Pamietam Babilon.pdf

Arthur C. Clarke

Pamiętam Babilon

Nazywam się Arthur C. Clarke i nie mogę odżałować, że dałem się wplątać w tę ponurą aferę.

Ale skoro w grę wchodzi moralne - powtarzam, moralne - oblicze Stanów Zjednoczonych,

poczuwam się do obowiązku dać wiarygodne świadectwo swej przeszłości. Tylko tym sposobem

zrozumiecie dlaczego, z pomocą błogosławionej pamięci doktora Alfreda Kinseya, wywołałem

nieopatrznie lawinę, która może pogrzebać ogromne obszary zachodniej cywilizacji.

W 1944 roku, kiedy służyłem jeszcze jako oficer radarowy w Królewskim Lotnictwie

Brytyjskim, przyszedł mi do głowy jedyny oryginalny pomysł w życiu. Dopiero za dwanaście lat

miał się pojawić pierwszy sputnik, a ja już ubzdurałem sobie, że sztuczny satelita byłby

wymarzonym miejscem na nadajnik telewizyjny, z wysokości kilku tysięcy mil bowiem stacja

objęłaby swym zasięgiem bez mała pół globu. Spisałem swój pomysł tydzień po Hiroszimie,

proponując utworzenie sieci satelitów przekaźnikowych dwadzieścia dwa tysiące mil nad

równikiem; na tej wysokości w ciągu jednego dnia wykonywałyby pełny obrót, a tym samym

utrzymywałyby się ponad stałym punktem na Ziemi.

Artykuł ukazał się w październikowym numerze "Wireless World" z y45 roku; nie

przewidując, iż mechanika kosmiczna skomercjalizuje się za moich dni, nie starałem się

opatentować pomysłu, a i tak wątpię, czy wówczas by mi się to udało. (Jeśli się mylę, wolę o tym

nie wiedzieć.) Ale wizja ta uporczywie powracała w moich książkach, a dziś idea satelitów

komunikacyjnych tak już spowszedniała, że nikt zgoła nie wie, skąd wzięła początek.

Owszem, na prośbę Komitetu Izby Reprezentantów Do Spraw Astronautyki i Badania

Przestrzeni Kosmicznej podjąłem żałosną próbę wyjaśnienia, jak się rzecz ma naprawdę;

znajdziecie moje świadectwo na stronie trzydziestej drugiej raportu tegoż Komitetu,

zatytułowanego Dziesięć następnych lat w kosmosie. I jak zobaczycie niebawem, końcowe słowa

mej wypowiedzi zawierały ironię, której sam w owych czasach nie doceniałem: "Żyjąc na

Dalekim Wschodzie, jestem na co dzień mimowolnym świadkiem walki pomiędzy światem

zachodnim a ZSRR o nie zaangażowane po żadnej ze stron miliony mieszkańców Azji... Gdy

możliwe będą teletransmisje po torze optycznym z satelitów umieszczonych bezpośrednio ponad

danym obszarem, korzyści propagandowe mogą okazać się rozstrzygające..."

Słowa te nadal pozostają dla mnie aktualne, choć o pewnych niuansach wówczas nie

pomyślałem - a które, niestety, w lot pojęli inni.

Wszystko zaczęło się na jednym z owych przyjęć oficjalnych, które .stanowią nieodłączny

element życia towarzyskiego wschodnich metropolii. Zgoda, może są i powszedniejsze na

Zachodzie, ale w takim Colombo trudno o konkurencyjne rozrywki. Przynajmniej raz w

tygodniu, jeśli jesteś kimś, dostajesz zaproszenie na cocktaile w ambasadzie czy innym

poselstwie, British Council, amerykańskiej misji wojskowej, L'Alliance Francaise albo jednej z

nielicznych agencji, które spłodziła Organizacja Narodów Zjednoczonych.

Z początku, gdy mój wspólnik i ja czuliśmy się bardziej u siebie pod wodami Oceanu

Indyjskiego niż w kręgach dyplomatycznych, nikt się z nami nie liczył i mieliśmy święty spokój.

Ale wystarczyło, że Mike zorganizował pobyt na Cejlonie Dave'owi Brubeckowi, a wkrótce

zaczęliśmy zwracać na siebie uwagę - szczególnie od czasu, kiedy tenże Mike poślubił jedną z

najsłynniejszych piękności na wyspie. Teraz naszą konsumpcję cocktaili i wykwintnych kanapek

ogranicza głównie wstręt na samą myśl, że trzeba zrzucić z siebie wygodne sarongi, by

przywdziać takie zachodnie idiotyzmy jak spodnie, smokingi czy krawaty.

Po raz pierwszy gościliśmy w ambasadzie sowieckiej, gdzie wydawano przyjęcie na cześć

ekipy rosyjskich oceanografów, którzy właśnie zawinęli do portu. Pod nieodłącznymi portretami

Lenina i Marksa kłębiło się z dwustu gości, reprezentujących wszelkie kolory skóry, wyznania i

języki, którzy jeśli nie rozprawiali z przyjaciółmi, to rozprawiali się bez skrupułów z wódką i

kawiorem. Oddzielony byłem od Mike'a i Elisabeth, ale widziałem ich po drugiej stronie salonu.

Mike odgrywał swój popisowy numer "I ja tam byłem, w przepastnych głębinach oceanu" przed

zafascynowanymi słuchaczami, podczas gdy Elisabeth wpatrywała się z figlarnym

niedowierzaniem - a bodaj czy nie więcej osób wpatrywało się w Elisabeth.

Od kiedy pękł mi bębenek w trakcie poławiania pereł na Wielkiej Rafie Koralowej, czułem się

szczególnie upośledzony na takich wytwornych imprezach; panujący na nich hałas o jakieś

dwadzieścia decybeli przekracza znośną dla mnie dawkę. Niebłaha to ułomność, zwłaszcza gdy

przedstawiają mi osobistości o takich nazwiskach jak Dharmasiriwardene, Tissaveerasinghe,

Goonetilleke czy Dżajawikrema. Toteż kiedy decyduję się odejść od bufetu, szukam względnej

ciszy, gdzie mogę spokojnie włączyć się do rozmowy, z której bodaj co drugie słowo jestem w

stanie zrozumieć.

Stałem więc sobie w akustycznym cieniu dużej, ozdobnej kolumny, obserwując sytuację z

dystansem w stylu Somerseta Maughama, gdy kątem oka spostrzegłem, że ktoś mi się przygląda,

jakby pytał "Skąd my się znamy?"

Postaram się opisać go w miarę dokładnie, bo zapewne znajdzie się wiele osób, którym postać

ta wyda się znajoma. Był po trzydziestce i wyglądał na Amerykanina. Gładko ogolona,

wypucowana buzia, króciutko przycięte włosy i prezencja bywalca Centrum Rockefellera -

jeszcze do niedawna nieomylne cechy gatunkowe, póki z powodzeniem nie zaczęli imitować ich

młodzi rosyjscy dyplomaci- i doradcy techniczni. Miał na oko sześć stóp wzrostu, bystre piwne

oczy i czarne włosy, przedwcześnie posiwiałe na skroniach. Choć byłem niemal pewien, że nie

spotkaliśmy się wcześniej, jego twarz mi kogoś przypominała. Dopiero po dwóch dniach mnie

oświeciło: pamiętacie nieodżałowanej pamięci Johna Garfielda? To przecież, wypisz wymaluj,

właśnie on, jakby wstał z grobu.

Ilekroć spotykam na przyjęciu wzrok nieznajomego, automatycznie włącza się mój

wypróbowany program działania. Jeśli mam do czynienia z osobnikiem w miarę sympatycznym,

ale nie chce mi się zawierać znajomości, stosuję Zwiad Neutralny, a więc przebiegam po nim

błyskawicznie wzrokiem, nie okazując choćby mgnieniem oka sympatii, ale i bez wyraźnych

oznak wrogości. Obleśnych cwaniaczków załatwiam przez Coup d'oeil, czyli przeciągłe,

niedowierzające spojrzenie, po którym niespiesznie ukazuje się widok mego karku. W

przypadkach krańcowych włącza się na parę milisekund wyraz obrzydzenia. Sygnał zazwyczaj

dociera do adresata.

Ale ten gość sprawiał interesujące wrażenie, a że zaczynałem się nudzić, odpowiedziałem mu

Przystępnym Skinieniem. Po kilku minutach przebrnął przez tłum, skierowałem więc ku niemu

moje zdrowe ucho.

- Hello - powiedział (tak, istotnie był Amerykaninem). - Nazywam się Gene Hartford. Mam

wrażenie, że się już gdzieś spotkaliśmy.

- Niewykluczone - odpowiedziałem. - Dużo czasu spędziłem w Stanach. Arthur Clarke, bardzo

mi miło. Zazwyczaj moje nazwisko trafia w próżnię, ale zdarza się też inaczej. Widać było

niemal, jak za tymi skupionymi, brązowymi oczyma migoczą karty IBM; schlebił mi krótkim

czasem potrzebnym na zaczerpnięcie informacji.

- Pisarz?

- Zgadza się.

- Ależ to wspaniale.

Najwyraźniej był szczerze zdziwiony. - Teraz już wiem, gdzie pana widziałem. Byłem raz w

studio, kiedy występował pan w programie Dave'a Garrowaya.

(Może i warto pójść tym śladem, ale wątpię; zresztą głowę daję, że "Gene Hartford" to

wymyślone imię i nazwisko nieco za gładkie połączenie).

- To pan pracuje w telewizji? - spytałem. - Co pan tu robi - zbiera materiał czy na wakacjach?

Odpowiedział szczerym, poufnym uśmiechem kogoś, kto ma wiele do ukrycia.

- Mam oczy i uszy otwarte. Co za niespodzianka; czytałem pańską książkę Odkrywanie

kosmosu, jak tylko się ukazała w... zaraz...

- Pięćdziesiątym drugim; narobiła dużo szumu w Klubie Książki Miesiąca.

Cały czas bacznie mu się przyglądałem, i choć coś mi się w nim nie podobało, nie potrafiłem

rozgryźć przyczyny. Bądź co bądź gotów byłem na poważne ustępstwa wobec kogoś, kto czytał

moje książki, i na dodatek jest z telewizji. Wciąż szukaliśmy z Mikiem kontrahentów na nasze

filmy podwodne. Jednak nie była to, mówiąc oględnie, specjalność Hartforda.

- Niech pan posłucha - powiedział z zapałem. - Mam na oku projekt wielkiej sieci telewizyjnej,

który i pana zapewne zainteresuje - prawdę mówiąc, to właśnie pan poddał mi pomysł.

Propozycja brzmiała obiecująco i mój współczynnik pazerności podskoczył o kilka punktów.

- Bardzo mnie to cieszy. Jaka tematyka pana interesuje? - Wolałbym tutaj o tym nie rozmawiać,

ale może się umówimy u mnie w hotelu jutro koło trzeciej?

- Chwileczkę, spojrzę do kalendarza; tak, jestem wolny.

W Colombo są tylko dwa hotele, w których zatrzymują się Amerykanie, i za pierwszym razem

trafiłem w dziesiątkę. Mieszkał w "Mount Lavinia"; chyba nawet nie wiecie, że już widzieliście

raz miejsce naszej poufnej rozmowy. Mniej więcej w połowie Mostu na rzece Kwai jest krótka

scena w lazarecie, gdzie Jack Hawkins pyta napotkaną pielęgniarkę o Billa Holdena. Mamy

słabość do tego epizodu, bo jednym z kurujących się oficerów marynarki, widocznych na drugim

planie, był Mike. Jeśli dobrze wytężycie wzrok, zobaczycie go całkiem po prawej stronie, jak

obrócony brodatym profilem zapisuje na rachunek Sama Spiegla szóstą kolejkę drinków. Jak się

później okazało, Sama było na to stać.

Właśnie tutaj, na tym wąziutkim płaskowyżu górującym wysoko nad milami obramowanej

palmami plaży, Gene Hartford przeszedł do rzeczy, a moje skromne nadzieje na godziwy zarobek

szybko się ulotniły. Jakimi naprawdę pobudkami się kierował, jeśli w ogóle on sam to wiedział,

nie jestem pewien po dziś dzień. Niespodziewane spotkanie ze mną i wymuszony dług

wdzięczności (bez którego chętnie bym się obszedł) zapewne częściowo to tłumaczą; mimo

obnoszonej pewności siebie musiał być rozgoryczonym, samotnym człowiekiem, który

rozpaczliwie pragnął podziwu i przyjaźni.

Poskąpiłem mu jednego i drugiego. W duchu zawsze żywiłem współczucie dla Benedicta

Arnolda, jak każdy, kto poznał wszystkie szczegóły jego sprawy. Ale Arnold tylko zdradził

ojczyznę; nikomu przed Hartfordem nie przyszło do głowy, żeby ją uwieść.

Ze snu o worku dolarów obudziła mnie wiadomość, że współpraca z amerykańską telewizją

urwała się, w dość gwałtownych okolicznościach, na początku lat pięćdziesiątych. Było dla mnie

jasne, że wykopali go z Madison Avenue za stronniczość partyjną, i równie jasne, że w tym

przynajmniej wypadku nie popełniono rażącej niesprawiedliwości. Wprawdzie z opanowanym

wzburzeniem opowiadał o swych bataliach z tępą cenzurą i opłakiwał fenomenalny ponoć - acz

nie wymieniony z nazwy - cykl programów kulturalnych, którego realizację rozpoczął, zanim

wyrzucono go ze studia, ale sprawa już na tyle wydała mi się śmierdząca, że miałem się na

baczności. O ile jednak topniało moje finansowe zainteresowanie panem Hartfordem, o tyle rosła

moja ciekawość. Kto za nim stał? Bo zapewne nie BBC...

Przystąpił wreszcie do rzeczy, gdy już wyrzucił z siebie wszystkie żale.

- A teraz zdradzę panu coś, co pana poderwie na nogi powiedział zadowolony z siebie. -

Amerykańskim sieciom telewizyjnym wyrośnie niebawem groźny konkurent, i to dokładnie

według pańskiego własnego pomysłu; ci sami ludzie, którzy posłali nadajnik telewizyjny na

Księżyc, mogą wprowadzić znacznie większy na orbitę okołoziemską.

- Chwała im za to - odparłem powściągliwie. - Zdrowa konkurencja jeszcze nikomu nie

zaszkodziła. Kiedy start?

- Lada chwila. Pierwszy nadajnik zostanie ulokowany w stosownej odległości na południe od

Nowego Orleanu na równiku, rzecz jasna, czyli kawał drogi od lądu na otwartym Pacyfiku; nie

znajdzie się nad niczyim terytorium, więc nie ma mowy o politycznych komplikacjach na tym

tle. I chociaż zawiśnie sobie wysoko na niebie i daleko od brzegu, będzie widoczny jak na dłoni

dla wszystkich od Seattle do Key West. Pojmuje pan? - jedyna stacja telewizyjna, którą odbierać

mogą całe Stany Zjednoczone! Tak, nawet Hawaje! I żadnym sposobem nie da się jej zagłuszyć;

po raz pierwszy czyściutki odbiór będzie miał każdy amerykański dom. I chłopcy z drużyny J.

Edgara nic nie wymyślą, żeby go zablokować.

Tędy cię wiedli, pomyślałem; przynajmniej jesteś szczery. Już dawno temu postanowiłem nie

wdawać się w dyskusje z marksistami i wyznawcami płaskiej Ziemi, ale jeśli Hartford nie

zmyślał, chciałem wyciągnąć z niego co się da.

- Zanim poniesie pana entuzjazm - wtrąciłem - chciałbym zwrócić panu uwagę na kilka

niejasnych punktów.

- Na przykład?

- Druga strona odpowie pięknym za nadobne. Nie jest żadną tajemnicą, że lotnictwo, NASA,

Bell Labs, ITT, Hughes i kilkadziesiąt innych agencji pracują nad podobnym przedsięwzięciem.

Cokolwiek Rosjanie zrobią swoją propagandą Amerykanom, wróci do nich z nawiązką.

Hartford uśmiechnął się z politowaniem.

- Doprawdy, Clarke! - powiedział. (Całe szczęście, że nie zwrócił się do mnie po imieniu.) -

Jestem trochę zawiedziony. Przecież nie jest tajemnicą, że Stany Zjednoczone pozostają o całe

lata w tyle w ładowności użytecznej! A chyba nie sądzi pan, że stary ;T. to ostatnie słowo Rosjan.

Tu już zacząłem traktować go bardzo poważnie. Miał świętą rację. Tu mógł wprowadzić co

najmniej pięciokrotnie większy ładunek użyteczny niż jakakolwiek amerykańska rakieta na tę

krytyczną orbitę dwadzieścia dwa tysiące mil nad Ziemią jedyną pozwalającą na geostacjonarne

położenie satelity. A kiedy już Stanom uda się osiągnąć takie wyniki, Bóg w niebie raczy

wiedzieć, gdzie wówczas będą Rosjanie. Tak, w niebie będzie wiadomo na pewno...

- No dobrze - przyznałem mu rację. - Ale dlaczego pięćdziesiąt milionów Amerykanów

miałoby naraz przełączyć kanały na program z Moskwy? Szczerze podziwiam Rosjan, ale z

rozrywką idzie im gorzej niż z polityką. Co mają do pokazania oprócz baletu Bolszoj? A mnie

skromna dawka baletu wystarczy na bardzo długo.

Ponownie skwitował moje uwagi tym szczególnym, beznamiętnym uśmieszkiem.

Wstrzymywał się z nokautującym ciosem, by zadać mi go dopiero teraz.

- To pan pierwszy wspomniał Rosjan - powiedział. Owszem, biorą udział w przedsięwzięciu,

ale tylko jako wykonawcy. Niezależna agencja, dla której pracuję, zawiera z nimi umowy na

konkretne usługi.

- Nie byle jaka agencja - zauważyłem sucho.

- Owszem, może i najpotężniejsza. Mimo że Stany Zjednoczone wolą udawać, że nie istnieje.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: