wspolczesne kierunki pedagogiczne - wyklady.doc

Współczesne kierunki pedagogiczne – wykłady – Prof. Dr hab. Prusak

Cel przedmiotu współczesnych kierunków pedagogicznych to:

·        Ukazanie prądów i kierunków w pedagogice w XX wieku, oraz przedstawienie przedstawicieli,

·        Zrozumienie istoty przemian w pedagogice na tle uwarunkowań społecznych,

·        Poszukiwanie i wyjaśnienie (eksplikacja) treści i kierunków, które mogą służyć współcześnie.

Treść przedmiotu:

·        Znajomość i orientacja w teoriach pedagogicznych XX wieku a w szczególności w naukach o wychowaniu,

·        Prognozowanie kierunków i ukazanie sprzeczności w pedagogice (np. antypedagogika),

·        Współczesne nurty i kierunki przemian w pedagogice.

Pedagogika jako nauka – jest wyodrębniona jako nauka o wychowaniu człowieka. Człowiek który oderwał pedagogikę od filozofii to Herbart, a pedagogikę oparł na etyce i psychologii (środki realizacji celów). Wszystko to było związane ze szkołą Herbarta. XIX wiek ukształtował kierunki w pedagogice. Były to m.in.:

·        Indywidualizm pedagogiczny to rozwój jednostki, który to zakładał że:

1.     motywem jest dojście jednostki do perfekcji,

2.     swoboda i niezależność jednostki,

3.     niechęć do podporządkowania się wychowaniu.

·        Socjologizm – jest to inaczej uspołecznienie wychowanka, który zakładał, że zjawisko wychowania jest skutkiem oddziaływań społecznych oraz jest to przeniesienie do pedagogiki metod badań pedagogicznych.

Początki pedagogiki w XX wieku to pedagogika eksperymentalna – czyli szukanie skutecznych metod nauczania i zabiegów wychowawczych , które prowadzą do lepszego przygotowania skuteczniejszej nauki. Wiek XX to także pedagogika normatywna – w oparciu której opieramy się na aksjologii pedagogicznej, czyli określeniu celów i ideałów wychowania. kolejnym kierunkiem w pedagogice XX wieku był także personalizm w wychowaniu Jana Maritain, który zakładał prymat osoby ludzkiej nad rzeczą. Podstawowymi wartościami w tym kierunku są trzy rzeczy (tzw. Triada pedagogiczna) czyli:

·        Prawda,

·        Dobro,

·        Piękno.

Lub także określa się te wartości jako:

·        Piękno,

·        Sprawiedliwość,

·        Wiara,

·        Demokracja,

·        Tolerancja.

Pedagogika teoretyczna – jest to próba koncepcji teoretycznych w pedagogice. Ma ona miejsce w latach 30 – tych XX wieku. Przedmiotem tej pedagogiki jest  zjawisko wychowawcze w życiu człowieka oraz wszystkie czynności, które służą jego rozwojowi fizycznemu, moralnemu i psychicznemu.

Zajmuje się ona definicją faktów, oraz zjawisk składających się na edukację i zajmuję się nauczaniem naturalnym i zamierzonym (przygotowaniem do zawodu). Określa przedmiot badań materialnych i formalnych oraz bada wielostronny rozwój człowieka, oraz także bada dobro rozwojowe człowieka i jego nastawienie na życie w przyszłości.

Funkcje pedagogiki według Rzechowskiej:

·        Opisowa (deskryptowa) – opisywanie faktów i opisów. Polega na diagnozowaniu, na rozpoznawaniu stanów przeszłych lub aktualnych stanów na zasadzie opisów. Realizowana jest ona na analizie dokumentów i wytworów (wypracowania, testy),

·        Wyjaśniająca (eksplanacyjna) – polega na wykrywaniu i ustalaniu przyczyn pewnych okoliczności, zjawisk które wcześniej to powodowały. Jej zasadą jest prowadzenie do wykrycia przebiegu zjawisk (prawidłowości) zachodzących w pedagogice<

·        Przewidywawcza (prognostyczna) – zwana też predyktywną, która polega na przewidywaniu przyszłych zjawisk i procesów w oparciu o ustalone zależności i przyczyny ramach funkcji eksplanacyjnej. Ważna jest tu wiedza, sądy i twierdzenia. Przewidywanie tych procesów może odbywać się w ramach prawdopodobieństwa,

·        Praktyczna (utylitarna) – polega na wykorzystaniu zgromadzonej i uporządkowanej wiedzy zgodnie z celami pedagogiki. Jakie tu trzeba stosować metody i środki, aby uzyskać zamierzony cel w wychowaniu ? Bowiem formy wychowania mogą być w ramach placówek oświatowo – wychowawczych i organizacjach różnego typu. Metody tego wychowania to m. in.

1.     Zasada kar i nagród,

2.     pod wpływem sytuacji,

3.     przykładu osobistego.

Struktura pedagogiki

Spór o źródła poznania pedagogiki – podstawową konsekwencją w pedagogice był spór filozoficzny o źródła poznania, czyli w jaki sposób można poznać otaczającą rzeczywistość.

Podstawowe stanowiska filozoficzne w pedagogice:

·        empiryzm – którego jedynym źródłem poznania jest obserwacja i eksperyment. Przedstawicielami tego kierunku są Baconi i J. Locka,

·        sensualizm – (uczucie zmysłu) – jedynym źródłem wiedzy i poznania są zmysły. Przedstawiciele to: Komeński, Pestalozzi, Barkley,

·        racjonalizm – jedyna droga poznania istnieje jedynie przez rozum, nie zależy to od doświadczenia. W kierunku tym chodziło głównie o kształcenie. Głównymi przedstawicielami kierunki byli Kartezjusz, Herbart,

·        materializm – twierdzi że każda rzeczywistość jest poznawalna, że poznanie nie ma charakteru lustrzanego odbicia i ma charakter obiektywno – subiektywny. W poznaniu bowiem należy uwzględnić aspekt rozumowy, zmysłowy i empiryczny.

Kierunki i prądy w pedagogice to również:

·        chrześcijański,

·        liberalny,

·        socjalistyczny.

Personalizm i egzystencjalizm jako podstawa kierunków w pedagogice. Pedagogika personalistyczna – jest to kierunek filozofii i wywodzi się z neotomizmu. Założenia personalizmu to:

·        jako podmiot wychowania personalizm przyjmuję osobę ludzką,,

·        jako podmiot wychowawczego rozważania personalizm dotyczy antropologii filozoficznej,

·        zakłada dobro osoby ludzkiej i jemu ma być przyporządkowane całe życie indywidualne i społeczne,

·        człowiek jest rozpatrywany jako przedstawiciel gatunku oraz z punktu widzenia duchowego (jego dążenia do Boga).

·        Jako materialna jednostka jest częścią społeczeństwa i powinno się służyć całemu społeczeństwu.

Pedagogika personalistyczna w oparciu o to koncentruje się na wychowaniu, jest bowiem nauką praktyczną. Odpowiada kim jest człowiek z punktu widzenia duchowego. Pedagogika personalistyczna koncentruje się na zasadach typu:

·        Każdy człowiek jest osobą od poczęcia,

·        Człowiek posiada swoją godność i wartość, ponieważ jest ona dana mu z natury i jest przypisana jako cecha każdego człowieka,

·        Osoba ludzka jest wartością najwyższą w świecie bytów stworzonych,

·        Celem człowieka jest doskonalenie się w swoim istnieniu.

Wartość osoby wyraża się w jej autonomii – to znaczy że osoba ludzka istnieje nie zależnie od innych osób, dlatego relacje zachodzące między osobami są oparte na godności i wartości. Każdy ma swoje cechy osobowości i duchowości, że każdy istnieje i żyje dla świata. Duchowość osoby jest cechą zasadnicza w pedagogice personalistycznej, tak aby być doskonałym, bo jest ono obowiązkiem moralnym wynikającym z duchowości człowieka. Kolejna ważną cechą w pedagogice personalistycznej jest jej integralność – bowiem oznacza że człowiek jest całością spójną i kompletną. Od siebie samego otrzymuje obowiązki i uprawnienia, a przede wszystkim wartość i wolność. Według tej pedagogiki każdy człowiek jest wolny.

Proces wychowania – polega na  stopniowym dochodzeniu do doskonałości przez samodoskonalenie (samokształcenie i samowychowanie), aby stać się dojrzałą osobowością. Wychowanie w ujęciu personalistycznym – to kształtowanie osoby ludzkiej celem osiągnięcia zbawienia osoby oraz dla pożytecznego działania na rzecz społeczeństwa. Pedagogika ta akcentuje harmonijny i integralny rozwój człowieka. Rola nauczyciela (wychowawcy) – polega na inspirowaniu i wspieraniu wychowankowi ukazywaniu im wartości, ale nie wolno mu nakazywać sprzecznych wartości społecznych. Wychowanie personalistyczne jest wychowaniem do wolności, czyli do wyboru dobra. Dobro musi być zgodne z tym co służy rozwojowi człowieka. Przedstawiciele tego kierunku to:

·        J. Maritain,

·        Karol Wojtyła,

·        Mouniera.

Z tego personalizmu wyrósł kierunek perelializm – oparty na neotomizmie i nastawiony na wychowanie religijne. Kierunek ten rozwinął się w Ameryce Północnej. Zasadniczym celem w szkolnictwie było oparcie się na doprowadzaniu wychowanka do zbawienia. Kierunek ten przywiązuje dużą wagę do literatury klasycznej. Przedmioty oparte w tym wychowaniu to:

·        Gramatyka,

·        Greka,

·        Łacina,

·        Logika,

·        Matematyka.

Pedagogika egzystencjalna – przedstawiciele główni to:

·        Camus,

·        Sarnt.

              Egzystencjalizm zakłada że właściwości natury ludzkiej nie stanowią o egzystencji świata materialnego, ale o istnieniu człowieka, bowiem to jest najważniejsze. Egzystencja wyprzedza esencję. Cechuje ona istnienie ludzkie, czyli wolność wyboru, zmienność i nieustającą otwartość, oraz ze człowiek jest zagubiony w zbiorowości gdyż społeczeństwo jest zagrożeniem dla wolności jednostki, dlatego jednostka musi dokonywać ciągłych wyborów. Pedagogika egzystencjalna zakłada także pełen rozwój jednostki, bo jest on ważny jeśli chodzi o szkołę, bo uczeń podczas wychowania staję się podmiotem w wychowaniu. Nauczanie polega bowiem na rozbudzaniu zainteresowań, dzięki czemu człowiek zdobywa nowe doświadczenia, które pozwalają wychowankowi na dokonywanie słusznych wyborów.

Temat: Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku.

              Pojęcia to:

Prąd – jest to zespół tendencji ideowych w wybitnych dziełach uznanych za reprezentatywne w pedagogice. Charakteryzują go trzy elementy:

·        Założenia filozoficzne,

·        Ideały wychowawcze,

·        Koncepcja celów i zasad kształcenia.

Kierunek – wynikające lub mieszczące się w założeniach określonego prądu konkretne rozwiązania w zakresie kształcenia i wychowania. Jest to określony system wychowania. Kierunek ogranicza się do jednej dziedziny wychowania Np. nowe wychowanie. Znajomość kierunków można podzielić na zakresy:

·        Tradycyjne wychowanie,

·        Nowe wychowanie.

Rozróżnienie wieloznaczności terminu w pedagogice pozwala na określenie i prześledzenie drogi rozwoju pedagogiki i rozróżnienia co jest trwałym osiągnięciem a co jest błędem (niedoceniania teorii). Znajomość kierunków pozwala na wyznaczenie miejsca oraz nauk pomocniczych w rozwiązaniu problemu kierunku w rozwoju pedagogiki. Pozwala to na krytykę założeń zarówno filozoficznych jak i światopoglądowych.

                            Źródła myśli pedagogicznych w XX wieku

Myśl pedagogiczna XX wieku przedstawia obraz różnorodnych dążeń i celów oraz ideałów, że rodziła się ona w wyniku wymagań chwili w ustroju społecznym. Łączyło się to z poszukiwaniem właściwego celu wychowania. cel wychowania musiał być zgodny z oczekiwaniami społecznymi. W kształtowaniu myśli pedagogicznej rolę spełniała rzeczywistość i dominacja tendencji do łamania norm i mechanizmów formalizmu dydaktycznego (tradycyjna szkoła). Myśl dążyła do eliminacji deprywacji człowieka, ale do rozwijania wielostronności wychowania.

Czynniki i źródła myśli wychowania to:

·        Rozwój nauk przyrodniczych. Nauki te posługują się jednoznacznymi kategoriami ilościowymi, co prowadzi do mechanistycznego obrazu świata, który składa się z atomów, które tworzą określone struktury. Koncepcje bowiem powinny wypływać z obserwacji i eksperymentu. Rodzi się tu dlatego opozycja w postaci krytyki, gdyż  nie wszystkie zjawiska można przedstawić ilościowo, co powoduje sceptycyzm i powrót do subiektywnych postaw poznawania świata,

·        Szybki rozwój techniki – który sprawił że za wartościowe zaczęto uznawać to co praktyczne, a więc praktycyzm u Deweya w szkole pragmatycznej znaczył że praktyka wychodzi na pierwszy plan. Następuje wtedy bowiem wzrost produkcyjny i dlatego zaczęto uznawać działania w grupie.

·        Rozwój prasy, telewizji i radia oraz Internetu – człowiek spotyka się z odmiennymi obyczajami i systemami społecznymi, dzięki czemu człowiek może się przenieść w inna kulturę. W tych mediach upadają autorytety i ma to negatywne oddziaływanie na człowieka,

·        Czynnikiem myśli pedagogicznej jest również rozwój nauk biologicznych na proces kształcenia, przyjęto tu bowiem teorię ewolucji. Uznano, że proces ewolucji ma wpływ na rozwój i funkcjonowanie człowieka w społeczeństwie,

·        Myśl odwraca się od mechanistycznego poznawania świata, a rozumienia życia w kontekście rozumienia zjawisk , bo życie jest autonomiczne i wyraża się w powiązaniu elementów życia człowieka i ich podporządkowaniu ogólnemu planowi życiowemu,

·        Wychowanie ma ukazywać cel wychowania i ma ono przygotować człowieka do działania, ale także i do krytycznego myślenia.

Prądy w pedagogice:

·        Ludwik Chmaj uważa że prądy teoretyków zależą od subiektywnego stanowiska i od własnego doświadczenia życiowego,

·        Celestyn Freinet natomiast zauważył że dzieci nie chętnie piszą i dlatego zastosował technikę swobodnych tekstów. Każda teoria jest programem działania społecznego w pedagogice XX wieku. Człowieka ujmowano jako jednostkę autonomiczną w pokazaniu kim jest człowiek, można sformułować właściwe cele i metody wychowania

Wyróżniamy więc prądy w pedagogice:

·        Pedagogika naturalistyczno – liberalna, która podkreśla przystosowanie człowieka do porządku społecznego. Program wychowania ma człowieka nauczyć walki o byt, oraz nauczyć rywalizacji w gospodarce wolnokonkurencyjnej,

·        Pedagogika psychologiczna – jest to duży ładunek psychologii, gdzie są uwzględniane:

1.     potrzeby i zainteresowania dziecka,

2.     twórczość i aktywność dziecka,

3.     intensyfikowanie dążeń i podkreślanie działania podświadomego,

4.     potrzeby środowiska dziecka,

5.     eliminuje dydaktyzm na rzecz eksperymentu z poszanowaniem natury dziecka,

6.     pielęgnowanie zdolności i zainteresowań wychowanka.

·        Naturalizm (J. Rouses),

·        Pedagogika socjologiczna – (Bernstein) – która zakłada że:

1.     więź społeczna ze środowiskiem determinuje rozwój psychiczny i moralny człowieka,

2.     zakłada przystosowanie człowieka do kierunku obiektywnej rzeczywistości społecznej.

·        Pedagogika kultury – stoi w opozycji do naturalistycznej koncepcji wychowania i kładzie nacisk...