EDUKACJA PRZEZ DRAMĘ.
1. Pojęcie dramy.
- drama - metoda pracy pedagogicznej sprzyjająca rozwojowi aktywności intelektualnej i emocjonalnej,
-wspomaga nauczanie przedmiotowe, rozwój zdolności umysłowych, kształtowanie osobowości, ułatwia wychowanie moralne,
-jest sposobem wyrażania świata za pomocą działania,
-metoda aktywizująca, w której poprzez improwizacje kreuje się rzeczywistość,
- bazuje na naturalnej skłonności człowieka do naśladownictwa i zabawy oraz umiejętności życia fikcją.
-uczy formułować i przeżywać problemy, rozwiązywać je poprzez działanie i eksperymentowanie,
-pozwala aktywizować rozwój dzieci i młodzieży, pobudza ich sprawność ruchową i intelektualną, wyobraźnię, wzmacnia wiarę w samego siebie i swoje umiejętności, kształtuje umiejętność podejmowania decyzji i wcielania ich w życie oraz zwracania uwagi na konsekwencje takich zachowań,
-wykorzystuje techniki i środki teatralne,
- jest formą improwizacyjną, uczestnicy improwizują przede wszystkim po to, by przez tworzone fikcyjne zdarzenia i sytuacje uczyć się rozwiązywania konfliktów życiowych,
-różnica między dramą a teatrem polega na tym, że teatr jest przede wszystkim komunikacją między aktorami a publicznością, zaś drama to doświadczenie uczestników, pozwalające także na wychwycenie ich indywidualności, orygilności,
-drama pomaga w rozwoju osobowości uczestników oraz zaspokojeniu ich indywidualnych pragnień, do czego potrzebna jest intuicja i kreatywność,
-drama daje szansę przeżycia jakiejś sytuacji niejako na własnej skórze, pomaga wniknąć w świat myśli i emocji własnych i innych,
-jest źródłem pozyskiwania wiedzy na swój temat, a także sprzyja rozumieniu innych,
- pomaga wydobyć i rozwijać pożądane cechy osobowości człowieka,
- umożliwia korektę zachowań, powtórkę, zmianę wyboru i rozwiązań na bardziej efektywne,
- jest cenną metodą pracy z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i specyficznymi trudnościami w uczeniu się, pozwala na otworzenie się na własne umiejętności i poszukiwanie rozwiązań, odkrywa mocne strony człowieka.
Cele dramy:
- rozwijanie osobowości;
- kształtowanie postaw moralnych;
- przygotowanie do życia w rodzinie i społeczeństwie;
- rozwijanie umiejętności kompetencji przywódczych;
- uwrażliwianie, tolerancja;
- rozwijanie umiejętności komunikacji.
2. Historia dramy:
- drama pochodzi od gr. drao — ‘działam, usiłuję’
- Peter Slade, „człowiek odkrywa wszystko to, co jest poza nim, a także i to, co w nim samym, poprzez wysiłki emocjonalne i fizyczne”
-Richard Courtney - teatr, a szczególnie drama jako jego forma, należą do metod, które powinny zająć ważne miejsce w systemie edukacyjnym, gdyż pozwalają wykorzystać naturalne zdolności i możliwości człowieka, stymulują jego rozwój i pomagają wykorzystać potencjał,
-początki w starożytności- Platon twierdził, że wychowanie i nauczanie powinno opierać się na metodach swobodnych, nie zaś na przymusie, powinno się nauczać prawdy i rzeczywistości, którą teatr jedynie imituje; Arystoteles - człowiek uczy się przez naśladownictwo, a dzięki teatrowi może przeżyć katharsis, czyli oczyszczenie z negatywnych emocji,
- początki średniowiecza to zasadniczo odwrócenie od teatru – pojawia się teatr liturgiczny o przeznaczeniu dydaktycznym,
- renesans to czas rozkwitu teatru – teatr pojawił się w edukacji nie tylko ze względu na to, że uczył poprawnej wymowy i dykcji oraz pomagał kształtować piękny język, ale była to jedna z metod umożliwiających zróżnicowanie procesu kształcenia,
- Michel de Montaigne – pogląd podstawowy dla współczesnej dramy - dziecko powinno „odgrywać zadaną lekcję, nie zaś jedynie powtarzać,
- oświecenie, kładące nacisk na intelekt, ograniczyło wykorzystanie technik teatru,
- romantyzm to zwrócenie się ku wychowaniu przez zabawę; Johann Wolfgang von Goethe podkreślał ogromne znaczenie improwizacji w nauczaniu, jako wyzwalającej myślenie i wyobraźnię,
- Jean Jacques Rousseau i Charles Darwin – dziecko jest istotą rozwijającą się, zaś rozwój to poszczególne stadia, z których każde jest niezwykle istotne, wychowawca powinien stwarzać odpowiednie warunki rozwoju,
- XX wiek przyniósł pełną koncepcję wychowania z użyciem dramy, którą interpretuje się jako „formę kompensacji bądź sposób opanowania rzeczywistości poprzez sprawdzenie”
3. Istota dramy.
-drama ma swoje źródło w filozofii J. J. Rousseau, Johanna Heinricha Pestalozziego , Johna Deweya,
- Główne założenie tej idei to dopasowanie zasad, treści i metod do właściwości dziecka, jego potrzeb i zainteresowań — jego indywidualności,
- odwołuje się do naturalnej ekspresji dziecka i jego aktywności, ujawniającej się najpełniej w zabawie, rozwija umiejętność samodzielnego myślenia, rozwiązywania nieznanych problemów, kształtuje postawy wobec życia, a także wyobraźnię i odwagę prezentowania własnych rozwiązań,
- Zabawa daje możliwość zaspokojenia indywidualnych potrzeb uczestnika, wchodzenie w życie społeczne, poznawanie rzeczywistości, ćwiczenie umiejętności społecznych, funkcje poznawcze, wychowawcze i kształcące, związana jest z emocjami,
- drama pozwala na rozwój wyobraźni, bazując na spontaniczności, drama pozwala także na ekspresję własną, wyrażanie siebie,
- Ekspresja dramatyczna u dzieci jest podstawą spontanicznych zabaw,wykorzystuje naśladownictwo, zdobyte doświadczenia i informacje dziecko przekształca w działania, dzięki czemu stają się one jego własnymi doświadczeniami, budowanie swojego ego, swojej odrębności i tożsamości,
- nie ma gotowych scenariuszy, nauczyciel nie ingeruje, liczy się sam proces działania,
- Dla nastolatków drama powinna być przygotowaniem do zmierzenia się z problemami życia, stwarzać okazje do ćwiczenia się w umiejętnościach dla satysfakcji własnej, zarówno odkrywania siebie, jak i życia z innymi,
- Zadania dramy Pankowska opisuje następująco: „drama, pobudzając i rozwijając naturalne skłonności człowieka, związane z jego umiejętnością wchodzenia w rolę, ma na celu wykształcenie samodzielności w myśleniu i działaniu oraz otwartej i aktywnej postawy ucznia, poszerzenie skali jego emocjonalnych odczuć, wreszcie, wzbogacenie wyobraźni”,
- drama rozgrywana jest w grupie rówieśniczej - rozwój współpracy, poczucia przynależności, bezpieczeństwa, nowe doświadczenia i pozwala przekroczyć egocentryzm, porozumienie, umiejętność komunikowania,
-wykorzystywana jest także w pacy z dorosłymi - dorośli często wybierają maski, które drama uczy zdejmować, aby rozwijać autentyczność i szczerość w relacjach międzyludzkich, umiejętność wyrażania uczuć, a także odkrywania samego siebie,
-wymiar relacji - drama wzbudza zainteresowanie tematem, kładzie nacisk na to, co w zabawie najprawdziwsze i najważniejsze dla człowieka – relacje.
4. Nauczyciel.
-świadom swoich zalet, ale i swoich ograniczeń, powinien dbać o swój rozwój,
-ciągle poszukuje nowych tematów i wyzwań,
-jest animatorem grupy, potrafi ją zmotywować, tworząc odpowiednią atmosferę oraz poczucie współodpowiedzialności, umie omawiać z uczestnikami ich przeżycia oraz stymulować ich do wewnętrznych poszukiwań,
-przewodnik młodych ludzi, liczący się z indywidualnością, akceptacją.
5. Funkcje dramy.
Psychodrama – drama w psychoterapii.
- twórca - węgierski psychoanalityk Sándor Ferenczi,
-udoskonalona i opracowana przez Johna Rosena i Jacoba Morena, dokonali także jej popularyzacji,
-psychodrama - metoda rozpoznawania i leczenia zaburzeń psychicznych, polegająca na wyrażaniu przeżyć i konfliktów pacjentów w formie improwizowanych scen, w których biorą udział pacjenci i terapeuta,
-drama w psychoterapii jest świadomie zainscenizowana, zainspirowana i traktowana, jako środek do osiągnięcia pewnych stanów, może być wykorzystywana w terapii indywidualnej i grupowej, pozwala na przedstawienie zachowań nieakceptowanych czy niemożliwych w sposób społecznie usankcjonowany,
-J. Moreno - porównuje przeżycia w dramie do katharsis — dla aktora jest to katharsis pierwotne, dla widza — katharsis wtórne. Katharsis jest rezultatem interakcji uczestników i wyrażania emocji (lęków i nadziei) spontanicznie i symbolicznie. Często dostarcza korektywnych doświadczeń emocjonalnych — pozwala spotkać się z taką reakcją terapeuty i grupy na dane zachowanie, która różni się od reakcji, z jakimi osoba spotykała się w życiu wcześniej, ukazuje ich negatywne skutki (np. blokowanie emocji) i pojawia się możliwość ich zmiany na zachowania konstruktywne oraz doświadczenie pozytywnych emocji. Niektórzy terapeuci leczącą rolę przypisują sytuacji, w której miejsce improwizacji zajmuje instrukcja odpowiednio dobranych i powiązanych z problemami życiowymi uczestników zachowań.
-procedura pełnej gry – jest formą psychodramy związana, z organizacją konkretnych spektakli teatralnych oraz tym, co dzieje się dookoła - dyskusją, rozmową, rozgrywaniem poszczególnych scen, nie ma tutaj improwizacji
-spowiedź - stosowana dość szeroko, ze względu na swój charakter przypomina monodram, działa oczyszczająco, zmniejszając poczucie winy, lęk czy wstyd,
Inne techniki wykorzystywane w psychodramie to:
- sobowtór jako sumienie,
- zamiana ról,
-technika gorącego krzesła,
-zwierciadło.
Psychodrama składa się często z następujących etapów, takich jak:
1) rozgrzewka (ćwiczenia wstępne, pozwalające nawiązać kontakt z samym sobą,
z własnymi emocjami, wprawki aktorskie);
2) faza przedstawienia problemu;
3) faza końcowa — dyskusji, włączenie doświadczeń w system poznawczy.
Psychologia a drama.
-wykorzystywana jest w psychoterapii, metoda pomagająca ludziom w pełnym rozwoju ich potencjału,
-drama synergistyczna - pomaga odkryć świat wewnętrznych możliwości, podjęcie nowych działań, głęboki kontakt emocjonalny, otwartość, kontakt z własnym ciałem, rozwija uważność i wrażliwość na nie, możliwość wyjścia poza wyuczone schematy,
-socjodrama, czyli drama ukierunkowana na przeżycia związane z ludzkimi interakcjami, służy w przeżyciu doświadczenia i przećwiczeniu możliwych rozwiązań,
-wykorzystywana jest w treningach interpersonalnych, warsztaty rozwoju osobistego, na warsztatach twórczości itd.
Drama w szkole.
-do szkoły dramę jako metodę pomocniczą, w odróżnieniu od inscenizacji, wprowadzili Callowel Cook i William Wirt na początku XX stulecia,
-metoda Cooka oparta była na zasadach: podstawą wiedzy nie jest słuchanie i czytanie, ale działanie, gra i doświadczenie. Efektywna praca jest częściej rezultatem spontanicznego wysiłku i autentycznych zainteresowań niż przymusu, zachęcał do improwizacji bez kostiumów, nauczyciel był asystentem, metoda ta stosowana jest w wielu krajach, gł. Do nauki matematyki,
-drama pozwala rozwijać funkcje intelektualne, percepcyjne, emocjonalno-motywacyjne i społeczno-moralne, rozbudza zmysły, odkrywa mocne strony, świadomość swoich emocji, odpowiedzialność,
-pełni rolę wychowawczą - spontaniczny rozwój, wykorzystując naturalne zainteresowania i możliwości, świadomość relacji z innymi, pedagog uzyskuje zaufanie, odreagowanie napięć i frustracji.
Dramoterapia.
- postępowanie terapeutyczne, które poprzez wykorzystanie psychoterapii grupowej w połączeniu z różnymi formami teatralnymi (z uwzględnieniem dramy) ma na celu terapię, leczenie lub rehabilitacje uczestników procesu,
- możemy ją podzielić na:
ü dramoterapię kliniczną — rodzaj psychoterapii wykorzystujący środki teatralne, jako narzędzie terapeutyczne i środek leczniczy. Celem jest leczenie zaburzeń psychosomatycznych oraz rehabilitacja ludzi chorych psychicznie. Głównym narzędziem jest psychodrama oraz spektakl teatralny
ü dramoterapię rozwojową — rodzaj terapii pedagogicznej i socjalizacyjnej, uczestnikami są osoby potrzebujące pomocy pedagogicznej i psychologicznej. Celem jest korygowanie postaw społecznych, samorealizacja, osiągnięcie dojrzałości emocjonalnej, samopoznanie, kompensacja, przystosowanie. Realizacji celów służą metody: drama (jako terapia pedagogiczna), socjodrama (jako terapia socjologiczna i psychologiczna), spektakl teatralny.
Celem dramaterapii jest przede wszystkim leczenie, ale też:
-pobudzenie kreatywności,
-rozwój wyobraźni, wrażliwości zmysłowej i estetycznej,
-pobudzenie ekspresji własnej,
-wzrost poczucia własnej wartości i samoakceptacji,
-odkrywanie potencjału osobistego.
6. Formy i rodzaje dramy.
Dwie formy dramy – Peter Slade:
-gra osobista - spontaniczny ruch dziecka
-gra zaprojektowana - dziecko wyobraża sobie daną sytuację i wciela się w postacie
Etapy dramy w edukacji w zależności od przedziału wiekowego uczestników - R. Courtney:
1. Dla dzieci do lat 10 podstawą jest gra dramatyczna inspirowana przez nauczyciela.
2. Dla młodzieży do 18 roku życia drama może być łączona z formami teatralnymi.
3. Później dominują formy teatralne, opierające się na grach dramatycznych. Ich istotą jest przyjemność i satysfakcja z wykonywania roli i identyfikacja z nią.
Rodzaje dramy:
-spontaniczna - podejmujemy naturalnie pojawiający się problem, najczęściej dotykający aspektów życia w społeczeństwie i relacji interpersonalnych,
-kierowana odbywa się według schematu:
1) zebranie materiału przez nauczyciela i uczniów;
2) charakteryzacja, scenariusza, role;
3) odegranie ról i analiza problemu;
4) dyskusja.
7. Rozwój poprzez dramę.
- Koncentracja - umiejętności skupienia uwagi na jednym aspekcie, jednym działaniu, jest w nauczaniu bardzo ważna, rozwój wszystkich wymienionych obszarów (zmysłów, wyobraźni, ciała, mowy, emocji, intelektu) istotnie wpływa na rozwój umiejętności koncentrowania się,
- Zmysły – można wykorzystać zmysły do ćwiczenia koncentracji, można stosować ćwiczenia np. rozpoznawanie dźwięków, uważne obserwowanie otoczenia, naśladowanie ruchów, rozpoznawanie obiektów za pomocą dotyku, węchu i smaku,
-Wyobraźnia – drama rozwija wyobraźnię, warto pamiętać o zapewnieniu uczestnikom sprzyjającej atmosfery
-Świadomość ciała - ważną rolę odgrywa emocjonalny stosunek do własnego ciała i wrażliwość na sygnały przez nie wysyłane
-Mowa - dziecka, a nie rozwój mowy, funkcje dramy związane z mową to przede wszystkim rozwijanie pewności siebie i umiejętności wyrażania swoich myśli, przekonań, uczuć i pragnień, powinna tu być pełna akceptacja sposobów ekspresji
-Emocje - umiejętność odczytywania emocji i ekspresji możemy kształcić dzięki ćwiczeniom rozwijającym poprzednie umiejętności.
8. Grupy zajęć w dramie.
Według Gawina Boltona w dramie można wyróżnić cztery podstawowe grupy zajęć:
1) proste doświadczenia - obejmują krótkie ćwiczenia rozwijające wrażliwość zmysłów (słuchu, wzroku, dotyku, węchu i smaku) np. słuchanie odgłosów; doskonalące refleks; w skład, których wchodzą:
- wprawki dramowe - polegają na przypominaniu sobie wrażeń wzrokowych, słuchowych, smakowych, węchowych i dotykowych, nie ma już tutaj miejsca na bezpośrednie oddziaływanie bodźców na analizatory. Skupiamy się raczej na wykorzystaniu doświadczenia w nowych sytuacjach. Innymi ćwiczeniami mogą być np.:
1) ćwiczenia ruchowe, polegające na chodzeniu na rożne sposoby, np. jak olbrzym, jak ktoś bardzo lekki, jak po bagnie itp.,
2) ćwiczenia mimiczne, polegające na wyrażaniu za pomocą mimiki uczuć, np. strachu, radości, złości.
- ćwiczenia dramowe - w sytuacjach konfliktowych, np. prosi się uczestników o dokończenie opowiadania, zmianę zakończenia, scenka – odtwarzanie sytuacji
- gry i inne formy artystyczne - przyczyniają się do rozwoju sprawności fizycznej i intelektualnej, doskonalenia refleksu, koncentracji, aktywności dzieci oraz stymulacji harmonijnego rozwoju, np. gry z wyobrażonymi przedmiotami, w wyobrażonej przestrzeni.
Inne formy artystyczne:
ü układanie opowiadań oraz tzw. tekstów swobodnych;
ü tworzenie melodii do tekstów;
ü tworzenie tekstów do melodii;
ü ilustrowanie zwrotek wiersza wytworami plastycznymi;
ü malowanie obrazów słowami.
2...
sylwia22886