1. Kształtowanie się pedagogiki społecznej jako dyscypliny akademickiej
Fazy rozwoju pedagogiki społecznej – charakter ewolucyjny:
1. przed pedagogiką społeczną praktyka społeczno-wychowawcza, powstawanie placówek; Radlińska użyła terminu „pedagogika społeczna” w czasopiśmie „Muzeum” w 1908 roku
2. faza intensywnego tworzenia dyscypliny akademickiej i jej instytucjonalizacji 1925 – 1950 à 1925 – stworzenie kierunku pedagogiki społecznej w Studium Pracy Społeczno – Oświatowej à pierwsze badania pod kierunkiem H. Radlińskiej – przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych – kompensacja
3. faza ponownej intensywnej instytucjonalizacji 1957 – 1970 à 1957 – powołano Katedrę Pedagogiki Społecznej w Warszawie à 1962 – reaktywowana na UŁ
4. faza olbrzymienia instytucjonalnego i zasięgu przestrzennego 1970–1980
wchłanianie się nowych nurtów, instytucji, zadań
5. faza zwątpienia teoretycznego i nowych wyzwań 1980 – 1990 – tożsamość pedagogiki społecznej poszukiwana
6. faza symbolicznego powrotu do korzeni, ale i podkreślenia nowych wymiarów 1990 – nadal
Progi rozwoju – rewolucyjny sposób przechodzenia, skoki
1. Próg narodzin – tworzenie zrębów dyscypliny – XIX – tworzenie podstaw teoretycznych, szkolenie pracowników
2. Próg zerwania wojennego – zerwanie środowisk, relacji międzyludzkich, ludzie rozdzieleni przez siebie, tajne komplety, Studium Pracy społeczno – oświatowej, progresywne przygotowanie programu na czas zmiany
3. Próg odbudowy – odnowa i adaptacja do nowego kontekstu społecznego 1945 – 1950odbudowa rzeczywistości po wojnie ; próg zagrożenia – przestrzeń, której nie wolno przekroczyć; próg rozumiany w sensie narodzin - nagromadzenia
4. Próg zaniku – niebyt instytucjonalny, ale przechowywanie idei; likwidacja Katedry Pedagogiki Społecznej UŁ
5. Próg współdziałania i wzajemność wsparcia (Kamiński, Wroczyński) 1957 – 1962 nowy wymiar instytucjonalny, powrót do przodków
6. Próg epistemologiczny – zwątpienia w pewność rozstrzygnięć, nowe wpływy teoretyczne, badania jakościowe, krytyka paradygmatu pozytywistycznego
7. Próg ontologiczny i aksjologiczny – nowe poszukiwania, nowe związki, praca socjalna, otwartość teoretyczna i praktyczna
Pedagogika społeczna, to nauka która ukształtowała się na skutek przeobrażeń gospodarczych, kulturalnych i społecznych Europy i Ameryki w XIX wieku. Przeobrażenia te zostały wywołane przez postęp techniki i ruchy rewolucyjne
Industrializacja i urbanizacja sprzyjały rozwojowi kapitalizmu, ale również i proletaryzacji mas ludzkich oraz rozkładowi tradycyjnych grup społecznych, np. rodziny – a to zmuszało do powoływania instytucji opiekuńczych, które miałyby zapobiec patologii i degradacji społecznej. Pedagogika społeczna zaczęła wyłaniać się jako teoria zmierzająca do uogólnienia wychowawczego aspektu warunków społecznych i środowiskowych ludzkiego życia oraz praktyki instytucji powołanych do ich ulepszenia. Pedagogika społeczna narodziła się czerpiąc z pedagogiki, psychologii społecznej, polityki społecznej, teorii wychowania, socjologii.
Pedagogika społeczna należy do nauk praktycznych, obejmujących teorię praktycznego działania, czyli zamierzeń, projektowania i realizacji. Są to nauki empiryczne oparte na wnioskowaniu indukcyjnym.
Prekursorzy:
Ø Jan Henryk Pestalozzi à zapoczątkował ideę oświaty ludu à stworzenie modelu wychowania opiekuńczo – wychowawczego
à człowiek ratujący dzieci dotknięte okrucieństwem wojny
Ø Robert Owen à chciał poprawić sytuację bytową robotników – szpital dla robotników, mieszkania dla rodzin à twórca nowej instytucji :
dziedziniec – pierwszy w Europie żłobek, szkoła dokształcająca dla młodzieży, szkoły elementarne
à twórca jednego a nurtów socjalizmu utopijnego
Ø Ludwik Krzywicki à idealnie zarysował współzależność ideału i praktyki z przemianami w życiu zbiorowym à upowszechnić wykształcenie ogólne, upowszechnienie kultury, idea samokształcenia Mary Richmond à przyczyny niepowodzeń w najbliższym otoczeniu, unaukowiła prace socjalną à wchodząc w środowisko szukała przyczyn problemu
Ø Edward Abramowski
à twórca teorii pracy społecznej
à sumienie jest rodnikiem życia społecznego
Ø Helena Radlińska
à pod jej przewodnictwem wydano pierwszy polski podręcznik społecznej pracy kulturalno – oświatowej „Praca oświatowa”, głosiła konieczność wychowania narodowego
à stanęła na czele Studium Pracy Społeczno – Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie
à kierowniczka katedry pedagogiki społecznej UŁ 1945 – 1952
Kontynuatorzy :
Aleksander Kamiński, Ryszard Wroczyński, Tadeusz Kotarbiński, Bogdan Nawroczyński, Janusz Korczak.
Główne ośrodki naukowo badawcze pedagogiki społecznej w Polsce.
· KATEDRA PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ W UNIWERSYTECIE ŁÓDZKIMPrzedstawiciele: Helena Radlińska, A. Kamiński, I. Lepalczyk, A. Chmielewska, R. Froeieh, Ewa Marynowicz - Hetka.
· KATEDRA PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ W UNIWERSYTECIE WARSZAWSKIMPrzedstawiciele: J. Wołoczyk, T. Wujek, H. Izdebska, E. Trempała, T. Pilch, J. Marczak, A. Kelm, B. Passinni, Anna Przecławska, R. Wroczyński
· KATEDRA PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ W UNIWERSYTECIE ŚLĄSKIMPrzedstawiciele: Henryk Gąsior, Andrzej Radziewicz-Winnicki, Jan Poplucz, Ewa Syrek.
· WSP w Olsztynie – S. Kawula, WSP w Zielonej Górze – E. Hajduk
· WSP w Częstochowie – D. Marzec, Uniwersytet w Białymstoku
· Uniwersytet Jagielloński – F. Adamski, Uniwersytet Szczeciński – S. Wawryniuk
2. Punkt widzenia na wychowanie usytuowane w kontekście społecznym; relacyjna koncepcja człowieka : wzrost, wrastanie, wprowadzenie do wartości.
Relacyjna koncepcja człowieka w pedagogice społecznej:
Kontekst społeczny i środowisko są wtopione w tą koncepcję – kontekst społeczny i środowisko są relacyjnie wtopione w osobę i jej system społeczny czyli osobowość.
Relacja osobowość-kultura jest rozumiana jako dwa odmienne układy jednakże pozostające ze sobą w określonej relacji, związku.
Obecność społeczności i kultury stwierdza się w tej samej strukturze osobowości i nie z racji, że wywierają one określony wpływ, ale stanowią chęć przebiegów (procesów) psychicznych ukierunkowanych intencjonalnie na zewnętrzny świat.
Umożliwia rozpatrywanie konkretnych czynności o różnorodnej jakości, są nimi :
à podmiotowa interpretacja rzeczywistości dokonywana przez pryzmat pojęć i zasad selekcji
à emocjonalna, poza świadoma reakcja jednostki na poszczególne reakcje
à indywidualne zasady dynamiki zawierające w sobie napęd wywołujący czynności
Radlińska : „Wychowanie polega na pielęgnowaniu rozwoju, nauczeniu sztuki odszukiwania i wyboru wartości istniejących oraz czynienie z nich narzędzi własnego trudu, na wzbogacaniu wiedzy, wyrabianiu sprawności, kierowaniu sobą i wykonywaniu pracy.”
Te trzy sfery należy traktować jako wzajemnie uzupełniające się.
WZROST rozumiany jako rozwój osobniczy, odbywa się niezależnie od naszej woli. Nie mamy wszakże wpływu na to, jakie cechy dziedziczymy; wyrównywanie braków organizmu, pobudzanie rozwoju, pielęgnacja, kompensacja; wzrost fizyczny i duchowy powinien być nierozerwalny.
WRASTANIE należy również do procesów niekontrolowanych przez człowieka, jest ściśle związane ze wzrostem. Dziecko przejmuje całkiem nieświadomie wszystko to, co je otacza – mowę, sposoby zachowania się itp. Uznaje to za naturalne i właściwe. Okres dorastania jest czasem weryfikacji poglądów. W dalszym etapie wrastania człowiek czynnie poszukuje nowych wartości – wrasta w szersze środowisko. Radlińska zauważa, że wrastanie wymaga odpowiedniego czasu. Nauczyciel musi ułatwić podejmowanie ról społecznych, internalizację norm i zasad grupowych, uczestniczenie w grupie, dostosowywanie się do wymagań w grupie.
WPROWADZENIE nie dotyczy już tylko ludzi młodych. Jest wsparciem dla osób w różnym wieku, które potrzebują pomocy w rozwiązywaniu problemów, z którymi sami sobie nie radzą. Budzenie aspiracji i zainteresowań, przekazywanie norm i zasad moralnych, wprowadzenie do uczestnictwa w kulturze.
3. Związki ped. Społecznej a innymi (sub)dyscyplinami humanistycznymi i społecznymi (plurdyscyplinarnosc, interdyscyplinarność, transwersalność)
Transwersalność:
Jako tworzenie perspektywy transwersalnej (międzydyscyplinarnej), związanej z procesem dyscyplinaryzacji refleksji nad obszarami działania, czyli z procesem tworzenia dyscypliny. Są to np.:
Koncepcje pedagogii instytucjonalnych, pojmujące edukację, wychowanie przede wszystkim jako tworzenie instytucji symbolicznej, powstającej w wyniku skrzyżowania elementów wyobrażalnych i realnych, znajdującej się stale w trakcie tworzenia i rozwoju; w koncepcji tej ważnymi atrybutami są procesualność i temporalność
Transwersalna teoria edukacji* zaproponowana przez Rene Barbier
Jako stanowisko metodologiczne; podejście transwersalne rozumiane jako perspektywa „nad”. Pozwala na ujmowanie badanego obszaru całościowo i równocześnie umożliwia analizowanie danego obszaru w 3 wymiarach: „z zewnątrz”(dla praktyki), „z wewnątrz(w praktyce)” i sytuując się „nad nim”, czyli charakteryzuje je analiza pewnego oddalenia, możność oglądu badanego obszaru z oddalenia etateoretycznego
*Transwersalna teoria edukacji (psychosocjologiczna teoria edukacji) – stanowisko teoretyczne, które zbudowane jest w wyniku przyjęcia koncepcji pozwalających na wieloprzesłankowy i wieloodniesieniowy ogląd pola edukacji – jej praktyki i kultury praktycznej działalności.
podejście interdyscyplinarne - czynności badawcze i działaniowe realizuje się z punktu widzenia koncepcji, opracowanej wspólnie przez przedstawicieli różnych dyscyplin, dzięki czemu owa koncepcja ma walor międzydyscyplinarności.
Podejście pluridyscyplinarne – czynności badawcze i działaniowe realizuje się z punktu widzenia różnych dyscyplin.
Przełom lat 70’ i 80’ charakteryzuje się krytyką podejść interdyscyplinarnych i pluridyscyplinarnych do obszarów działania społecznego, a zwłaszcza do pracy socjalnej. Przywołano wówczas podejście transwersalne, a więc wieloprzesłankowe i wieloodniesieniowe. Zwolennikami podejścia transwersalnego byli:
H. Radlińska - zwracała uwagę na transwersalną funkcję pedagogiki społecznej w naukach humanistycznych – „nazwa pedagogiki społecznej wyraża jej rolę łącznika pomiędzy zespołem nauk o wychowaniu a nauk o kulturze i społeczeństwie”.
Propozycja transwersalna wyraża się więc w całościowym oglądzie pola działania. Przyjęcie tej perspektywy wymaga akceptacji stanowiska, że działanie trzeba analizować równocześnie z trzech perspektyw:
Wyobrażeniowej – odnoszącej się do posiadanych wyobrażeń o działaniu,
Afektywnej – pozwalającej na samoocenę poczucia tożsamości oraz poczucia kompetencji działania
Operacyjnej – w której przebiega cały proces działania
4. Badania w pedagogice społecznej: procesualność i temporalność .
Funkcje badań:
Poznawcza (diagnostyczna),Sprawcza, Kształtująca (edukacyjna)
Rodzaje badań:
Badania celowościowe – pojęcie zrozumienia; cel badań jest sformułowany; tworzy nowe wyobrażenia na temat przekształcanej rzeczywistości; efektywne zaangażowanie w nową praktykę, nowe podejścia, które w efekcie prowadzą do zmian
Badanie klasyczne – pojęcie naukowości; rozumienie funkcjonowania wycinka rzeczywistości fizycznej lub społecznej; konstruowanie narzędzi analizy rzeczywistości, które ułatwiają jej zrozumienie
Cechy badań:
-Orientowanie badań na poszukiwanie czynników pobudzających człowieka do aktywności w kierunku pożądanym, rozpoznanie oddziaływań czynników traktujących je jako bodźce postępowania; czyli zmierzające do rozpoznania sił pozytywnych, które odpowiednio pobudzone mogą pobudzać rozwój biosocjokulturalny jednostki/grupy/środowiska.
-Usytuowanie badań w środowisku życia jednostki i dążenie do poznania warunków, oczekiwań, losów, cech jednostek/placówek
-Dynamiczność i dążenie do rozpatrywania badanych zjawisk z uwzględnieniem warunków społeczno – ekonomicznych, w jakich przebiegają.
Zróżnicowanie ukierunkowania badań na:
Podejścia Dyrektywne – zorientowane na konkretną jednostkę, grupę społeczną lub społeczność. Odnoszą się konkretnie do nich. Przedmiotem tych badań są zwykle wzajemne relacje społeczne między jednostkami a grupami, ich poznanie, opis.
Podejścia Niedyrektywne – zorientowane na kontekst społeczny, analizę zjawisk społecznych, wyjaśnienie mechanizmów życia społecznego.
W zależności od akcentowania czasu teraźniejszego, przeszłości i przyszłości wyróżnia się następujące orientacje badawcze:
-orientacja prezentystyczna – charakteryzuje się dokonywaniem analiz i ocen z dnia na dzień, natychmiastowością i niecierpliwym oczekiwaniem skutków.
-orientacja historyczna – pozwala na spokojne spoglądanie w przeszłość Orientacja ta pozwala na: zdefiniowanie przedmiotu działania, uzasadnienie dla orientacji postępowania.
-Orientacja antycypacyjna (temporalność) – ukierunkowująca badania na przyszłość i jej projektowanie. Jest to swoiste połączenie w/w orientacji.
Badania pedagogiczne, rozpatrując je z perspektywy działania: ( w / nad / dla )
perspektywa obiektywistyczna – odnosi się do badań „nad” polem działania, jego istotą, cechami, które analizuje i poznaje się z perspektywy zewnętrznej(obiektywnej)/ badacz jest na zewnątrz obszaru badań.
Perspektywa partycypacyjno – interpretatywna (uczestnicząco – wyjaśniająca) – orientuje badania „w” polu działania. Pozwala na analizę, opis i ocenę podjętej aktywności, jak również na poszukiwanie odpowiedzi o sens i znaczenie działania.
Perspektywa procesualno - transwersalna – orientuje badania „dla” obszaru działania. Jest to swoiste połączenie obu powyższych perspektyw.
5. Praktyczność pedagogiki społecznej : zakres i przekraczanie
Postawa badacza, tego, który potrafi wątpić, szukać, stawiać pytania, tego, który nie wie wszystkiego i nie musi natychmiast i sprawnie podejmować trafnych decyzji, który może i powinien namyślać się nad swą praktyką, nad jej polem, nad tym, co ją warunkuje. Praktyk, który przejawia cechy badacza i badacz, który rozumie praktykę oraz nauczyciel, który pomaga im obu wyjaśnić złożoność tych związków – to swobodnie sformułowany problem tego zagadnienia.
Analiza możliwych związków nauk społecznych z praktyką z punktu widzenia przyjętego podejścia badawczego pozwala wyodrębnić następujące ich typy:
v dla praktyki, są to te rodzaje podejść badawczych, których celem są analizy służące praktyce (rozpoznania, diagnozy, ekspertyzy). Charakterystyczną ich cechą jest zewnętrzne usytuowanie pedagoga społecznego, co sprzyja podkreślaniu podziału na to, co przynależy do teorii, a co do praktyki.
v w praktyce, są to te rodzaje podejść badawczych, których celem jest zrozumienie sensu i znaczenia danego zjawiska. Charakterystyczne jest wewnętrzne usytuowanie podmiotu działającego. Procedurą powszechną w tym typie jest badanie przez działanie oraz takie podejścia, jak np. analiza instytucjonalna.
...
wyrocznia100