Filozofia.doc

Filozofia- umiłowanie mądrości

Działy filozofii:

- Antropologia filozoficzna- zachodzi tu spór psychofizyczny o człowieka, o to, co jest w nim ważniejsze, chodzi o kwestię atrybutów człowieczeństwa, tego, jakie cechy sprawiają, że jesteśmy inni od reszty gatunków, np. umiejętność myślenia, system wartości człowieka oraz to, że człowiek jest istotą społeczną

- Ontologia- nauka o bycie, otaczającej nas rzeczywistości, genezie, strukturze świata

- Epistemologia- nauka o mechanizmach poznawania rzeczywistości, w jaki sposób poznajemy świat

Historia filozofii

- Sokrates- antropologia starożytna (człowiek mędrzec, który wie, czym jest dobro, a więc postępuje dobrze)

- Średniowiecze- teocentryzm (Bóg w centrum jako stworzyciel ingerujący w świat, nikła rola społeczeństwa, teocentryzm stoi w opozycji do starożytności, człowiek istotą emocjonalną, wolicjonalną, przedstawicielem jest np. św. Augustyn)

- Nowożytność:

;Odrodzenie- Tomas Morus- utopie społeczne

;Oświecenie- hasła rewolucji francuskiej (wolność, równość, braterstwo jako podstawa współczesnej demokracji)

;Filozofia współczesna- właściwie jest nauką, zachodzą tu nieustanne i szybkie zmiany

Etyka- nauka o moralności

Rodzaje:

- Opisowa- opis systemów moralnych, bez ocen, obiektywny

- Normatywna- systemy etyczne, mówiące, co jest dobre, a co złe

- Metaetyka- ponadetyka, zastanawianie się, czy etyka jest nauką (pogląd, który twierdzi, że etyka nauką nie jest- emotywizm)

Moralność- jest nieodłączna od społeczeństwa, to system wartości przedstawiający co jest dobre, a co jest złe, jest sterownikiem aksjologicznym, zjawiskiem społecznym i wynikiem interakcji jednostek w ramach społeczeństwa, czynniki składające się na moralność to:

- Wartości (zaspokajają istotne potrzeby ludzi) moralne- dwa podejścia- obiektywizm (wartości istnieją niezależnie od świata ludzi- Platon), subiektywizm (wartości całkowicie zależne od człowieka- przedstawicielami są sofiści twierdzący, że człowiek jest miarą wszechrzeczy). Czasami dochodzi do konfliktów wartości, kiedy w pewnych sytuacjach oddziałują na nas dwie równie silne wartości lub dwie silne hierarchie wartości

Ø          Normy moralne- odwołują się do wartości, stoją na straży systemów wartości

Ø          Oceny moralne

Ø          Czyny moralne

F. Nietzsche- człowiek dynamit, swoim sposobem myślenia miał zmienić sytuację, wychowywany przez kobiety, autor słów „bez bata nie podchodź”, przeciwnik chrześcijaństwa (uważał, że to platonizm dla ubogich), apostoł siły, pod koniec życia trafił do zakładu zamkniętego, Niemców uważał za niską rasę, a siebie za Polaka, twórca idei nadczłowieka (jako, że jego siostra była fanką Hitlera dokonywała fałszerstw w pismach brata dotyczących tej idei)

Filozofia

Epistemologia:

Świat podlega cały czas zmianie

Ludzie poznają świat takim, jakim wyobrażają sobie, że jest, w ten sposób znacznie ten świat upraszczając

- Etyka krytyczna- krytykuje system społeczny (równość, wolność, trwała wartość moralna), krytyka zasad: sprawiedliwości, użyteczności (konsumpcjonizmu), altruizmu, litości, prymatu dóbr duchowych, prymatu ogółu (krytyka demokracji), intencji, nagrody i kary.

- Proponuje przewartościowanie wszystkich wartości- nierówność- osoby silne i inteligentne powinny mieć prawo do wszystkiego, zasada wolności ludzi silnych, najwyższą wartością powinna być wartość życia, krytyka demokracji, równości (współcześnie np. J. Korwin- Mikke)

- Filozofia Nietzschego jest amoralistyczna, w pewnej mierze zapowiada to, co się stanie w połowie XX wieku, ideał nadczłowieka, do końca nie wiadomo jak ma wyglądać człowiek współczesny, znajduje się w momencie przejściowym, charakteryzuje się postawa apolińską- jasność, przejrzystość opanowanie, harmonia (cechy ludzi słabych), a z drugiej strony postawą dionizyjską (pęd życia, dysharmonia, brak granic, - postawa ludzi silnych)

- Filozof ten wskazuje na konflikty w ramach demokracji, np. konflikt sprawiedliwość- wynagradzanie wg zasług lub wszyscy dostają po równo – równość (wg niego sprawiedliwość to dawanie według zasług); konflikt równość- wolność (tam, gdzie jest równość- nie ma wolności, bo państwo ciągle coś narzuca)

- Resentyment- stan wewnętrzny człowieka, który polega na tym, że człowiek zmienia swój system wartości, uważa, że jest słaby, zaniża swoją wartość (tym problemem zajmował się Max Scheler- filozof chrześcijański)

- Chrześcijaństwo traktowane jako ukrycie swojego oblicza, przykrycia słabości wygodnymi ideami chrześcijaństwa, narażenie na zjawisko resentymentu, Scheler nie zgadza się z Nietzschem w kwestii siły i słabości Chrystusa, nie wszyscy wyznawcy chrześcijaństwa są słabi, są chrześcijanami, bo chcą tego świadomie, chociaż wcale nie muszą, jednostki nawracające się są więcej warte niż ludzie stale podążający za wszystkimi

- Podejście amoralistyczne tryumfuje współcześnie- nihilizm przesiąkł do kultury, w pewnych sytuacjach może być jednak pozytywny- gdy wykazuje, że jakieś wartości są nieadekwatne, użyte w złym momencie, w złym kontekście

Marksizm (Marks, Engels)

Ø          Odwołuje się do filozofii materialistycznej

Ø          Rzeczywistość monistyczna- zasadą jest materia

Ø          Filozofia społeczna Tomasza Morusa- utopia

Ø          Społeczeństwo jest nierówne

K. Marks- 1818- 1883

Ø          Materializm ma charakter skrajny

Ø          Uważa, że to, co widzimy istnieje realnie

Ø          Kultury, poglądy i religie są materialne, bo stworzył je mózg

Materializm: dialektyczny (ludzie ze sobą dyskutują, teza i- antyteza= synteza), historyczny

- Czynniki materialne oddziałują na czynniki społeczne, a te na czynniki gospodarcze

- Pięć stosunków ludności:

Typ gminy produkcji

Typ niewolniczy

Typ feudalny

Typ kapitalistyczny

Typ

Antropologia według K. Marksa:

- Człowiek zależy od środowiska, czasu i momentu historycznego

- Warunki zewnętrzne określają, kim może być człowiek- byt określa świadomość

-Można zmienić środowisko, by stworzyć nowego człowieka

Etyka marksistowska:

-Antysystemowa

-Etyki są błędne i nie ma etyki ponadklasowej

-Etyka była traktowana instrumentalnie jako narzędzie

-Religia jest pożyteczna jedynie na pewnym etapie, poza którym stanowiła bardziej opium dla ludzi

Egzystencjalizm (Kierkegaard, Sartre)

-Zaznaczył się w życiu intelektualnym Europy

-Istnienie wyprzedza istotę rzeczy lub istot żywych

-Cechy:

-Ludzka egzystencja jest bytem pierwotnym

-Ludzka egzystencja jest bytem świadomym

-Dotyczy istot, które dbają o swoje istnienie

-Człowiek nie jest bytem izolowanym, jest zespolony ze światem

-Człowiek nie tylko istnieje w świecie, ale go poznaje

Heidegger

Ø          Kategoria nicości

Ø          Etyka egzystencjalizmu

Psychoanaliza- Z. Freud (1856- 1939)-  jego kariera rozkwitała w Wiedniu, chociaż jego teorie były krytykowane przez wieli psychologów to zostały rozpowszechnione przez Junga (zwrócił uwagę na archetypy całych kultur, społeczności, jego teoria ma charakter leczniczy)

Poglądy Freuda

-Nieświadome zjawiska psychiczne-  człowiek istotą racjonalną, posługującą się rozumem, nieświadomością (świadomość jest warstwą wierzchnią), zjawiska nieświadome kierują świadomością, to, co jest niewygodne wypieramy z podświadomości

-Pojęcie kompleksu Edypa- kompleksy wpływają na nasze życie psychiczne, następuje rozładowanie kompleksów także w śnie, sny są symbolicznym odwzorowaniem negatywnych zdarzeń

-Jego największym wynalazkiem był trójpodział ludzkiej psychiki (zdrowy człowiek próbuje równoważyć te 3 popędy)

Id- nieokiełznany pęd, egoizm, hedonizm, dążenie do przyjemności, Freud postuluje, by tą sferę nieco uwolnić

Ego- ja świadome, rodzaj psychiki okiełznanej, rolą jest odnalezienie równowagi między „id”, a „superego”

Superego- zrównoważony człowiek tworzy kulturę (wartości te są odzwierciedlone w naszej psychice), kulturowo zakorzenione zasady regulujące nasze życie; przewaga superego prowadzi do patologizmów pod względem zasad-moralności i rygoryzmu (rygorystyczne zasady wywołują zaburzenia psychiki), co z kolei ma skutki w psychice, Freud nazywa je „nadbudową” i uważa, że należy ograniczyć jego wpływ

1Wymiar kultury- sublimacja i protetyka

2Esej „Kultura jako źródło cierpień”- wykorzystanie zasobów do ukazywania emocji

3Człowiek jest istotą zdeterminowaną (zniewoloną w sensie wewnętrznym)

4Największe znaczenie mają podświadome zjawiska psychiczne

5Rozum jest rodzajem narzędzia o wymiarze praktycznym, nie wybieramy tylko racjonalizujemy wybór, który nastąpił wcześniej bez naszego udziału (nie da się tego pogodzić z wymiarem prawa

6Koncepcja Freuda ma charakter irracjonalny

7Etos- siła pozytywna, tanatos- instynkt śmierci zakorzeniony w ludziach

Erich Fromm- kontynuator, marksistowski psychoanalityk

-Odwołuje się do kategorii łona matki- utracenie bezpieczeństwa, które ma skutki w naszym przyszłym życiu, ludzie przez to pozbywają się wolności i lubią jak ktoś za nich decyduje (tęsknota za łonem) – „Ucieczka od wolności”

-Krytyka konsumpcjonizmu- „Mieć czy być”

-Interpretacja mitu o Adamie i Ewie- Ewa jest wg niego osobą, która wynalazła wolność, która jest pewnego rodzaju dyskomfortem- darem i przekleństwem zarazem

Nicolai Hartman – 1882- 1950, urodzony w Rosji

Poglądy:

-Świat wokół nas jest realny, niezależny od świadomości człowieka

-Postrzegamy świat takim, jaki jest

-Krytyka metafizyki- ustalenia metafizyczne zwykle są fałszywe, problem determinizmu natomiast jest sporem nierozstrzygalnym

-Byt realny i byt idealny- odwołanie się do Platona, św. Augustyna, Tomasza z Akwinu, te dwa byty są wewnętrznie niezależne od człowieka, istnieją dwie główne dziedziny bytu idealnego: dziedzina matematyki (stanowi o strukturze, rzeczywistości materialnej,  byt idealny stanowi osłonę materii, materia jest wtórna, zależna od świata idealnego) i wartości

Etyka Hartmanna

-Absolutyści (Platon, filozofowie chrześcijańscy, człowiek nie wymyśla wartości tylko je odkrywa, wartości nie przemijają- kontra relatywiści (nie ma świata wartości, jest tylko ludzki umysł, który je tworzy, wartości przemijają, a systemy wartości się zmieniają)

-Spór o sposób i strukturę i uniwersalność wartości

-Hartmann był absolutystą, ale z drugiej strony założył fakt, że wartości się zmieniają (próbuje to pogodzić, według niego wartości nie przestają istnieć tylko przestają obowiązywać- znikają za horyzontem aksjologicznym)

-Wartości mają charakter stały, ale wszystko zależy od odbiory człowieka, wartości tracąc na znaczeniu przemieniają się w tzw. „Fałszywe wartości”

-Koncepcja hierarchii wartości- prawo mocy wartości- wartości mocne są odwrotnie proporcjonalne do wysokich

Pozytywizm- A. Comte- XIX w.:

Zajmuje się faktami

Unika rzeczy nieistniejących

Jest bezprzedmiotowy

Wzorem jest nauka przyrodnicza, ponieważ opiera się na doświadczeniach

Krytykuje rozważania metafizyczne

Neopozytywizm- pochodzi od pozytywizmu A. Comta. Twórcą jest M. Schlick (1882- 1936, prowadził swoje seminarium- koło wiedeńskie, na których pojawiały się różne osoby- prawnicy, socjolodzy, fizycy, itp.)

Składniki neopozytywizmu:

-Empiryzm- doświadczalne podejście do rzeczywistości, neopozytywiści nazywali go neoempiryzmem, poszerzali go o wiedzę z logiki

-Pozytywizm- nauka mówi o faktach- podkreślona jest tu niechęć do metafizyki, bo nie opiera się na doświadczeniu. Teoria wartości jest bezsensowna, ponieważ określenia typów wartości nie mówią nic o stanie wartości, nie mają charakteru empirycznego. Etyka jako nauka nie istnieje

-Fizykalizm- Język nauki miałby być uniwersalny, miałby opisywać różne dziedziny ludzkiego życia, neopozytywiści twierdzili, że język fizyczny jest najbardziej odpowiedni. Psychologia ma opisywać obserwacje ludzi (psychologia behawioralna)- odwrotne podejście do Freuda. Tylko socjologia, która jest teorią ma rację bytu.

Pseudo-Dionizy Areopagita- neoplatonista:

-Ci co są bliżej punktu doskonałości są lepsi, bardziej doskonali

-im bardziej oddalamy się od tego punktu tym bardziej oddalamy się od siebie nawzajem

Pierre Teschard’ De Chardin- odkrycie człowieka pekińskiego:

-Postanowił pogodzić stary i nowy testament świat ma jednolity charakter

-Dwa rodzaje materii: fizykalna i uduchowiona (charakter aktywny, motor we wszechświecie)

-Złe jest stanie na drodze postępu, ale ci, którzy są otwarci na świat są ludźmi dobrymi

Isiah Berlin- filozofia liberalna, ortodoksyjny Żyd, urodził się w 1909 roku w Rydze, od 1923 roku przebywał na emigracji w Anglii, gdzie studiował filozofię na Oxfordzie, zmarł w roku 1997, zwolennik historii idei, główne dzieło: „Dwie koncepcje wolności”

W historii idei zestawia ze sobą trzy momenty przełomowe:

1III w. p. n. e.- między śmiercią Arystotelesa, opowiadającego się za jednostką i jej potrzebami w społeczeństwie, a filozofią stoików postulujących opanowaną postawę człowieka wobec rzeczywistości, ludzie istotami indywidualnymi

2XV w- pojawienie się N. Machiavelli’ego- I. Berlin uważa, że sfera polityki nie jest podległa moralności, secesja moralności i polityki stanowi przełom w historii idei

2Romantyzm w filozofii- obiektywizm wartości jest zaprzeczony, ludzie są twórcami wartości, poszczególne wartości mogą ze sobą kolidować – relatywizm wartości

-Wg I. Berlina istotny jest kompromis w życiu politycznym (najważniejsza kompetencja polityka)

-Niebezpieczne jest występowanie ideologii, które uważają, że mają jedną jedyną rację

W systemie demokratycznym...