem o

tysiąc razy silniejszym od ich normalnej jasności, nim na powrót zapadną w nicość i mrok.-

To zwyczajne gwiazdy nowe — takie kataklizmy są we wszechświecie na porządku

dziennym. Podczas pracy w Obserwatorium Księżycowym sam zarejestrowałem dziesiątki

tego rodzaju wybuchów w postaci spektrogramów i wykresów natężenia światła.

Ale trzy lub cztery razy na tysiąc lat występuje zjawisko, przy którym całkowicie blednie

nawet gwiazda nowa.

Kiedy powstaje supernowa, jej światło jest w stanie na krótką chwilę przyćmić wszystkie

słońca w całej galaktyce. Takie zjawisko zaobserwowali w roku 1054 n.e. chińscy

astronomowie, nie zdając sobie sprawy, na co patrzą. Pięć wieków później, w roku 1572,

supernowa zapłonęła w gwiazdozbiorze Kasjopei tak jasno, że było ją widać nawet za dnia.

W ciągu tysiąca lat, które minęły od tego czasu, nastąpiły jeszcze trzy podobne wybuchy.

Nasza misja miała za cel dotrzeć do tego, co zostało po takim kataklizmie, zrekonstruować

wydarzenia, które do niego doprowadziły, a także, w miarę możliwości, ustalić jego

przyczynę. Zbliżaliśmy się powoli wskroś koncentrycznych, wciąż rozszerzających się

warstw gazu wyrzuconego siłą eksplozji sprzed sześciu tysięcy lat. Jeszcze teraz

promieniowały ostrym fioletowym światłem i były niezmiernie gorące, lecz równocześnie

zbyt rzadkie, aby mogły wyrządzić nam jakąkolwiek szkodę. Wybuch nadał zewnętrznym

warstwom gwiazdy taką prędkość, że zupełnie opuściły pole jej grawitacji. Obecnie tworzyły

płaszcz otaczający pustkę, w której zmieściłoby się tysiąc układów słonecznych, a w jej

centrum płonął niewielki fantastyczny obiekt, w jaki teraz przekształciła się gwiazda — biały

karzeł, mniejszy od Ziemi, lecz ważący milion razy więcej niż ona.

Jarzące się wokół nas warstwy gazu zamieniły głęboką noc przestrzeni międzygwiezdnej w

jasny dzień. Lecieliśmy w kierunku centrum bomby kosmicznej, która detonowała przed

tysiącami lat i której rozżarzone odłamki ciągle jeszcze się rozpraszały. Ogromna skala

eksplozji oraz fakt, że szczątki gwiazdy uleciały w przestrzeń już na odległość wielu

miliardów kilometrów, pozbawiały ten widok jakiegokolwiek dostrzegalnego ruchu. Nie

uzbrojone oko dopiero po, dziesiątkach lat mogłoby zauważyć jakieś zmiany w położeniu

owych spiral i pasm gazu, jednakże odnosiło się nieodparte wrażenie gwałtownej ekspansji.

Wyłączyliśmy nasz główny napęd już wiele godzin temu i teraz siłą bezwładu lecieliśmy w

kierunku niewielkiej gorejącej gwiazdy. Niegdyś przypominała nasze Słońce, lecz w ciągu

zaledwie kilku godzin roztrwoniła energię, która pozwoliłaby jej płonąć jeszcze przez milion

lat. Teraz była skarlałym skąpcem, gromadzącym zapasy, jakby chciała naprawić błędy swej

rozrzutnej młodości. x

Nikt nie myślał poważnie, że znajdziemy -tam jakieś planety. Jeśli nawet istniały przed

wybuchem, to zamieniły się w kłęby pary ginąc w masie szczątków samej gwiazdy. Jednak

przeprowadziliśmy rutynowe poszukiwania, jak zawsze przy zbliżaniu się do nieznanego

słońca, i wkrótce odkryliśmy jedną niewielką planetę, krążącą wokół gwiazdy w ogromnej

odległości. Musiał to być chyba jakiś Pluton układu, który zniknął, krążył bowiem po orbicie

leżącej na granicy wiecznej nocy. Zbyt odległy od słońca, aby mógł poznać życie,, lecz dzięki

odosobnieniu zdołał uniknąć losu swych dawnych towarzyszy.

Płomień wybuchu osmalił mu skały, spalając płaszcz mroźnego gazu. który okrywał go przed

wybuchem. Po wylądowaniu znaleźliśmy Podziemia.

Zadbali o to ich budowniczowie. Stojący u wejścia słup wykonany z monolitu teraz

przypominał stopiony kikut, ale już zdjęcia wykonane z dużej odległości wskazywały, że to

dzieło inteligencji. Nieco później pod powierzchnią skał wykryliśmy radioaktywność

układającą się we wzór o rozmiarach kontynentu. Jeśli nawet pylon u wejścia do podziemi

uległby zniszczeniu, owa radioaktywność tam pozostanie jak niemal wieczna latarnia,

wysyłająca sygnały ku gwiazdom. Nasz statek opadał w sam środek- tego obszaru niby

wymierzona w tarczę strzała.

Pylon musiał mieć ponad półtora kilometra wysokości, kiedy go wzniesiono, lecz teraz

przypominał ogarek wypalonej świecy w kałuży stearyny. Przewiercanie stopionej skały

zajęło nam tydzień.-ponieważ brakowało odpowiednich do tego celu narzędzi. Byliśmy

przecież astronomami, a nie archeologami, pozostało więc jedynie improwizować.

Zapomnieliśmy o naszym podstawowym zadaniu, ten samotny pomnik bowiem, wystawiony

z takim nakładem pracy w możliwie największej odległości od skazanego na zagładę słońca,

mógł oznaczać tylko jedno: jakaś cywilizacja wiedziała, że wkrótce zginie, i w ten sposób

chciała zapewnić sobie nieśmiertelność.

Zbadanie wszystkich zgromadzonych w podziemiach skarbów jest zajęciem dla wielu,

pokoleń. Ci, co je tam ukryli, zapewne mieli mnóstwo czasu na przygotowania* ponieważ

pierwsze oznaki nieuchronnej katastrofy pojawiły się na ich słońcu wiele lat przed

wybuchem. Zanim nastąpił koniec, na tę odległą planetę przenieśli _wszystko, co prag

wszelkie owoce swego geniuszu. W nadziei, że ktoś je odna^\\ całkiem o nich nie zapomni.

Czy postąpilibyśmy tak samo> zapamiętani w niedoli nie pomyślelibyśmy o przyszłości,

które) dane nam było zobaczyć i która nigdy by się nie stała naszym udziałem.

Żeby tylko mieli trochę więcej czasu! Swobodnie podróżowali rm planetami swego słońca,

lecz jeszcze nie nauczyli się pokonywać międzgwiezdnej pustki, a do najbliższego układu

słonecznego było sto lat świetlnych. Ale gdyby nawet znali sekret napędu pozaskończonego,

mogliby uratować nie więcej niż parę milionów. Może to i lepiej, że tak się stało.

Byli uderzająco podobni do ludzi, o czym świadczą rzeźby, ale nawet bez tego musielibyśmy

ich podziwiać i ubolewać nad ich losem. Pozostawili obfitą dokumentację wizualną i

urządzenia do jej odtwarzania wraz ze szczegółowymi instrukcjami obrazkowymi, które

ułatwiają poznanie ich języka pisanego. Obejrzeliśmy sporą część tego przekazu i po raz

pierwszy od sześciu tysięcy lat odżyło ciepło i uroda cywilizacji, która pod wieloma

względami przewyższała naszą. Pokazali nam, być może, tylko to, co najlepsze, ale trudno ich

za to potępiać. Ich planety były cudowne, a miasta dorównywały elegancją wszystkiemu, co

zbudował człowiek. Oglądaliśmy ich przy pracy i w zabawie, słuchając melodyjnej mowy

sprzed wieków, Wciąż mam w oczach pewną scenę: plaża pokryta dziwnie błękitnym

piaskiem, a w wodzie grupa rozbawionych dzieci, zupełnie jak na Ziemi. Brzeg porastają

osobliwe, przypominające bicze drzewa, na płyciźnie zaś brodzi jakieś, bardzo duże zwierzę,

nie zwracając niczyjej uwagi. ' ' -

A na horyzoncie zachodzi ciągle jeszcze ciepłe, przyjazne i życiodajne słonce, które stanie się

zdrajcą i unicestwi to bezgrzeszne szczęście.

Może by to nas tak bardzo nie poruszyło, gdybyśmy znajdowali się bliżej domu i nie

odczuwali samotności. Wielu z nas widywało już *ruiny dawnych cywilizacji na innych

planetach, ale nigdy nie wstrząsnęły nami aż tak głęboko. To była wyjątkowa tragedia. Co

innego zginąć w sposób naturalny, jak to się stało z wieloma narodami' i kulturami na Ziemi.

Ale żeby ulec tak całkowitej zagładzie w pełnym rozkwicie, u szczytu osiągnięć, w

kataklizmie, którego nie przeżył nikt —jak można to pogodzić z miłosierdziem bożym?

Moi koledzy zadają mi to pytanie, a ja odpowiadam," jak umiem. Kto wie, może, ty zrobiłbyś

to lepiej, ojcze Loyola, jednak w Exercitia Spiritualia nie znalazłem niczego, co by mi w tym,

pomogło. To nie byli źli ludzie i nie wiem, do jakich bogów się modlili, jeżeli w ogóle mieli

jakichś bogów. Ale spojrzałem na nich poprzez wieki i widziałem, jak te wspaniałości, które

uchronili resztkami sił, odrodziły się w świetle ich skarlałego słońca. Mogliby nas wiele

nauczyć — dlaczego ich zniszczono?

Znam odpowiedzi, jakich udzielą moi koledzy, kiedy powrócą na Ziemię. Powiedzą, że

wszechświat nie ma ani celu, ani planu, że co roku sto słońc wybucha w naszej galaktyce i

dlatego w tej chwili, gdzieś w otchłani kosmosu, ginie jakaś rasa. To, czy za życia istoty te

postępowały dobrze, czy źle, w końcu będzie bez znaczenia: nie ma sprawiedliwości bożej,

ponieważ nie ma Boga.

Ale oczywiście to, co widzieliśmy, niczego takiego nie dowodzi. Ktokolwiek rozumuje w ten

sposób, nie kieruje się logiką, lecz działa pod wpływem emocji. Bóg nie musi

usprawiedliwiać swych czynów przed człowiekiem. Ten, Który stworzył wszechświat, może

go zniszczyć, kiedy zechce. To pycha, to niemal bluźnierstwo mówić, co Mu wolno robić, a

czego nie.

Z tym jeszcze mógłbym się zgodzić, choć tak przykro patrzeć, gdy całe planety ze wszystkimi

ich mieszkańcami rzuca się na pastwę ognia. Ale przychodzi taka chwila, kiedy nawet

najgłębsza wiara musi się zachwiać, i teraz, spoglądając na leżące przede mną obliczenia,

wiem, że w końcu i mnie to spotkało.

Przed dotarciem do mgławicy nie potrafiliśmy ustalić, kiedy nastąpił wybuch. Obecnie, na

podstawie obliczeń astronomicznych i dokumentacji znalezionej w skałach jedynej

zachowanej planety, mogę to zrobić bardzo dokładnie. Wiem, w którym roku światło tej

kolosalnej pożogi dotarło do naszej Ziemi. Wiem, jak wspaniale na rozgwieżdżonym niebie

świeciła supernowa, której pozostałości znikają w tej chwili za naszym rozpędzonym

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: