Opieka1.pdf

OPIEKA HOSPICYJNO – PALIATYWNA (cz. I)

Rys historyczny opieki hospicyjno – paliatywnej

Różne są drogi docierania do korzeni opieki nad nieuleczalnie chorymi i umierającymi

pacjentami. Współcześni badacze tego zjawiska wybierają dwa kierunki. Niektórzy z nich za

drogowskaz stawiają sobie nazwę „hospicjum” i kwalifikują opiekę nad umierającymi jako

działalność charytatywną, łączą jej przeszłość z początkami rozwoju dzieł miłosierdzia w ogóle.

Inni zaś spoglądają na czasy starożytnej cywilizacji greckiej i rzymskiej lub do początków

cywilizacji chrześcijańskiej.[65] W średniowieczu hospicjum było określeniem miejsca schronienia

podróżnych i pielgrzymów.[132] Nazwa hospicjum, oderwana od znaczeń swego czasu niczego nie

opisuje i o niczym nie informuje. Jej znaczenie można jedynie odczytać przez pryzmat

zachowujących w danym czasie moc poglądów na śmierć i umieranie, funkcje nauk medycznych i

kulturowych uwarunkowań życia wspólnotowego (np. akty aborcji, kanibalizm).[65] Od zarania

dziejów społeczeństwa starały się zapewnić wsparcie i komfort członkom swoich społeczności,

szczególnie osobom chorym i umierającym. Do połowy wieku XX nauki medyczne niewiele miały

do zaoferowania w zakresie skutecznego leczenia objawowego. Znaczny rozwój farmakoterapii w

połowie wieku XX w połączeniu ze zrozumieniem złożoności doświadczeń człowieka torowały

drogę różnym formom opieki paliatywnej.[132] Tak spoglądając na ten trudny historycznie problem

dochodzimy do wniosku, że hospicja dla nieuleczalnie chorych i umierających są dziełem

nowożytnej kultury i okresem przełomowym było stworzenie opieki paliatywnej.[120] W Europie

powiązanie pomiędzy hospicjum a opieką nad umierającymi datuje się od 1842 roku – działalność

Mme Jeane Garnier w Lyonie we Francji. W Irlandii Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia założone

przez Matkę Marię Aikenhed w latach 70 XIX wieku założyło hospicja w Cork i Dublinie a

następnie w Londynie w roku 1905 (Hospicjum Św. Józefa).[132] Rozwinięciem idei opieki nad

nieuleczalnie chorymi były początki lat 50 i 60 ubiegłego wieku, kiedy to w krajach

anglojęzycznych zaczęły powstawać i rozwijać się hospicja jako reakcja na zaniedbywanie przez

medycynę XX wieku problemu umierania i śmierci. Prekursorką nowoczesnego ruchu hospicyjnego

była prof. Cicely Saunders, założycielka w 1967 roku Hospicjum świętego Krzysztofa w Londynie

St Christopher’s Hospice .[120] Urodziła się w bogatej rodzinie mieszczańskiej w Anglii. Chcąc

pomagać ludziom studiowała pielęgniarstwo. Choroba kręgosłupa uniemożliwiła jej podjęcie tej

pracy, wobec czego stała się pracownicą socjalną w jednym z londyńskich szpitali. Kilka lat

przepracowała w Hospicjum Św. Józefa w Londynie (dzielnica Hackney)[132] i zetknąwszy się tam

________________________________________________________________________________________________

Dominik Krzyżanowski (BIBLIOGRAFIA U AUTORA)

Kierownik ds. pielęgniarstwa, pomocy psychologicznej i promocji

NZOZ Hospicjum Bonifratrów, ul. Poświęcka 8a, 51-128 Wrocław, www.hospicjumbonifratrow.pl

e-mail: dominik@hospicjumbonifratrow.pl tel.: 608-585-295

z osamotnieniem i cierpieniem umierających, po ukończeniu studiów medycznych przystąpiła do

realizacji celu swojego życia – zbudowania dla nich domu. Gdy los zetknął ją w 1947 roku z

umierającym Żydem polskiego pochodzenia – Dawidem Taśmą i przesłaniem, które otrzymała od

niego: Chcę tylko tego co jest w twoim umyśle i w twoim sercu uświadomiła sobie konieczność

zmiany w sposobie traktowania ludzi, których życie zbliża się do kresu. [79] Słowa te stały się

mottem opieki hospicyjnej, holistycznie ujmującej wymiary cierpienia człowieka. Przed śmiercią

Dawida Taśmy otrzymała od niego 500 funtów na „zbudowanie okna” w wymarzonym przez

Cicely Saunders hospicjum.[7] W roku 1959 spotkała pacjenta będącego emigrantem politycznym z

Polski – Antoniego Michniewicza. Komunikacja z nim wpłynęła znacząco na duchowy aspekt

opieki świadczonej przez Cicely Saunders. Pacjent ten wskazał inny wymiar czasu, jakość jego

ujmowana była intensywnością procesów myślowych i emocjonalnych a nie tylko długością ich

trwania.[79] Inicjatorka profesjonalnej opieki nad umierającymi i ich rodzinami otrzymała w dowód

uznania dla swych zasług, szlachecki tytuł Damy ( lady ).[7] Hospicjum świętego Krzysztofa stało

się dla całego świata wzorcowym ośrodkiem opieki nad umierającymi. Połączono w nim doskonałą

medycynę z wszechstronną pomocą psychologiczną i duchową nad chorymi, ze wspieraniem rodzin

chorych oraz ze szkoleniem kandydatów do tej pracy i z badaniami naukowymi nad

udoskonaleniem metod postępowania. Cicely Saunders starając się o fundusze na budowę

hospicjum rozpowszechniła swoje poglądy dokumentując je obserwacjami własnych chorych.

Spotkało to się nie tylko z finansowym oddźwiękiem, ale także z coraz powszechniejszym

wdrażaniem na całym świecie sposobów jej postępowania. W wielu krajach dzięki Cecyli Saunders

zaczął się rozwijać ruch hospicyjny propagujący i realizujący ideę tej opieki.[144] Światowa

Organizacja Zdrowia w 1986 roku korzystając z doświadczeń hospicjów przedstawiła wytyczne

zwalczania bólów nowotworowych i walkę z bólem nowotworowym włączyła jako jedno z czterech

priorytetowych zadań do długo planowego Programu Zwalczania Raka i w 1990 roku

przygotowała, opracowała i ogłosiła całościowy program opieki paliatywnej. Rozwój nad

terminalnie chorymi był stymulowany wzrostem zapotrzebowania na ten typ pomocy i opieki.[120]

W Polsce prekursorką w zakresie profesjonalnej opieki nad umierającymi była Hanna

Chrzanowska, organizatorka pielęgniarstwa domowego w Krakowie. Pielęgniarstwo to obejmowało

swoją opieką osoby przewlekle chore i w stanie terminalnym. Uwzględniało ono holistyczny model

pielęgniarstwa, w którym oddziaływano nie tylko na sferę fizyczną podopiecznych, ale także na

aspekt duchowy i psychosocjalny.[235] Ona to pisze w podręczniku ,,Zabiegi pielęgniarskie”

(1938) : Gdy stan chorego ulega pogorszeniu pielęgniarka powinna niejako podwoić swoje starania

________________________________________________________________________________________________

Dominik Krzyżanowski (BIBLIOGRAFIA U AUTORA)

Kierownik ds. pielęgniarstwa, pomocy psychologicznej i promocji

NZOZ Hospicjum Bonifratrów, ul. Poświęcka 8a, 51-128 Wrocław, www.hospicjumbonifratrow.pl

e-mail: dominik@hospicjumbonifratrow.pl tel.: 608-585-295

około chorego, starając się przynieść mu ulgę.(...) Zachowanie jej powinno być nacechowane

spokojem i powagą oraz współczuciem dla rodziny. [121] Wywodząc się z idei Hanny

Chrzanowskiej w Polsce zaczęły powstawać stowarzyszenia hospicyjne.

Pierwsze zrodziło się z „zespołu studyjnego” powstałego z inicjatywy Arcybiskupa Karola

Wojtyły przy budującym się kościele Arka Pana w Krakowie. W czasie spotkań tego zespołu

według chrześcijańskiej prawdy zaczerpniętej ze słów Chrystusa: Czuwajcie ze mną ukierunkowano

swoją działalność na czuwanie przy ludziach cierpiących i nieuleczalnie chorych. W 1978 roku dr

n. med. Stanisław Kownacki ordynator Szpitala im. Żeromskiego w Nowej Hucie, stworzył w

swoim oddziale tak zwane łóżka społeczne dla chorych na raka. „Zespół studyjny” na tym oddziale

podjął czuwanie pielęgnując chorych i asystując przy ich śmierci. W 1980 roku powstało

Towarzystwo Przyjaciół Chorych Hospicjum w Krakowie, które zarejestrowano w 1981 roku.[257]

Drugim po krakowskim ośrodkiem w Polsce było Hospicjum Pallotinum w Gdańsku.

Działalność swą zapoczątkowało w 1984 roku i oparło ją na doświadczeniach osób spontanicznie

tworzących pierwszy nie nazwany jeszcze zespół opieki domowej. Opiekowano się najpierw

dwoma zaprzyjaźnionymi osobami, aby następnie zdobyte doświadczenie wykorzystać w

posługiwaniu innym osobom umierającym w domu, w otoczeniu bezradnej i często zagubionej

rodziny.[235]

W okresie, kiedy powstała Klinika Opieki Paliatywnej Akademii Medycznej w Poznaniu

(koniec lat 80) i przekazaniu w 1993 roku na ten cel funduszów ze środków budżetowych, ten

rodzaj opieki został wprowadzony do struktur państwowego systemu ochrony zdrowia. Od tego

czasu następuje szybki rozwój opieki paliatywnej w Polsce. Składa się na to szeroko prowadzona

akcja wychowawcza i uświadamiająca, propagująca tę formę opieki, edukacja podyplomowa

pielęgniarek, lekarzy i nadal w skromnym zakresie szkolenie przeddyplomowe studentów

pielęgniarstwa i medycyny. W Gdańsku i w Bydgoszczy w ośrodkach akademickich powołano

Zakłady Medycyny Paliatywnej przy Katedrach Medycyny Rodzinnej. Od 1992 roku pełni funkcję

Krajowy Konsultant a od 1993 roku Rada Opieki Paliatywnej i Hospicyjnej przy Ministrze Zdrowia

i Opieki Społecznej. Jest ona dla ministra organem wnioskującym, opiniodawczym i konsultacyjno-

doradczym. Powstały także dwa towarzystwa naukowe: Polskie Towarzystwo Psychoonkologiczne

i Polskie Towarzystwo Opieki Paliatywnej. Od 1996 roku trwa przyjęty przez MZiOS Program

Rozwoju Opieki Paliatywnej i Hospicyjnej. Zakłada on tworzenie nowych jednostek

umożliwiających nieograniczone korzystanie z tego typu opieki.[120] Aktualnie działa w Polsce

około 200 ośrodków opieki paliatywnej i hospicyjnej z czego w Ogólnopolskim Forum Ruchu

________________________________________________________________________________________________

Dominik Krzyżanowski (BIBLIOGRAFIA U AUTORA)

Kierownik ds. pielęgniarstwa, pomocy psychologicznej i promocji

NZOZ Hospicjum Bonifratrów, ul. Poświęcka 8a, 51-128 Wrocław, www.hospicjumbonifratrow.pl

e-mail: dominik@hospicjumbonifratrow.pl tel.: 608-585-295

Hospicyjnego działa 80 hospicjów: 51 stowarzyszenia zarejestrowane w sądzie, 26 pod patronatem

Kościoła w tym 8 w strukturach Caritasu oraz 3 grupy bez osobowości prawnej.[144]

Podsumowaniem rozważań o historii opieki paliatywnej niech będą słowa Dame Cicely

Saunders: Ruch hospicyjny i opieka paliatywna rozpowszechniły się na całym świecie, wśród ludów

różnych wyznań, a także tych, którzy nie mają wiary w nic poza codzienną walką z uciążliwościami

materialnego świata. Hospicjum pokazało jak wartości rodzinne i często niewyrażalne pragnienia

mogą pojawić się z siłą pod koniec życia. Ludzie pochodzący z różnych kręgów kulturowych i

dysponujący różnymi umiejętnościami są w stanie wyjść naprzeciw potrzebom umierającego

człowieka z dużą wyobraźnią i wyczuciem .[192]

________________________________________________________________________________________________

Dominik Krzyżanowski (BIBLIOGRAFIA U AUTORA)

Kierownik ds. pielęgniarstwa, pomocy psychologicznej i promocji

NZOZ Hospicjum Bonifratrów, ul. Poświęcka 8a, 51-128 Wrocław, www.hospicjumbonifratrow.pl

e-mail: dominik@hospicjumbonifratrow.pl tel.: 608-585-295

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: