Procesy grupowe.doc

Karolina Kwiatkowska

Edukacja Artystyczna

I rok

PROCESY GRUPOWE

1. Wyjaśnienie pojecia „grupa”.

Grupa – dwie osoby lub wiecej przebywające w tym samym miejscu i w tym samym czasie. Zgodnie z szeroką definicją ludzie nie muszą współdziałać ze sobą; muszą po prostu przebywać razem.

2. Rodzaje grup.

a) GRUPA NIESPOŁECZNA:

to ta, której członkowie (min. dwie osoby) zgromadzeni są w tym samym miejscu i czasie, ale nie współdziałają ze sobą przy osiąganiu często wspólnego celu, nie łączy ich żadna interakcja, np. pasażerowie pociągu, autobusu, studenci zdający egzamin.

b) GRUPA SPOŁECZNA:

grupa, w której dwie lub więcej osób współdziała ze sobą oraz współzależy od siebie w tym sensie, że w zaspokajaniu potrzeb i osiąganiu celów musi na sobie polegać, np. drużyna piłkarska, zespół muzyczny.

Rodzaje grup społecznych, zostały podzielone:

I.  Ze względu na sposób zorganizowania:

- grupy formalne: posiadają ściśle określona sformalizowane strukturę, są powołane w wyniku aktu prawnego, cele i zasady działania określają przepisy prawne, możliwe jest stosowanie sankcji wobec członków. Są to, np.: szkoła, wojsko, związek zawodowy, partia polityczna.

- grupy  nieformalne: tworzą się spontanicznie, bez stosowania procedur i formalności, nie mają sformalizowanej struktury, nie posiadają   prawnych, opierają się na wewnętrznych relacjach pomiędzy członkami, tworzą się za względu na wspólne zainteresowania, sposób spędzania czasu lub poglądy. Są to, np.: grupa koleżeńska, kółka zainteresowań, gangi, klany.

II. Ze względu na charakter członków:

- grupy ekskluzywne: to grupy zamknięte, o przynależności jednostki decyduje spełnienie przez nią określonych kryteriów np. majątek, wykształcenie lub poświęcenie i oddanie. Do niektórych grup zamkniętych można należeć automatycznie np. przez urodzenie.

Są to, np.: stowarzyszenie biznesowe.

- grupy ograniczone – stosujące mniej rygorystyczne kryteria przyjęcia, takie jak np. wiek, miejsce zamieszkania lub konieczność wypełnienia deklaracji członkowskiej. Są to np.: partie polityczne, kluby zainteresowań.

- grupy inkluzywne: otwarte dla wszystkich, o przynależności decyduje wola jednostki lub polityka prowadzona przez ta grupę.

III. Ze względu na wielkość grupy:

- grupy małe: posiadają prosta strukturę wewnętrzną, nie występuje podział na mniejsze podgrupy, stosunki pomiędzy członkami są bardziej bezpośrednie i osobiste.

Są to np.: szkolny zespół baletowy, rodzina, społeczność lokalna, grupa rówieśnicza.

- grupy duże: posiadają rozbudowaną strukturę wewnętrzną, a wewnątrz takiej grupy istnieje wiele podgrup. Członkowie nie zawsze znają się osobiście, a przynależność do grupy jest pośrednia np. przez małe grupy. Sa to np.,: grupy plemienne, narodowe, religijne oraz

partie polityczne.

IV. Ze względu na rodzaj więzi:

- grupy pierwotne (naturalne): członków łączy silna więź emocjonalna i kontakty osobiste, przynależność nie zawsze wynika z woli jednostki, każdy członek wspólnoty nosi cechy wspólne z pozostałymi członkami np. rysy ciała, czy język, istnieją określone tradycje, zwyczaje i normy, a udział w grupie wynika z norm i tradycji.

Są to np.: rodzina, grupa rówieśnicza, krąg przyjaciół i najbliższych znajomych,

sąsiedzi mający ze sobą bliskie kontakty.

-grupy wtórne (tworzone sztucznie): członków łączy więź rzeczowa wynikająca ze wspólnych zainteresowań,  członkowie są na zasadzie dobrowolnego wyboru, mają "sztuczną" genezę i

tworzone są w celu osiągnięcia określonego celu, wykonania zadania, lub zamierzonego interesu. Są to np.: partia polityczna, związek zawodowy, organizacje kościelne, stowarzyszenia, zakłady pracy.

Możemy również wyróżnić:

• grupy celowe – tworzone dla realizacji określonych zadań (np. stowarzyszenia, fundacje).

• grupy terytorialne – ludność wiejska, ludność miejska.

• klasy i warstwy społeczne.

Uwaga! Socjologowie odróżniają, oprócz wymienionych, jeszcze inne podziały np.: na grupy krótkotrwałe i trwałe. Jest to uzależnione od trwałości więzi, np. grupa żołnierzy przebywających w jednostce wojskowej. Są jeszcze grupy obce, gdzie ludzie spotykają się w jakimś wspólnym celu, ale się nie znają, np.: koncerty, fesitwale. Jednak podstawowa grupą, wyróżnianą przez socjologów, jest rodzina.

3. Procesy grupowe, czyli skutki fizycznej obecności innych.

a) facylitacja społeczna: napięcie wynikające z obecności innych osób i możliwości oceny naszego działania, czego rezultatem jest lepsze wykonywanie łatwiejszych zadań, lecz gorsze wykonywanie zadań trudniejszych.

Dlaczego obecność innych wywołuje pewność innych?

- w obecności innych osób znajdujemy się w stanie większej gotowości, stanie czujności;

- lęk przed oceną;

- w trakcie wykonywania zadania występują pewne zakłócenia, które utrudniają nam koncentrację (hałasy, obecność innych osób)

b) próżniactwo społeczne: spadek poziomu zaangażowania oraz uspokojenie wywołane przekonaniem, że przebywanie w grupie utrudnia ocenę indywidualnego działania; zwiększa anonimowość; uspokojenie osłabia wykonanie zadań prostych, lecz ułatwia wykonanie zadań trudnych.

c) deindywiduacja (zagubienie w tłumie): utrata normalnej kontroli nad zachowaniem, co prowadzi do wzrostu impulsywności i patologiczności czynów. Dochodzi do niej szczególnie wtedy, gdy tłum jest liczny, ludzie w nim czują się bardziej anonimowi, zmniejsza się odpowiedzialność za własne czyny oraz obniża samoświadomość i koncentracja na normach społecznych.

4. Podejmowanie decyzji w grupie i ich efektywność:

Efektywność zależy od rodzaju zadań.

a) zadania addytywne – zadanie grupowe, którego wykonanie jest uzależnione od wysiłku

wszystkich osób. Np. okrzyk grupy, przeciąganie liny, 8-ka w kajaku

b) zadania koniunktywne - zadanie grupowe, którego wynik uzależniony jest od najsłabszego

ogniwa w grupie. Np. alpinisci na ścianie; orkiestra .

c) zadania dysjunktywne - zadanie grupowe, którego wynik uzależniony jest od

najsilniejszego, najsprawniejszego członka grupy. Np. Einstein w grupie rozwiązuje zadania matematyczne.

5. Współoddziaływania w grupie.

Każdy rodzaj współoddziaływania w grupie, który utrudnia rozwiązywanie problemu, prowadzi do strat. Kiedy to następuje?

a) gdy najbardziej kompetentny członek grupy, będzie miał niski status w zespole i nikt go nie będzie traktował poważnie;

b) gdy najbardziej kompetentny członek grupy nie jest pewny ocenie siebie przez innych i z tego powodu będzie milczał;

c) gdy ludzie wewnątrz grupy nie słuchają siebie, a więc jest problem z porozumiewaniem wewnątrzgrupowym;

d) gdy nie ma jasnego, jednoznacznego rozwiązania.

6. Burza mózgów:

Jest technika udoskonalania decyzji grupowych poprzez zachęcanie do swobodnej wymiany poglądów oraz eliminowanie krytycyzmu. Niestety ma swoje wady:

a) w grupie może mówić tylko jedna osoba w danym momencie, podczas, gdy inni siedzą i słuchają; ludzie w tej sytuacji zapominają, co chcieliby dodać do przedstawionego pomysłu, a zarazem pod wpływem tego, co słyszą, zmieniają kierunki własnego myślenia o problemie;

b)  kiedy jedną mówią, inni widząc, że nie są w centrum uwagi, dekoncentrują się i zaczynają myśleć o sprawach nie związanych z problemem.

Jeżeli umożliwimy uczestnikom przejście treningu w tym zakresie, stworzymy im możliwość poszukiwania pomysłów jeszcze przed spotkaniem w grupie oraz umożliwimy im robienie notatek dotyczących własnych i cudzych pomysłów zgłaszanych w trakcie spotkania.

7. Myślenie grupowe:

To rodzaj myślenia, w którym bardziej liczy się dążenie do zachowania spójności i solidarności grupy niż realistyczne uwzględnianie faktów.

a) warunki sprzyjające myśleniu grupowemu:

- duża spójność grupy: grupa zapewnia prestiż i jest atrakcyjna – dlatego ludzie chcą do niej należeć;

- izolacja grupy – chroni przed alternatywnymi poglądami;

- autorytarny przywódca – kontroluje grupę oraz wyrżnie przedstawia swe życzenia;

- silny stres – członkowie odczuwają zagrożenie dla grupy;

- słabo wypracowane sposoby podejmowania decyzji

b) symptomy myślenia grupowego:

- złudzenie odporności na atak – grupa odczuwa swą nieomylność i siłę;

- przekonanie o moralnych racjach grupy (np. Bóg jest z nami.);

- stereotypowe spostrzeganie przeciwników – w sposób uproszczony i stereotypowy;

- autocenzura – ludzie dobrowolnie odrzucają przeciwstawne poglądy, aby nie „torpedować samych siebie”

- ukierunkowany nacisk na dysydentów, aby podporządkowali się większości;

- złudzenie jenomyślności – wynika z pomijania oponentów;

- strażnicy jednomyślności – członkowie grupy chronią przywódcę przed odmiennymi poglądami.

c) podejmowanie błędnych decyzji:

- niepełna analiza alternatywnych poglądów;

- lekceważenie określania poziomu ryzyka dla preferowanych rozwiązań;

- opieranie się na niepełnej informacji;

- brak planu działania na wypadek nie powodzenia.

8. Grupa a jednostka.

Grupa społeczna wywiera na jednostki "nacisk" na podporządkowanie się wobec panujących w niej norm i wartości, przez co np. podczas socjalizacji "przekształca się" ona z jednostki biologicznej w jednostkę społeczną. W miarę wzrostu liczebności grupy, rośnie liczba możliwych stosunków interpersonalnych w niej zachodzących.

Wymagania stawiane członkom grupy zamykają się w dwóch poziomach: wzór fizyczny (pozytywny – cechy fizyczne wymagane i negatywny – niepożądane) oraz wzór moralny – zespół cech jakie jednostka powinna wykazywać w swoim postępowaniu.

Suma dążeń członków do realizowania zadania zbiorowego wyraża się wolą zbiorową grupy. Jej istnienie przejawia się konsekwentnym i efektywnym realizowaniem zadań (świadomie określone skutki, które grupa jako całość chce wywołać). Często jest to podłożem dla zjawiska solidarności grupy.

Zbyt silne identyfikowanie się z grupą społeczną, występujące w tzw. "grupach żarłocznych" czy "grupach totalnych" prowadzi do patologicznego konformizmu, co objawia się m.in. syndromem grupowego myślenia.

9. Syndrom grupowego myślenia.

Inaczej: gromadomyślenie.

Termin w psychologii społecznej, oznaczający uleganie ograniczającej sugestii i naciskowi grupy, której jest się członkiem. W wyniku narzuconej autocenzury członkowie grupy podlegającej temu zjawisku, zubażają dobrowolnie swoje zdolności intelektualne. Myślenie grupowe prowadzi w skrajnym stadium do zupełnej utraty przez grupę poczucia rzeczywistości, przecenianie własnej siły i możliwości działania. Syndrom ten oznacza również izolację grupy od otoczenia i zamknięcie się grupy we własnym świecie.

Na czym polega gromadomyślenie?

Regułą jest, że nagromadzenie wiedzy i doświadczenia zmniejsza częstość pomyłek i prowadzi do możliwie najlepszego rozwiązania problemu. Przy założeniu, że każdy z uczestników wnosi twórczy wkład osobisty, skutkiem myślenia grupy powinny być trzeźwa, wielostronna ocena sytuacji oraz podjęcie właściwej decyzji. To dlatego powszechnie się uważa, że myślenie zespołowe zapewnia lepsze wyniki, niż myślenie samodzielne.

Okazuje się jednak – i to bardzo często – że inteligencja grupy wcale nie przewyższa inteligencji jej poszczególnych członków; że decyzje rozmaitych komitetów czy komisji są wyjątkowo nietrafne i byłoby lepiej gdyby były one podejmowane przez pojedyncze osoby. Zespół bowiem ulega złudzeniu co do swojej nieomylności i wyższości intelektualnej, przy czym złudzenie to jest tym silniejsze, im wyższy jest status społeczny każdego z uczestników, im wyższym dyplomem może się on legitymować i im większy jest poziom wewnętrznej spójności grupy. Istnieje wiele czynników, które powodują, że grupa podejmuje często gorsze jakościowo decyzje o większym poziomie ryzyka. Czynniki te składają się na tzw. syndrom grupowego myślenia.