Instytucje europejskie

(2009/2010)

Notatki na podstawie wykładów

Dr M. Zielińskiego

Pokój 1.12

Dyżur – czwartek 15-16

Marek.zielinski@us.edu.pl

30 godzin wykładowych

Nie będzie egzaminu „0”

Egzamin: forma pisemna 12 pytań otwartych – pytania o definicję

Materiały na egzamin:

1.     Wykłady

2.     Zalecana literatura + akty prawne

Literatura

Menkes, Wasilkowski – Organizacje międzynarodowe, prawo instytucjonalne, Warszawa 2006 – fragmenty

Latoszek, Proczek – Organizacje międzynarodowe, Warszawa 2006 – rozdz. 9 dotyczący Rady Europy

J. Barcz: Traktat z Lizbony, Główne Reformy ustrojowe UE W-wa 2008 str. 53-97, 111-157

J. Barcik, A. Wendkowska – Prawo UE, wybrane części

Instytucje europejskie

Instytucje europejskie – przedmiot dotyczy nie tylko UE, ale także organizacji międzynarodowych działających w Europie

Bloki:

1.     Pojęcia podstawowe (organizacje międzynarodowe i ich rodzaje)

2.     Rada Europy (geneza, struktura wewnętrzna, działalność w dziedzinie praw człowieka)

3.     Unia Europejska po traktacie z Lizbony (geneza, istota, cele, wartości, zasady, kompetencje, prawo UE ze szczególnym uwzględnieniem prawa instytucjonalnego)

Pojęcie, rodzaje, cechy szczególne organizacji międzynarodowych

Organizacje międzynarodowe

Organizacje międzynarodowe to zrzeszenia bądź to państw, bądź też innych osób prawnych (najczęściej krajowych związków lub stowarzyszeń, lub osób fizycznych z różnych krajów, powołane do życia dla realizowania zadań określonych w statucie).

Podział organizacji międzynarodowych

1.     Rządowe - govermental organisations: GO (gieosy)

2.     Pozarządowe - nongovermental organisations: NGO (engieosy)

Różnice

Organizacje rządowe skupiają państwa reprezentowane przez własne rządy.

Organizacje pozarządowe skupiają osoby prawne prawa krajowego i osoby fizyczne

Organizacje pozarządowe:

Są tworzone przez osoby dzielące wspólne zainteresowania lub wykonujące wspólną działalność.

Międzynarodowość NGO polega na tym, że ich członkami są osoby posiadające obywatelstwo więcej niż jednego państwa.

Jeżeli ta organizacja będzie skupiała osoby prawne, to międzynarodowość będzie polegała tym, że osoby prawne są tworzone na podstawie przepisów więcej niż jednego państwa.

np. FIFA, UEFA – pozarządowe organizacje międzynarodowe

Czasem się zdarza że do NGO należą również państwa, np. Międzynarodowa Unia na Rzecz Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych – ta organizacja skupia naukowców, ekspertów zajmujących się ochroną przyrody ale również ponad 80 państw.

NGO działają zawsze na podstawie przepisów prawa krajowego, dowolnego państwa.

Liczba NGO jest współcześnie duża, od 25.000 do ponad 28.000 zależnie od źródeł.

Większość NGO realizuje bardzo szczegółowe zadania, np. Amnesty International, Green Peace, ELSA, Kościół katolicki.

Czasem NGO trudno odróżnić od organizacji rządowych, np. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża – organizacja pozarządowa zrzeszająca osoby fizyczne.

MKCP powstaje w 1963 r.: formalnie to NGO, ale wykonuje zadania zlecone przez państwa na podstawie umów międzynarodowych, np. udzielanie pomocy rannym i chorym podczas konfliktów wojennych.

Geneza NGO

Powstanie pierwszych NGO wiąże się z powstawaniem organizacji dobroczynnych – starożytność.

W średniowieczu powstała koncepcja kościoła powszechnego oraz korporacje rzemieślników, cechy – to także NGO.

Wiek XIX – rozwój NGO. Dochodziło do umiędzynaradawiania NGO – do organizacji zaczęli przystępować uczestniczy z różnych krajów. Organizacje te zaczęły interesować się m.in. zwalczaniem niewolnictwa, ochroną praw pracowników oraz ochroną praw kobiet.

Wiek XX to gwałtowny wzrost liczby i znaczeni NGO,

1945 – podpisanie Karty Narodów Zjednoczonych. Do Karty dodano specjalny artykułu, który odnosi się do funkcjonowania NGO

art. 71 Karty NZ: Rada Gospodarcza i Społeczna może zawierać odpowiednie porozumienia w sprawie zasięgania opinii organizacji pozarządowych, które zajmują się sprawami wchodzącymi w zakres jej kompetencji.

Ten przepis dał NGO możliwość uzyskania statusu konsultacyjnego przy Radzie Gospodarczej i Społecznej NZ

Do dziś z tej możliwości skorzystało 2870 organizacji (2008rok).

Znaczenie NGO w kontekście funkcjonowania ONZ podkreślone zostało poprzez Rezolucje Rady Gospodarczej i Społecznej z 1996 roku – w sprawie stosunków konsultacyjnych pomiędzy ONZ a NGO

Rezolucja ustaliła trzy statusy przewidziane dla NGO. Rodzaje statusów różnią się między sobą zakresem udziały NGO w pracach ONZ.

ONZ jest najważniejszą organizacją międzynarodową, która dopuszcza do współpracy pomiędzy NGO a GO. ALE nie jest to organizacja jedyna – drugą taką organizacją jest Rada Europy.

Rok 2003 – Komitet Ministrów Rady Europy przyjął rezolucję dotyczącą tzw. statusu uczestniczącego dla międzynarodowych organizacji pozarządowych.

1986 r. – W ramach Rady Europy podpisano konwencję dotyczącą uznawania osobowości prawnej międzynarodowych organizacji pozarządowych.

Rola NGO wciąż wzrasta.

Organizacje rządowe

Termin organizacja międzynarodowa po raz pierwszy użyty został w 1867 r.

Termin organizacja międzynarodowa zyskał na znaczeniu dopiero po II wojnie światowej i został uznany w wielu umowach międzynarodowych.

Sporadycznie używany jest termin „instytucja międzynarodowa”, przede wszystkim w nauce francuskiej

Termin „instytucja” jest niekiedy używany w odmiennym znaczeniu – jako najważniejszego organu organizacji międzynarodowej. Tak jest w UE, np. Parlament Europejski, Komisja Europejska, Rada Europejska – to instytucje jako organy UE.

Liczba GO jest niższa niż NGO, ok. 5.700.

Definicja międzynarodowej GO:

Przepisy prawa międzynarodowego nie zawierają jednej powszechnie obowiązującej definicji organizacji międzynarodowej o rządowym charakterze.

Definicje są zawarte w wielu umowach międzynarodowych, ale na potrzeby konkretnych umów, np.

·         Konwencja Wiedeńska dotycząca reprezentacji państw w ich stosunkach z organizacjami międzynarodowymi àorganizacja międzynarodowa oznacza „organizację międzyrządową”, a organizacja o międzynarodowym charakterze uniwersalnym oznacza ONZ, jej organizacja wyspecjalizowane, Międzynarodową Agencję Energii Atomowej

·         Inny przykład próby definicji, to Konwencja Wiedeńska o Prawie Traktatów z 1969: organizacja międzynarodowa oznacza organizację międzyrządową

·         Karta Organizacji Państw Amerykańskich z 1948,

art. 124.: „na potrzeby karty organizacjami wyspecjalizowanymi są organizacje międzyrządowe utworzone na podstawie wielostronnych porozumień i wykonujące specyficzne zadania w odniesieniu do spraw technicznych” – definicja enigmatyczna, nie może służyć jako samodzielna podstawa do sporządzenia definicji organizacji międzynarodowej

·         Nie ma jednej powszechnie obowiązującej definicji organizacji międzynarodowej. Jeśli są jakieś definicje, to mają bardzo ogólny charakter i znajdują zastosowanie tylko do konkretnej umowy, w której ta definicja jest zawarta.

Podobnie jest w prawie krajowym à szereg przepisów prawa wewnętrznego poszczególnych krajów posługuje się pojęciem organizacja międzynarodowa ale nie definiuje tego pojęcia.

Konstytucja RP posługuje się pojęciem organizacji międzynarodowej:

art. 89 ust. 1: konieczność zgody ustawowej przy przystąpieniu RP do organizacji międzynarodowej

art. 90 ust. 3: przekazanie organizacji międzynarodowej bądź organowi międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach

art. 91 ust. 3: stanowi o stosowaniu prawa uchwalanego przez organizacje międzynarodowe w wewnętrznym porządku prawnym w Polsce

Hierarchia źródeł prawa:

1.     Konstytucja

2.     umowy ratyfikowane za zgodą wyrażoną w ustawie
prawo stanowione przez organizacje międzynarodowe – art. 91 ust. 3

3.     ustawa
rozporządzenie z mocą ustawy art. 234 Konstytucji

4.     ratyfikowana umowa międzynarodowe

5.     rozporządzenia

6.     prawo miejscowe art. 87 ust. 2

Pojęcie organizacji międzynarodowych jest definiowane w doktrynie, nauce.

Autorzy holenderscy (...