GŁOSKOWANIE -
to ćwiczenie słuchu fonematycznego (bardzo ważny etap w nauce czytania).
Głoskowanie, to dzielenie wyrazu na głoski, czyli pojedyncze dźwięki, które dziecko słyszy, np.
· kwiat głoskowany to k-f-i-a-t,
· ogród to o-g-r-ó-t,
· szafa to sz-a-f-a .
Ważne żeby to wiedzieć, ucząc w domu głoskowania.
Najprostsze ćwiczenia to najpierw sprawdzanie, czy dziecko "słyszy", co jest na początku wyrazu i na końcu. Do takich ćwiczeń, należy na początku wybierać proste wyrazy ( np. bez zlepków spółgłosek).
Pokazujesz obrazek i pytasz: - Co to jest?
Następnie: - Co słyszysz na początku, a co na końcu?
Może być bez obrazków, ale z przedmiotami, zabawkami, lub z wymyślonymi na bieżąco wyrazami.
Potem, głoskujcie całe wyrazy, ale na początek 2-3 głoskowe, typu: as, osa, oko, nos, ucho (głoski to u-ch-o).
Kartoniki, potrzebne są do budowania schematów wyrazów (potem zdań), najpierw układamy białe.
Mówisz, nos i prosisz, by dziecko ułożyło tyle kartoników, ile słyszy głosek. Powinny pojawić się 3 kartoniki. Dalszy etap, to układanie schematów z czerwonych i niebieskich kartoników, czyli zaznaczanie spółgłosek (niebieski kolor) i samogłosek (czerwony) Zaczyna się zazwyczaj od samogłosek.
Prosto jest dziecku wytłumaczyć, że:
SAMOGŁOSKA to taka głoska która jest SAMA - nic się do niej nie przyczepia i można ją długo śpiewać np: aaaaaaaaaaa, eeeeeee, iiiiiii itd.
Natomiast
SPÓŁGŁOSKA, ma zawsze kogoś do "spółki" czyli jest połączona (najczęściej z yyyyy) i trzeba ją wymawiać krótko bo inaczej przyczepia się to yyyyy.
Później, kiedy głoskujesz z dzieckiem, to układacie schemat z białych kartoników (tyle ile głosek) i tam, gdzie samogłoska, można położyć czerwony kartonik.
Kolejny etap, to czerwone z niebieskimi razem np: m-a-m-a, sz-a-f-a (bez liter tylko czyste, z odpowiednim kolorem kartoniki).
Dziecko do takich ćwiczeń fonematycznych nie musi znać alfabetu.
Alfabet to zapis graficzny głosek (liter), a na etapie głoskowania nie jest ta znajomość potrzebna, chodzi o to, żeby słyszeć dźwięk.
Dodatkowo, ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej, czyli:
mówisz wyraz np. oko, a dziecko głoskuje o-k-o, (ANALIZA)
lub głoskujesz: o-k-o, a dziecko mówi ci co to za wyraz, oko. (SYNTEZA)
Oba rodzaje ćwiczeń są bardzo ważne.
Czyli nie tylko, czy dziecko dzieli na głoski, ale też czy słysząc głoski, potrafi w głowie „usłyszeć", jaki to wyraz.
Jeśli spółgłoska miękka występuje przed inną spółgłoską, wtedy tworzy dwie głoski,
np. wilk, dzik, pomidor, konik, głoskujemy: w-i-l-k, dz-i-k, p-o-m-i-d-o-r, k-o-n-i-k.
Jeśli spółgłoska miękka znajduje się przed samogłoską, to jest jedną głoską, np. ciepło, głoskujemy: ć-e-p-ł-o.
Wiąże się to z sylabotwórczością samogłoski.
Wiadomo, że w każdej sylabie musi być przynajmniej jedna samogłoska.
Alfabet –
zbiór wszystkich liter danego języka z zachowaniem ustalonego porządku. Nasz polski alfabet wzorowany jest na alfabecie łacińskim: a, ą, b, c, ć, d, e, ę, f, g, h, i, j, k, l, ł, m, n, ń, o, ó, p, r, s, ś, t, u, w, y, z, ź, ż
W języku polskim występują głoski, które składają się z dwóch liter. Są to tzw. dwuznaki: cz, sz, dz, dź, dż, rz, ch.
Głoska –
podstawowy dźwięk ludzkiej mowy, który można usłyszeć, inaczej to najmniejsza część wymówionego wyrazu:
– samogłoski (głoski zgłoskotwórcze): a, ą, e, ę, i, o, u, (ó), y;
– spółgłoski: b, c, cz, ć, d, dz, dź, dż, f, g, h, j, k, l, ł, m, n, ń, p, r, s, sz, ś, t, w, z, ź, ż;
Sylaba –
jest to część wyrazu utworzona przez samogłoskę (warunek konieczny), albo samogłoskę ze spółgłoską (lub spółgłoskami), np: u-li-ca, ul, O-la, do-mek, pies, chrząszcz, bank.
• sylaba otwarta – to sylaba zakończona samogłoską, (w języku polskim przeważają sylaby otwarte, a więc przy dzieleniu wyrazów, granica zgłoski przypada po samogłosce, są oczywiście wyjątki), np. kro- wa, ma- ki, ko- ty, ma- kie- ta.
• sylaba zamknięta – kończy się spółgłoską: koc, piór- nik, kos- mos.
Przykłady głoskowania:
Ø podłoga
3 sylaby pod-ło-ga ( lub po-dło-ga)
7 głosek p-o-d-ł-o-g-a
7 liter p-o-d-ł-o-g-a
Widać wyraźnie, że tu liczba głosek i liter pokrywa się.
Ø przeszkoda
3 sylaby prze-szko-da
8 głosek p-rz-e-sz-k-o-d-a
10 liter p-r-z-e-s-z-k-o-d-a
Tu liczba liter i głosek jest różna, ponieważ piszemy dziesięć znaków, ale słyszymy osiem dźwięków.
Ø zgrzyt
1 sylaba zgrzyt
5 głosek z-g-rz-y-t
6 liter z-g-r-z-y-t
Tu jest tylko jedna sylaba, bo pojawia się jedna samogłoska, a do tego różna ilość liter i głosek.
Występowanie w wyrazie głoski i-
Może ona odegrać dwojaką rolę:
i przed spółgłoską zmiękcza spółgłoskę poprzedzającą i jest samodzielną głoską:
gitara g’-i-t-a-r-a (6 głosek), g-i-t-a-r-a (6 liter)
piwnica p’-i-w-n’-i-c-a (7 głosek), p-i-w-n-i-c-a (7 liter)
firany f’-i-r-a-n-y (6 głosek), f-i-r-a-n-y (6 liter)
Karolina K-a-r-o-l’-i-n-a (8 głosek), K-a-r-o-l-i-n-a (8 liter)
i przed samogłoską nie jest samodzielną głoską; jedynie zmiękcza poprzedzającą spółgłoskę:
pies p’-e-s (3 głoski), p-i-e-s (4 litery)
wiosna w’-o-s-n-a (5 głosek), w-i-o-s-n-a (6 liter)
imieniny i-m’-e-n’-i-n-y (7 głosek), i-m-i-e-n-i-n-y (8 liter)
kawiarnia k-a-w’-a-r-n’-a (7 głosek), k-a-w-i-a-r-n-i-a (9 liter)
A te wyrazy zawierają głoski i, a także dwuznaki. Spójrzmy na ilość głosek i liter:
szczepienie sz-cz-e-p’-e-n’-e (7 głosek), s-z-c-z-e-p-i-e-n-i-e (11 liter)
trzęsienie t-rz-ę-s’-e-n’-e (7 głosek), t-r-z-ę-s-i-e-n-i-e (10 głosek)
niedźwiedzie n’-e-dź-w’-e-dź-e (7 głosek), n-i-e-d-ź-w-i-e-d-z-i-e (12 liter)
dźwięczny dz’-w’-ę-cz-n-y (6 głosek), d-ź-w-i-ę-c-z-n-y (9 liter)
elme