Brak pomocy specjalistycznej uczniom z dysleksją.pdf

Wsparciepsychologiczne

uczniwztrudnociami

profzwdrhabartaogdanowicz

Uniwersytetdaskinstytutsychologii

rakpomocyspecjalistycznejuczniomzdysleksj

zagroeniaikonsekwencje

tresjeststaleobecnyw yciuosbz dysleksjiadomona pewnoedowiadczanieniepowodze

szkolnychprzezdziecizespecyficznymitrudnociamiwczytaniuipisaniuczstoprowadzidowtrnych

zaburzerozwojuemocjonalnegoorazspoecznegoa ichskutkimogtrwaprzezcaeycie

atomechanizmdysleksjirozwojowejw sytuacji

brakupomocyuczniowiz dysleksj

Czowiektojednopsychofizyczna,rozwijasi

dynamicznie,dlategostrespowstaywskutekniepo-

wodzeszkolnychmaswojekonsekwencjenietylko

dlazdrowiapsychicznego,lecztakefizycznego,b-

dcprzyczynzaburzepsychosomatycznych,takich

jakblebrzucha,rozstrjodkaczyzburzeniasnu.

O funkcjonowaniupsychicznymi fizycznymosb

z dysleksjw sytuacjidugoutrzymujcegosistre-

sudecydujcechyukadunerwowegoorazczynniki

ochronne(wsparciezestronyrodziny,sukcesyw in-

nychdziedzinach).Gdyczynnikiteniechronisku-

teczniedziecka,jegorozwji zachowanieprzebiega

z udziaemmechanizmubdnegokoa,nawarstwia-

niasizaburzei mechanizmuspirali,prowadzc

do zaburzetrwaych,o corazszerszymzakresie.

W patomechanizmiezaburzeobserwowanych

u dziecidyslektycznychnietrudnowyonizwizkipo-

midzyprzyczynamiorazichskutkami.Wyrniamy

zwizkiczasowei przyczynowo-skutkowe.W stosun-

kachczasowych dziaamechanizmnawarstwianiasi

zaburzewtrnychna pierwotne. Stosunkiprzyczyno-

wo-skutkowe tomechanizmbdnegokoa,ktrypro-

wadzido fiksacjiobjaww,orazmechanizmspirali,

objawiajcysinarastaniemobjaww.

Mechanizmbdnegokoa polegana fiksacji,czyli

utrwalaniusiobjaww.Otoprzykad:deficytyrozwo-

jowe(zaburzeniaproceswpoznawczych:uwagi,pa-

mici,percepcji)sprzyczynniepowodzeszkolnych

(bdy,lukipamiciowepodczasklaswek),ktre

skutkujbrakiemmotywacjido pracy,a coza tym

idzie,zniechceniemdo dodatkowejpracynad proble-

memszkolnym.Brakwiczeutrwalapierwotnede-

ficytyrozwojowe.

Tensammechanizmwarunkujepowstawaniel-

kui jegodestrukcyjnegowpywu.Deficytyrozwojowe

funkcjipoznawczychsprzyczynbdwi zejoce-

iuletynolskiegoTowarzystwaysleksji

nyz pracpisemnych,cowywoujelkprzed nastp-

naklaswk.Podczaskolejnejklaswkilkprzed z

ocenwywoujeobjawysomatyczne,ktrewzmacnia-

jcuczucielkui spowodemzakcefunkcjipo-

znawczych,ktrychdeficytyutrwalaji wzmacniaj

pocztkowezaburzenia,ktrestaysiprzyczynnie-

powodzeszkolnych.

Mechanizmspirali z koleitonarastanieobjaww.

Deficytyrozwojowesprzyczyntrudnociszkolnych

i negatywnejocenynauczyciela.Skutkujetoobnie-

niemsamooceny,lkiemprzed lekcj(trudnoci

z koncentracj).Nastpujepogorszeniewynikw,a co

za tymidzie,negatywnaocenai karyod rodzicw.

Zwizanyz tymlkprowadzido reakcjinerwicowych,

Jakwida,mechanizmbdnegokoatododatnie

sprzeniezwrotnepomidzyobjawamideficyty

poznawczesprzyczynprzeywanialku,lkwyzwa-

laobjawywegetatywne,ktrez koleinasilajlk,

awkonsekwencjiwzmagaobjawywegetatywnei od-

dziaujedestrukcyjniena deficytypoznawcze.

zaburzepsychosomatycznych(np.blebrzucha

przed lekcjami),ktrejeszczebardziejpogarszajwy-

niki. Std ju tylko krok do zachowa nerwico-

wychmoepojawisilkowapostawawobecoto-

czenia,a nawetfobiaszkolna.Na skutekstaego

pogarszaniasiwynikwszkolnychi corazniszej

pozycjiw klasieuczezaczynadowiadczanegatyw-

nejocenykolegwi marginalizacjikoledzyodsuwa-

jsiod niego,a nawetpojawiajsiwobecniegoak-

iuletynolskiegoTowarzystwaysleksji

typrzemocy.Eskalacjaproblemwprowadzido ner-

wicy,poczuciawyuczonejbezradnoci,depresji,a na-

wetmylii czynwsamobjczych.Jednakczstsz

i najgroniejszkonsekwencjjestnieprawidowe

ksztatowaniesiosobowoci,z poczuciemmniejszej

wartoci(podleganiekontrolizewntrznej,byciepe-

chowcem).Osobowosterujebowiemzachowaniem

czowiekaprzezcaeycie.

Strategieteniescakowicierozcznei niezalene.

W konkretnejsytuacjistresowejmogsiprzeplata

i wzajemniena siebieoddziaywa.

Podobniewyrniasiodrbne styleradzeniasobieze

stresem ,czyliposiadanyprzezjednostki charakte-

rystycznydlaniejrepertuarstrategiiradzeniasobie

z sytuacjamistresowymi(Heszen-Niejodek 2001):

stylskoncentrowanyna zadaniu( task orien ted ),

preferowanyw dziaaniu,gdysytuacjatrudnaspo-

strzeganajestjakobezpiecznalubjakowyzwanie,

stylskoncentrowanyna emocjach( emo tion orien -

ted ),spostrzeganiesytuacjijakozagroenielubja-

koniemoliwdo kontrolowania,

Dysleksjajakordostresu,strategiei style

radzeniasobieza stresem

Kadyczowiekspotykasiw swoimyciuz trud-

nymisytuacjami,leczniekadaz nichjestsytuacj

stresow.Sytuacjetrudnetotakie,ktresmoliwe

do pokonania,rozwizania.Nato-

miastsytuacje,w ktrychniepo-

siadamystrategii,repertuaruza-

chowa,abyz nichwyj,byje

rozwiza,pokonatosytuacje

stresowe,nerwicogenne.Sto

sytuacjeniebezpieczestwa,wy-

zwania,zagroenia,niemoliwe

do kontrolowania.Wspczesna

psychologiadefiniujestresjako

okrelonrelacjmidzyosob

a otoczeniem,ktraocenianajest

przezosobjakoobciajcalubprzekraczajcajejza-

sobyi zagraajcajejdobrostanowi(Lazarus,Folk-

man 1984,za:Heszen-Niejodek 2001).

stylskoncentrowanyna unikaniu( avo idan ce orien -

ted ),angaowaniesiw czynnocizastpcze,gdy

sytuacja wydaje si zbyt trudna (N.S. Endler

i J.D.Parker 1990).

Wyrniamynastpujce strategieradzeniasobieze

stresem :

zadaniowa (instrumentalna) zorientowana

naproblem,rozwizaniekonkretnegotrudnegozada-

nia,czylinapoprawrelacjipodmiotuzotoczeniem,

emocjonalna(samoregulacjaemocji) zorien-

towanana obnianieprzykregonapiciai agodze-

nienegatywnychstanwemocjonalnych.

Stylradzeniasobiezestresemjest wrodzony lub

nabyty ,ksztatowanyprzezrodowiskoi wychowanie

w procesieuczeniasiw rodzinie,szkoleczyrodo-

wiskurwieniczym.Jakwynikaz przeglduinforma-

cjina tematstresui radzeniasobiez nim,najlepsz

strategii utrwalonymstylemradzeniasobiezestre-

semjestzachowanieaktywne,czylinastawienie

na rozwizaniezadania.Byobytopotrzebneszczegl-

iuletynolskiegoTowarzystwaysleksji

niedzieciomdowiadczajcymgoczstoz powodu

niepowodzeszkolnych,wrdktrychznajdujsi

uczniowiezespecyficznymitrudnociamiw uczeniu

si.

Badania M.Kowaluk(2009) wrduczniw

z drugieji trzeciejklasywykazaybardzoszybkietem-

poniekorzystnychzmianw zachowaniudziecidyslek-

tycznych,ktrymnieudzielanopomocyw porwna-

niuz dziemidyslektycznymi,objtymipomoc

terapeutyczn.Autorkaprzeprowadziaeksperyment

w omiudwudziestoosobowychgrupachuczniw

z dysleksjuczszczajcychdoklas II i III.Celemte-

goeksperymentubyaocenaskutecznociterapiipe-

dagogicznej,ktratrwaa 8miesicy.Na pocztku

i na kocueksperymentuzastosowanonastpujce

metodybadawcze:testumiejtnociszkolnych,KSI,

CBI,ArkuszZachowaniasiuczniaB.Markowskiej.

Wynikiokazaysibardzointeresujce.Ucznio-

wiez grupyeksperymentalnejE (z dysleksj,objte

terapipedagogiczn)wykazalilep-

szeumiejtnociszkolne(93,75),

wzrostpoziomumotywacjido nauki

(61,25),podniesieniesipoziomu

uspoecznienia(66,25),spadek

zachowaantyspoecznych(65),

spadekprzyhamowania(61,25).

Uczniowie z grupy kontrolnej K

(z dysleksj,nieobjcipomoc)wy-

kazali,eniektreumiejtnocinie-

cowzrosy(czytanie28,75),po-

gorszyasipoprawnopisania(70),pogorszyo

siichprzystosowanieszkolne,nastpiwzrostzacho-

waniepodanych,aspoecznych,negatywnegosto-

sunkudo obowizkwszkolnych.

Badaniapolskiena tematnastpstwbrakuudzie-

leniapomocy

W naszymkrajuprzeprowadzononiewielebada

na tematnastpstwbrakupomocyuczniomz trudno-

ciamiw uczeniusi.Poniejichwyniki.

BadaniaiotraGindricha(2002) w klasie

szkolnejwykazay,euczniowiez dysleksjzajmuj

niszpozycjspoecznniichrwienicyoraze

dziecidyslektycznesczciejodrzucanelubizolo-

wane.Tymczasemosobyo statusieodrzuconych,s

najbardziejzagrooneprocesemze-

goprzystosowaniaspoecznego.Za-

burzeniaprzystosowawczeujawniaj

sizazwyczajw okresieadolescencji

i zdarzasi,enigdyniezostajroz-

wizane.

Z badawynikatake,eucznio-

wiez dysleksjmajnisksamo-

ocen,ichobrazsamegosiebiece-

chujesiwewntrznkonfliktowoci

i defensywnociorazprezentuj

obronnyobrazsamychsiebie,ukrywajcprawdziwe

„ja”,coutrudniaimdokonanieautentycznegowgl-

duw siebie.Niskasamoocenauczniwdyslektycz-

nychzwykleprowadzido wtrnychsymptomwpsy-

chicznych:

poczucialkui osamotnienia,

nieporadnoci,

zniechcenia,

niezadowoleniaz siebie,

skonnocido zmartwie,

depresji,

brakusamooakceptacji,

niskiejmotywacjido dziaania.

„

Czowiektojedno

psychofizyczna,

dlategostrespowstay

wskutekniepowodze

szkolnychmaswoje

konsekwencjenie

tylkodlazdrowia

psychicznego,lecz

takefizycznego.

BadanialongitudinalneMartyBogdanowiczi Boe-

nyszeborowskiej-Lipiskiej(Bogdanowicz 2003)

Badania przeprowadzono w Gdasku w la-

tach 19811990w trzechetapach.Rozpocztoje

w klasie„0”,a zakoczonow klasiesmej,czyli

na kocuszkoypodstawowej.Ichcelembyaocena

rozwoju,poziomuedukacjii funkcjonowaniaspoecz-

negouczniwryzykadysleksjiw cigu 9latobserwa-

iuletynolskiegoTowarzystwaysleksji

cji.W badaniachporwnywanodwiegrupydzieci:

grupkryterialn(34dzieciryzykadysleksjiwyonio-

nychw kl.„0”)orazgrupkontroln(34dziecidobrze

czytajcychw klasie„0”).Metodybadabyytakdo-

brane,abymonabyoocenifunkcjepoznawcze,

motoryczne,integracjza pomocpoprzedniowymie-

nionychmetod,osobowoi funkcjonowaniespoecz-

ne(przy pomocynarzdzi: 14-CzynnikowegoKwestio-

nariuszaOsobowocidlaModzieyCattella,Prby

NiedokoczonychZda,ankietysamooceny).

Wynikibadapokazay,euczniowieryzykadys-

leksjiotrzymywaliw klasiesmejistotniegorszeoce-

nyniichkoledzyocenieniw klasie„0”jakodobrze

czytajcy oraz wykazywali specyficzne problemy

w uczeniusinietylkojzykaojczystego,alerwnie

innychprzedmiotw.W grupieuczniwz dysleksj

pojawiaysiliczneproblemyszkolne:

byliniskoocenianiza zachowanie,

niektrzyuczniowiemielipowaneproblemyz pro-

mocjdo nastpnejklasy,

mieliodmiennepostawywobecszkoy:uczniowie

z dysleksjwagarowalizwyklesamotnie(w celu

unikniciatrudnejsytuacjina lekcji),dladobrze

czytajcychnatomiastbyatoprzygodaw grupieko-

legw,

mieliwielekonfliktwz nauczycielami,

nieuczestniczyliw zajciachpozalekcyjnych,

wykazywalinegatywnpostawwobecokrelonego

przedmiotu.

Osobowouczniwz dysleksji beztychproble-

mw,badana 14-CzynnikowymKwestionariuszem

CattelladlaModzieywykazywaaistotnernice

w zakresieniektrychczynnikw.Modziez dyslek-

sjbyarealistyczna,miaaobnionypoziomaspira-

cji,byanastawionana przystosowaniesido blokad

i trudnoci,okazaasibardziejkonformistyczna,bar-

dziejzwizanaz grupowopini,oczekiwaawsparcia

od rwienikww celuskompensowaniazychrelacji

z dorosymi.

Niepowodzeniaszkolnei niskipoziomsamooce-

nywpywayna ichdalszedukacjprzezogranicze-

nieichindywidualizmui postawytwrczej.Widzenie

wasnychperspektywyciowychczyplanyna przy-

szobyybardzoskromnew porwnaniuz moliwo-

ciamiintelektualnymi.Uczniowiez dysleksjwybrali

mniejatrakcyjnetypyszk(zawodowei technika)

niuczniowiez grupykontrolnej,czylijuz kocem

szkoypodstawowejmieli„podciteskrzyda”.

Zarwnomodziez dysleksj,jaki beztrudnoci

w czytaniuwykazywaasymptomypsychosomatyczne,

takiejakdolegliwociukadupokarmowegozwizane

z lkiemi fobiszkoln.Okazaysionecharaktery-

stycznedlaobydwugrup,cowskazuje,ijestza tood-

powiedzialnazaatmosferaw szkole.Cechcharakte-

rystyczndlauczniwdyslektycznychbyopojawianie

sitychsymptomwtylkow szkolelubtuprzed wyj-

ciemdo szkoy.Stawaysionebardziejdolegliwe

i nasilonew wyszychklasach.Natomiasttylkodys-

lektyczniuczniowiemiewaliodczuciaokrelanejako

„pustkaw gowie”podczasodpytywania.

Samoocenauczniwz dysleksjbyaniekorzyst-

na.Przyszyobrazsamegosiebie,samoocenai poczu-

ciewasnejwartocibyyistotniezanionew porw-

naniu z grup kontroln i niewspmierne

do moliwociintelektualnych,poczuciekontroliby-

oumiejscowionezewntrznie,niektrzyuczniowie

przejawialipoczucieodrzucenia,poziomlkuby

u nichpodwyszony,u wieluuczniwz dysleksjuwi-

daczniasineurotycznyrozwjosobowoci.

Wnioskiz bada:

z ryzykadysleksjisi„niewyrasta”dzieciszecio-

letniez klas„0”,ktreniezostayobjtespecyficzn

pomocw postaciterapiipedagogicznej,niewyrw-

nayopnierozwojowychw starszychklasach,

zaburzeniai trudnociczstonarastayw zakresie

stopniai obszaruzaburze,

iuletynolskiegoTowarzystwaysleksji

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: