zagrożenia- wykłady.pdf

(152 KB) Pobierz
ZAGROŻENIA CYWILIZACYJNE dr inż. Katarzyna Szopka
WYKŁAD 1
Zagrożenia cywilizacyjne\globalne – zagrożenia, które wywierają lub mogą wywrzeć silny wpływ
na obecne lub przyszłe warunki życia ludzi i innych organizmów, na rozwój gospodarczy i
możliwości wyboru sposobów życia. Do zagrożeń cywilizacyjnych zalicza się również zmiany w
biosferze, które maja tendencje do rozszerzania się lub już obejmują duży obszar albo cala Ziemię.
Główne zagrożenia:
–przyrost ludności świata = problem demograficzny
–wzrost konsumpcji
–dostęp do żywności = problem głodu
–urbanizacja
–zbrojenia i wojny
–globalne problemy środowiskowe:
➢zmiany klimatu (ocieplenie)
➢ubytek terenów leśnych, szczególnie tropikalnych
➢zanik bioróżnorodności
➢pustynnienie
➢zanik warstwy ozonowej
➢pogarszająca się jakość środowiska
➢wyczerpywanie zasobów nieodnawialnych
Wzrost demograficzny:
- szybkie tempo przyrostu rzeczywistego liczby ludności na świecie
- przyjmuje się, że o eksplozji demograficznej możemy mówić, gdy przyrost rzeczywisty
przekracza 3%, oznacza to podwojenie liczby ludności w ciągu 24 lat, czyli w ciągu jednej
generacji/pokoleniu.
W historii ludzkości są 3 przełomowe okresy:
- ok. 8000 lat p.n.e. - przejście człowieka od zbieractwa do prymitywnego rolnictwa i trybu
osiadłego
- XVIII w. - znaczny wzrost produkcji żywności oraz postę nauk medycznych – spadek
śmiertelności
- druga połowa XX w. - dalszy postęp medycyny, spadek śmiertelności i wydłużenie średniej
długości życia, dopiero od 1950 mamy do czynienia ze stricte eksplozją.
Liczba ludności:
1800 – 1mld
1930 – 2mld
1975 – 4mld
2010 – 7mld
2050 – 9mld
2120 – 12mld
Konsekwencje wzrostu liczby ludności:
• problem wyżywienia: zmiany struktury użytkowania gruntów, intensyfikacja rolnictwa
• konsumpcja zasobów
• dewastacja środowiska: konsumpcja zasobów, urbanizacja, intensyfikacja rolnictwa
WYKŁAD 2
Czy wzrost produkcji żywności dotrzyma tempa wzrostu ludności:
► wariant optymistyczny – postęp gospodarczy i technologiczny pomoże sprostać temu trudnemu
wyzwaniu i będzie można wyżywić nawet ponad 11 mld ludzi
►wariant pesymistyczny – niektórzy eksperci twierdzą, że 11mld to zbyt wiele by można było
zapewnić ciągłą i zrównoważoną dostawę żywności i innych produktów
Problem głodu:
World Water Development Report (raport o gospodarce wodnej na świecie) podaje że:
–z głodu codziennie umiera 25tysiecy ludzi z tego 75% to dzieci
–815mln cierpi z niedożywienia
Głód koniunkturalny – powstaje w wyniku nagłego wydarzenia /klęska żywiołowa, wojna/, jego
występowanie jest okresowe i zazwyczaj kończy się wraz z ustaniem jego przyczyny
Głód chroniczny – wynika z wieloletniego niedożywienia, zazwyczaj jego przyczyną jest złe
zarządzanie państwem i niewłaściwe wydatkowanie przychodów państwa
Przyczyny głodu i niedożywienia:
• niekorzystne warunki klimatyczne – problemy z produkcją żywności
• wysoki przyrost naturalny
• klęski żywiołowe
• konflikty zbrojne
• niestabilność polityczna
• złe zarządzanie krajami, szczególnie w Afryce, wśród 25 krajów dotkniętych głodem
wszystkie są źle rządzone (błędy w dziedzinie ekonomii, niewłaściwe wydatkowanie
przychodów państwa)
Rejony występowania:
→ najostrzej w Afryce na południe od sahary: Etiopia, Erytrea, Angola, Burundi, Gwinea, Somalia,
Sierra Leone
→ 11% z 481 milionów mieszkańców Ameryki Łacińskiej i regionu Karaibów gł. Haiti, Nikaragua,
Boliwia, Honduras
→ ogromne rzesze ludzi cierpią z powodu głodu w Azji
URBANIZACJA JAKO PRBLEM GLOBALNY
urbanizacja – urbs, urbis - miasto (łac.) – powszechny, szybki wzrost liczby i wielkości miast
Według kryteriów ONZ miasto to osiedle liczące ponad 20 tys mieszkańców
Cechy osiedli miejskich:
• miasta żyją dzięki stałemu zasilani z zewnątrz
• są wielkimi konsumentami energii, wody, żywności i materiałów, które nieustannie płyną po
rozgałęzionej sieci transportowej
• miasto wydala na zewnątrz zanieczyszczenia atmosferyczne, ścieki i odpady, które
oddziałują na obszary rolnicze i leśne
• zajmuje coraz więcej przestrzeni, na której ulegają zmianie wszystkie czynniki środowiska,
z klimatem włącznie
Liczba ludzi zamieszkująca miasta:
-1926 – 267mln czyli 14% ogółu ludzi
-1970 – 1010mln czyli 28%
-1987 – 2100mln czyli 42%
-prognozuje się, iż na początku XXI wieku w miastach będzie żyć 60% siedmiomiliardowej
populacji ludzi
Problemy osiedli miejskich:
-już w starożytności na terenach miejskich obowiązywały pewne ograniczenia:
• regulacje hałasu w miastach starożytnego Rzymu
• lokalizowanie miast na pustyni by nie uszczuplać gruntów nadających się pod wypas lub
uprawę
• Kodeks Solona – zanieczyściłeś wodę, musisz przywrócić ją do stanu naturalnego), dotyczył
co prawda nie tylko osiedli miejskich, ale najczęściej w miastach był przestrzegany i
respektowany
Rozwój miast:
do czasu rewolucji przemysłowej miasta rozwijały się powoli
wiązało się to z systemem cechowym – polegał na ograniczaniu dostępu do zawodu, co
powodowało ograniczenie rozwoju rzemiosła
regulacja przestrzenna – usytuowanie uciążliwych zakładów na obrzeżach lub poza
granicami miast
dekret Napoleona z 1810 roku podzielił instalacje przemysłowe na 3 grupy
▪bardzo szkodliwe i uciążliwe – mogły być lokalizowane tylko poza granicami miast
np. garbarnie
▪średnio szkodliwe – lokalizowane na obrzeżach miast np. elektrownie
▪mało szkodliwe – mogły być lokalizowane w mieście bez ograniczeń
WYKŁAD 3
Nadmierna urbanizacja w XX w związana była z:
• rozwojem przemysłu
• biedą na wsi
• możliwością pokonywania barier transportowych w procesie zaopatrywania w żywność
Największe aglomeracje świata:
–Tokio 35,7mld
–Nowy Jork mld
–Meksyk 19mld
–Sao Paulo 18,8 mld
–Bombaj 18,9 mld
–Delhi 15,9 mld
Aglomeracja (łac. agglomeratio – nagromadzenie) w urbanistyce jest to obszar o intensywnej
zabudowie, charakteryzujący się dużym zagęszczeniem ludności prezbywającej na danym terenie
periodycznie (np. w ciągu dnia) lub stale. W brzmieniu bardziej potocznym jest to skupisko
sąsiadujących ze sobą miast i wsi, które stanowią wspólny organizm, poprzez zintegrowanie lub
uzupełnianie się rozmaitych form infrastruktury tych miejscowości.
Megalopolis/Megapolis – rozwój aglomeracji może doprowadzić do powstania rozległego silnie
zurbanizowanego megalopolis.Najwięszkszy tego typu obszar znajduje się w USA pomiędzy
Bostonem a Charlotte, liczy ponad 48mln mieszkańców, na obszarze około 175 tys km2.
W Europie, wykształca się obszar z Mediolanem Turynem i Lyonem na czele, ponad 11mln
mieszkańców.
Problemy środowiskowe miast:
• zanieczyszczenia powietrza (przemysł + transport) – zjawiska smogu
• produkcja odpadów i problemy z ich składowaniem i utylizajcją
• produkcja ścieków – problem z zanieczyszczeniami wód powierzchniowych
• zapotrzebowane na wodę i energię
• konsumpcja
• problemy patologii społecznych
Konsumpcja – proces zaspokajania potrzeb społecznych, polegający na ciągłym używaniu zasobów
przyrody w różnym stopniu przetworzenia.
Wzrost konsumpcji:
–zasoby ziemi były wykorzystywane przez ludy wszystkich kultur w ciągu dziejów
–do XIX wieku konsumpcja nie zagrażała globalnym zasobom
–sytuacja zmieniła się po rewolucji przemysłowej
Historia konsumpcji zasobów:
• najwcześniej wykorzystywanymi zasobami były: woda, sól i krzemień
• wykorzystanie soli wzrosło, kiedy zmieniono dietę z wysokobiałkowej, opierającej się na
mięsie, na zboże
• około 9000lat p.n.e. zaczęto wypalać gliniane naczynia ceramiczne
• kolejnym etapem postępu by wyrób cegieł i szkła, ok. 3500 lat p.n.e.
• pierwszymi eksploatowanymi metalami były złotoi miedź
• w starożytnej Grecji i Rzymie rozwinęło się na wielką skalę wydobycie i obróbka kamienia
• w Grecji rozwijało się górnictwo metali gł. złoto i srebro
• średniowiecze to w Europie powrót do rolnictwa /eksploatowano sól/
• wiek XV i XVI to czas wytopu żelaza i coraz więszego popytu na żelazo – masowe wycinki
drzew na cele hutnictwa
• XVIII w. to początek eksploatacji węgla, szególnie na terenie Anglii
• rok 1740 – wynaleznienie soposubu produkcji stali
• rewlocuja przemysłowa to przede wszystkim czas żelaza, stali, coraz większe
zapotrzebowanie na węgiel – coraz intensywniej rozwija się górnicctwo
• era lotnictwa przyniosła postęp w dziedzinie stopów lekkich – aluminium, tytan
• czas prac nad bombą atomową to eksploatacja uranu i toru
• po II wojnie światowej szybko wzrasta zapotrzebowanie na ropę naftową jako głównego
źródła energii dla przemysłu
!istnieje realna groźba wyczerpania niektórych zasobów np. ropa naftowa!
 
WYKŁAD 4
Globalne problemy środowiskowe:
pustynnienie
ubytek lasów
zanik bioróżnorodności
zmiany klimatu
zanik warstwy ozonowej
pogaraszająca się jakość środowiska (wód, gleby, atmosfery itp.)
Pustynnienie – degradacja ziemi związana szczególnie ze środowiskiem suchym lub półsuchym
●wg Thomas'a i Middleton'a – wyrazistość skutków ekonomicznych i społecznych procesów,
zarówno naturalnych, jak i sztucznych, zakłócających równowagę gleby, roślinności i wody
na obszarch narażonych na edaficzną lub klimatyczną erozję
●desertyfikacja – inna nazwa pustynnienia
●J.R. Craig – przeobrażenie obszaru niegdyś wykorzystywanego rolniczo w pustynię lub inną
bezużyteczną dlaczłwoieka formę krajobrazu
●konwencja ONZ w sprawie zwalczania pustynnienia – degradacja ziemi na obszarach
suchych, półsuchych i okresowo suchych wynikająca z różnych czynników w tym
zmienności klimatu i działalności człowieka
Pustynnienie:
●pustynie tworzą się w warunkach klimatu gorącego, gdzie brak wody uniemożliwia wzrost
roślin
●czynnikiem warunkującym powstawanie pustyń jest deficyt wody
●gleby występujące na terenach pustynnych są skrajnie mało zasobne w składniki
pokarmowe, o uziarnieniu piaszczystym, bardzo podatne na procesy erozyjne
●uwzględniając warunki klimatyczne około 1/3 lądowej powierzchni ziemi powinna być
zajęta przez pustynie, tymczasem badania wykazują, iż zajmują obecnie 43% lądu – należy
wiązać to z działalnością człowieka
●procesy pustynnienia mogą przebiegać łągodnie lub gwałtownie, lecz zawsze prowadząc do
zmniejszenia produktywności gleby, w niektórych przypadkach całkowitego zachamowania
produktywności
●problem nie jest zawiskiem nowym, pierwsze wzmainki na ten temat podawał Platon pisząc
o problemach zniszczenia „bogatych ziem” w Attcye związanego z wycięciem lasów i
nadmiernym wypasem
●przykładem kraju europejskiego mającego problemy z pustynnienim jest Hiszpania
●pustynnienie w Hiszpanii miało swoke początki już w średniowieczu, za szerzenie się tego
zjawiska odpowiedzialne były głównie wypasy zwierząt i wysinka lasów, związane z
licznymi toczącymi się wojnami w tamtych czasach
●współczesne czynniki związane są przede wszystkim z ociepleniem klimatu, brakiem wody i
występowaniem corocznych pożarów tamtejszych lasów
●ponadto pustynnienie związane jest ze specyiczną gospodarką rolną opartą na całorocznym
wypasie zwierząt, odłogowaniu gleb, uprawie trzciny, cukrowej, drzew oliwnych,
nawadniania gleb wodą silnie zasoloną

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin