opracowanie_na_magisterke.doc

I. Historia nauk o wychowaniu

1. Greckie korzenie pedagogiki (filozofia, sztuka, polityka)
2. Uniwersytet i jego organizacja: od Bolonii do procesu bolońskiego (Justyna)
3. Pedagogika nowożytna, jej idee i przedstawiciele
4. XIX wieczne idee  i praktyki wychowania
5. Nowe wychowanie, jego ideologia i doświadczenia w Polsce i na świecie
6. Współczesne koncepcje wychowania: pedagogika autorytarna,       pedagogika humanistyczna,....TREBACZ

II. Podstawowe pojęcia pedagogiki

1. Procesy rozwoju osoby (socjalizacja, enkulturacja, wychowanie, kształcenie, samokształtowanie)
2. Mechanizmy rządzące zachowaniem osoby i zbiorowości
3. Wychowanie, zakresy znaczeniowe pojęcia, źródła poglądów na wychowanie JEZ
4. Kształcenie, nauczanie, uczenie się, zakresy znaczeniowe i współczesne teorie
5. Edukacja, jej pojmowanie i organizacja
6. Samokształtowanie, jego czynniki
7. Dziedziny wychowania
8. Metody, zasady, formy edukacji (kształcenia, wychowania, samokształtowania)
9. Cele edukacji – przesłanki teleologii
10. Instytucje edukacyjne w Polsce i w świecie
11. Środowisko wychowawcze, jego pojmowanie i rodzaje

III. Współczesne subdyscypliny pedagogiczne

1. Andragogika, jej podstawy i organizacja
2. Pedagogika rodziny
3. Pedagogika zdrowia (Justyna)
4. Pedagogika pracy
5. Pedagogika medialna i jej koncepcje w społeczeństwie wiedzy (Marcin)
6. Pedagogika porównawcza
7. Pedagogika opiekuńcza
8. Pedeutologia i deontologia

IV. Nauki współdziałające z pedagogiką

1. Filozoficzne podstawy wychowania
2. Psychologia i jej udział w rozwijaniu teorii i praktyki pedagogicznej
3. Socjologia edukacji
4. Związki pedagogiki z ekonomią
5. Nauki o komunikacji, ich znaczenie dla rozwoju pedagogiki
6. Prawo i jego związki z wychowaniem PIETRZAK
7. Neurofizjologiczne podstawy edukacji

V. Metody badań pedagogicznych

1. Strategie badawcze w pedagogice, ich tradycja i kryteria stosowania (kmieciak)
2. Przedmiot badań pedagogicznych, jego istota
3. Źródła problemów badawczych
4. Etyczne aspekty badań pedagogicznych
5. Metody i techniki badań nad wychowaniem i kształceniem

VI. Współczesne przemiany w oświacie i   szkolnictwie wyższym

1. Reformy oświatowe, ich istota i aktualne doświadczenia
2. Przemiany w szkolnictwie wyższym – strategia lizbońska
3. Polityka oświatowa państwa i Unii Europejskiej

I. Historia nauk o wychowaniu

1.1.  Greckie korzenie pedagogiki (filozofia, sztuka, polityka)

Pedagogika – zespół nauk o wychowaniu, istocie, celach, treściach metodach, środkach i formach organizacji procesów wychowawczych. Jej polska nazwa pochodzi od greckiego (paidagogos – „prowadzący dziecko”). Początkowo termin obejmował opiekę, nauczanie i wychowanie dzieci, z czasem pedagogami zaczęto nazywać osoby zajmujące się wychowaniem zarówno praktycznym jak i teoretycznym.

W starożytnej Grecji zaczęto się zastanawiać nad racjonalnym wychowaniem. Duże znaczenie zaczęło odgrywać kształcenie ludzi młodych. Przeciwnicy takiej postawy uważali, iż nie istnieje mechanizm, który tchnąłby w człowieka odwagę, siłę czy męstwo, gdyż z nimi człowiek się rodzi. Natomiast zwolennicy twierdzili, że ludzie rodzą się równi, a co za tym idzie, potrzebne są jedynie narzędzia, które wydobyłby z człowieka, tkwiący w nim potencjał.

Ateński model wychowania wyróżniał trzy etapy wychowawcze w życiu młodego człowieka:

- okres od narodzin do 7 roku życia, w którym dziecko było pod opieką matki, której rola kończyła się na karmieniu dziecka, jego losem nie był zainteresowany ojciec, a wychowanie polegało na radosnych zabawach;

- okres od 7 do 18 roku życia, w tym czasie kontrola nad wychowaniem oraz kształceniem młodego człowieka, przekazywana była tzw. „pedagogowi”, czyli zaufanemu niewolnikowi, do jego obowiązków należało odprowadzanie i przyprowadzanie dziecka do szkoły, opieka nad nim oraz kształcenie różnego rodzaju obyczajów;

- okres od 18 do 20 roku życia, młodzi chłopcy dostawali broń i składali przysięgę w świątyni.

Filozofia – pochodzi od dwóch słów: hileo (lubię) oraz sophia (mądrość). W starożytności termin ten oznaczał całokształt wiedzy racjonalnej. Filozofowie zajmowali się praktycznie wszystkimi zagadnieniami dotyczącymi życia i nauki.

Cecha filozofii greckiej:

-  bardzo duże zaufanie do rozumu ludzkiego, który pomagał objaśnić wszystkie zawiłości otaczającego świata ((racjonalizm);

- obecność stałego wysiłku intelektualnego zmierzającego do poznania;

- powstanie różnych kierunków i szkół filozoficznych.

Dużą rolę odgrywa w wychowaniu filozofia i poglądy myślicieli starożytności, gdyż w procesie wychowania należy przekazywać dorobek pokoleń poprzednich, a pogląd na świat w dużym stopniu jest dziełem filozofii. Filozofowie nie bali trudnych pytań i zawsze starali się znaleźć odpowiedź.

Sztuka – zainteresowanie człowiekiem i jego rozwojem przedstawianie głownie w portretach.

Polityka – każdy obywatel (pochodzący z prawego związku) miał przywileje jak i obowiązki, oznaczało to że ani miejsce zamieszkania, ani miejsce urodzenia nie odgrywało większego znaczenia. W Atenach wszyscy obywatele mieli te same prawa: wolności osobistej, równości wobec prawa, wolności słowa i wypowiedzi.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------1.2. Uniwersytet i jego organizacja: od Bolonii do procesu bolońskiego (Justyna)

Uniwersytet i jego organizacja:

Od Bolonii do procesu bolońskiego

Uniwersytet to najstarszy, podstawowy typ  europejskiej wielowydziałowej wyższej uczelni mającej prawo nadawania stopni naukowych i łączącej funkcje dydaktyczne z funkcjami naukowymi. Można zatem powiedzieć, że jest to instytucja powołana do zdobywania i przekazywania prawdy naukowej. Termin Uniwersytet pochodzi od  łacińskiego  Universitar co oznacza „ogół”, „powszechność”, „całość”, „wspólność”. To tłumaczenie podkreśla, że uniwersytet to przede wszystkim wspólnota osób  uczących i  nauczanych oraz jest naturalnym miejscem powstawania i rozwijania nauk łączących różne tereny i metody badań, a więc miejscem spotkania ludzi  poszukujących prawdy i wiedzy.

Uniwersytety są jedną z najstarszych i najważniejszych instytucji życia społecznego.  Posiadają długą i ciekawą tradycję, a także historię.  Pierwsze znane obecnie uczelnie, przypominające swym charakterem uniwersytety powstały w czasach starożytnych na obszarze Bliskiego Wschodu, Indii, Chin oraz Grecji. Należała do nich między innymi  Akademia Platońska w latach 387 p.n.e. – 529. Intensywny rozwój  uniwersytetów przypada  na okres średniowiecza, na których początkowo wykładano tylko filozofię, teologię, medycynę i prawo.

Wśród pierwszych europejskich uniwersytetów są: Uniwersytet Boloński, Uniwersytet Paryski i Uniwersytet Oxfordzki.  Najstarszą Polską uczelnią jest założony 12 maja 1364r. Uniwersytet Jagielloński, powstały z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego.

Struktura organizacyjna uniwersytetu

              W skład uniwersytetu wchodzą: wydziały, instytuty, katedry, zakłady, pracownie, zespoły badawcze, dydaktyczne, laboratoria, studia, jednostki  międzywydziałowe, jednostki ogólnouczelniane, biblioteki, archiwa, ośrodki, muzea, stacje naukowe, jednostki administracji oraz inne jednostki w tym usługowe i gospodarcze.

Podstawową jednostką organizacyjną uniwersytetu jest wydział, którego zadaniem jest prowadzenie działalności naukowej i dydaktycznej oraz kształcenie pracowników naukowych. Wydziałem kieruje dziekan,  a kierunki działalności wydziału  ustalane są przez  redą wydziału. W ramach wydziałów działają instytuty, które prowadzą działalność  naukową i dydaktyczną oraz kształcą pracowników naukowych  w określonej dziedzinie nauki, dyscyplinie lub  w zakresie kilku pokrewnych  dyscyplin.  Instytutem kieruje dyrektor instytutu wraz z radą instytutu. Kolejną jednostką w strukturze uczelni jest katedra. Może ona być utworzona w ramach wydziału (katedra wydziałowa) albo instytutu (katedra instytutowa). Jej pracami kieruje  kierownik katedry Można powoływać również  instytuty naukowo-badawcze, a dla wykonania określonego zadania naukowego lub dydaktycznego zespół badawczy lub dydaktyczny. Ważną częścią uniwersytetu jest biblioteka uniwersytecka oraz archiwum uniwersyteckie.

              Do organów uniwersytetów zaliczamy senat i rady wydziałów, które są organami kolegialnymi oraz rektorów i dziekanów, czyli organy jednoosobowe. Senat pod przewodnictwem  rektora decyduje o wszystkich sprawach dotyczących uniwersytetu. Rektor kieruje działalnością uniwersytetu i reprezentuje go na zewnątrz, jest przełożonym pracowników, studentów i doktorantów uniwersytetu. Rada wydziału zajmuje się sprawami dotyczącymi nauki, nauczania i wychowania  na wydziale. Czuwa nad rozwojem badań naukowych, nadzoruje realizację podjętych uchwał oraz działa na rzecz podnoszenia kwalifikacji naukowych i zawodowych pracowników. Dziekan jest przełożonym wszystkich pracowników oraz przełożonym i opiekunem studentów i doktorantów wydziału. Czuwa nad sprawami naukowymi, wychowawczymi, administracyjnymi i gospodarczymi wydziału.

Geneza wspólnych działań na rzecz ujednolicenia modelu

edukacji europejskiej

              Dotychczasowy model  europejskiego szkolnictwa wyższego  był modelem tradycyjnym. Europa kształtowała  uniwersytety  kierując się głównie powstałym w Niemczech modelem Humbboldtowskim lokując badania w sercu placówki i podporządkowując im nauczanie. Z kolei aktualnie zmierza się przede wszystkim ku rozwijaniu mechanizmów konkurowania o środki na badania oraz kandydatów na studia. Dlatego  celem wypracowania  wspólnego szkolnictwa  kilka państw europejskich m.in. Francja, Wielka Brytania, Włochy dokonało w latach 1990 – 1995 diagnozy szkolnictwa wyższego. Diagnoza wykazała  dynamiczny wzrost wskaźnika  scholaryzacji, przy jednoczesnym znaczącym wzroście kosztów kształcenia oraz niskich nakładach finansowych  na badania naukowe. Po dokonaniu tej diagnozy uznano, iż należy przeprowadzić zmiany, aby warunki kształcenia w szkolnictwie wyższym w Europie stały się bardziej atrakcyjne i bardziej konkurencyjne w porównaniu z oferowanymi  przez uczelnie w Stanach Zjednoczonych. Jak się później okazało naprzeciw tym problemom miały wyjść przede wszystkim postanowienia z Bolonii.

              W dniu 18 września 1988r, z okazji dziewięćsetlecia  Uniwersytetu Bolońskiego zebrani rektorzy Europy Zachodniej podpisali Wielką Kartę Uniwersytetu, w której zdefiniowane zostały fundamentalne zasady  uniwersytetu, w tym przede wszystkim jego autonomia.

              W dziewięć lat później w dniu 25 maja 1998r. ministrowie edukacji Francji, Niemiec, Włoch i Wielkiej Brytanii podpisali w Paryżu tzw. Deklarację Sorbońską, która podkreślała centralną rolę uniwersytetów w rozwoju europejskiego  wymiaru  kulturalnego oraz znaczenie stworzenia europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego  jako kluczowego kierunku  służącego  promowaniu mobilności obywateli, możliwości zatrudniania oraz ogólnego rozwoju kontynentu. Deklaracja Sorbońska miała także zmobilizować  właściwe instytucje do zmiany systemów edukacyjnych w taki sposób,  aby mogły sprostać wymaganiom rynków ekonomicznych i finansowych, które powstały wskutek  zjednoczenia się części Europy. Istniejące różnice w systemach edukacji, a tym samym różnice w kwalifikacjach uniemożliwiały swobodne przemieszczanie się  oraz zatrudnianie obywateli, a także zmniejszały szanse Europy w światowym współzawodnictwie.

              Natomiast 19 czerwca 1999r. został zapoczątkowany proces Boloński. Ministrowie edukacji 29 krajów Europy (w tym także minister  W.Winkler reprezentujący  rząd polski) podpisali Deklarację Bolońską w siedzibie najstarszego  uniwersytetu Europy w Bolonii, która miała charakter listu  intencyjnego i wielostronnego zobowiązania do harmonizacji systemów edukacji w swoich krajach. Było to nie tyko naturalną konsekwencją  dziewięćsetletniej tradycji współpracy uniwersytetów  Europy, ale także dążeniem  do przywrócenia  Europie  właściwego miejsca na światowej mapie edukacji.

Założenia Deklaracji Bolońskiej.

Głównym celem Deklaracji Bolońskiej jest stworzenie  do 2010r. Europejskiego Obszaru  Szkolnictwa Wyższego atrakcyjnego jako miejsca kształcenia, miejsca pracy, a także konkurencyjnego dla ośrodków kształcenia  z innych kontynentów. Ten główny cel ma być osiągnięty nie w wyniku standaryzacji, czyli ujednolicenia poszczególnych systemów, ale przez stworzenie zasad współdziałania systemów krajowych w taki sposób, aby możliwa stała się ich współpraca, albowiem podstawową zasadą Procesu Bolońskiego pozostaje poszanowanie zróżnicowania instytucji, programów edukacyjnych szkolnictwa wyższego jako źródła konkurencyjności  europejskich uczelni.

Najważniejsze postulaty Deklaracji Bolońskiej dotyczyły:

1.      Wprowadzenia przejrzystych i porównywalnych systemów stopni /tytułów zawodowych/, a także wprowadzenie przez każde z państw członkowskich  dokumentu o nazwie suplementu do dyplomu ukończenia studiów. Przyjęcia systemu kształcenia opartego na dwóch/trzech poziomach kształcenia -prowadzących do uzyskania stopni, w naszym kraju określanych jako: licencjackim/inżynierskim i magisterskim z tym, że dostęp do drugiego  cyklu studiów wymagał pomyślnego ukończenia pierwszego trwającego minimum trzy lata, a tytuł zawodowy przyznany już po pierwszym cyklu miał być uznawany na europejskim rynku pracy jako odpowiedni poziom kwalifikacji na poziomie wyższym. Stopień licencjacki powinien umożliwiać w rozumieniu Konwencji Lizbońskiej o Uznawalności, podjęcie kształcenia w drugim cyklu, zaś stopień magistra winien umożliwiać podjęcie studiów doktoranckich rozumianych jako trzeci cykl kształcenia. Celem tego systemu miało być uelastycznienie studiów, umożliwiające podjęcie pracy już po ukończeniu pierwszego cyklu i np. powrót do uczelni w późniejszym terminie, aby kontynuować  studia  w drugim cyklu. Student po ukończeniu cyklu pierwszego  na danym kierunku studiów ma możliwość podjęcia studiów drugiego stopnia w innej uczelni  i na innym kierunku. Włączenie studiów doktoranckich, jako trzeciego stopnia kształcenia poszerzony został ten cel w tzw. Komunikacie Berlińskim ( na konferencji Ministrów  Edukacji do spraw szkolnictwa wyższego we wrześniu 2003r.).  Suplement do dyplomu – założeniem było, aby suplement wydawany absolwentowi w jednym z pięciu pdostawowych języków europejskich stanowił poszerzenie  informacji zawartych w dyplomie ukończenia studiów poprzez wskazanie charakteru uzyskanych kwalifikacji (profil akademicki, profil zawodowy)  oraz efektu kształcenia (zakres wiedzy i umiejętności). W ten sposób zamierzano ułatwić  obiektywną i pełną ocenę kwalifikacji absolwentów przez ich przyszłych pracodawców na europejskim rynku pracy. Oraz przebieg kształcenia  w kraju i za granicą.

2.      Powszechne stosowanie systemu punktów kredytowych w postaci  wprowadzonego pilotażowo w 1989r. Europejskiego  Systemu  Transferu Punktów  Kredytowych. Wprowadzenie systemu punktów powstało jako powszechnie stosowane narzędzie umożliwiające „przenoszenie” wyników nauczania pomiędzy uczelniami dla potrzeb międzynarodowej wymiany studentów programu Erasmus, utworzonego przez Wspólnotę Europejską. Wprowadzenie tego systemu miało uelastycznić system studiów i ułatwić studentowi projektowanie indywidualnej  ścieżki kształcenia. W 2002r. w Zurichu na konferencji  zmieniono ideę systemu punktów. Uznano, iż zbieranie punktów przyporządkowanym wszystkim przedmiotom występującym w planie studiów, które podlegają ocenie, powinno następować nie tylko podczas studiów pierwszego i drugiego stopnia, ale także podczas studiów doktoranckich, podyplomowych oraz różnego rodzaju form kształcenia ustawicznego. W ten sposób utworzono system możliwości gromadzenia punktów przez całe życie.

3.      Promocja mobilności studentów, nauczycieli akademickich, naukowców oraz personelu administracyjnego. Mobilność miała być kluczem do poznania krajów członkowskich Unii Europejskiej pod względem kulturowym, społecznym i gospodarczym poprzez odbycie części studiów w uczelni partnerskiej za granicą. Szczególną uwagę zwrócono na naukę języków obcych, podkreślono bowiem, iż Europejczyk w nowym bolońskim systemie powinien znać co najmniej dwa języki obce oprócz języka ojczystego.

4.      Promocja współpracy europejskiej w zakresie zwiększenia poziomu jakości szkolnictwa wyższego. Zapewnienie wysokiej jakości kształcenia  miała stanowić istotę europejskiego  systemu edukacyjnego.  Odpowiedzialność za zapewnienie odpowiedniej jakości kształcenia  spoczywać miała przede wszystkim na poszczególnych uczelniach, w ramach  systemu zapewnienia jakości kształcenia funkcjonującego  w danym kraju. Najistotniejszym aspektem była tutaj zmiana podejścia do procesu dydaktycznego: z takiego, w którego  centrum pozostaje nauczyciel akademicki, na takie w centrum którego znajduje się student. Dotąd programy kształcenia  były opisane liczbą godzin zajęć. Deklaracja Bolońska wprowadziła rozliczenie studenta na podstawie zgromadzonych punktów ECTS, określających nakład czasu pracy studenta na zaliczenie. Z powyższego wynika, iż Proces Boloński zakłada przyjęcie  rozwiązań wymagających  od nas przewartościowania, spojrzenia na proces kształcenia  przez pryzmat potrzeb i możliwości studenta. Te efekty można osiągnąć równymi drogami i metodami. Proces Boloński nie ogranicza wyboru metod i technik nauczania, natomiast wskazuje na potrzebę  poszerzania ich repertuaru o metody i techniki kształcenia otwartego i zdalnego  z wykorzystaniem  nowych technologii  informacyjnych i komunikacyjnych. Jednocześnie zwrócono uwagę na promocję  kształcenia ustawicznego obejmującego studia wieczorowe, zaoczne, podyplomowe, kursy specjalistyczne oraz udoskonalające  w formie kształcenia na odległość. Ta możliwość kształcenia zawiera ideę kształcenia przez całe życie., jako niezbędny  na budowania społeczeństwa wiedzy, a każdy Europejczyk powinien  permanentnie  doskonalić swoje umiejętności.

5.      Promocji europejskiego wymiaru szkolnictwa wyższego, szczególnie w zakresie rozwoju zawodowego, a ponadto zintegrowanych  programów nauczania, szkolenia i badań. Uczelnie europejskie powinny współpracować nie tylko między sobą na jednym kontynencie, aby nie dopuścić do odpływu studentów, kadr akademickich oraz naukowców, ale przede wszystkim dążyć do wejścia na rynki edukacyjne na innych kontynentach poprzez pozyskanie większej liczby studentów oraz wysoko wykwalifikowanych  wykładowców i naukowców m.in. za pomocą  dodatkowych programów nauczania i kursów o tematyce europejskiej powiązanych z powszechnym udostępnianiem przez uczelnie  ich dorobku naukowego i kulturowego.

Stan realizacji zaleceń Deklaracji Bolońskiej omawiany był na konferencjach ministrów edukacji  odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższe, które odbywały się co dwa lata i kończyły publikacją dokumentu w formie deklaracji lub komunikatu podsumowującego dotychczasowe osiągnięcia oraz wyznaczające dalsze priorytety.

·          Pierwsza Konferencja Ministrów  Edukacji krajów sygnatariuszy Deklaracji Bolońskiej  odbyła się w Pradze  w dniach 18-19 maja 2001r.

·          Kolejna Konferencja Ministrów odbyła się w dniach 18-19 września 2003r. w Berlinie

·          W dniach 19-20 maja 2005r. odbyła się w Bergen kolejna Konferencja Ministrów Edukacji krajów uczestniczących  w Procesie Bolońskim.

·          Kolejna Konferencja Ministrów odbyła się 17-18 maja 2007r. w Londynie.

·          W dniach 28-29 kwietnia 2009r.  kolejna konferencja w Leuven.

·          Natomiast specjalna konferencja  zbierające dotychczasowe osiągnięcia  Procesu Bolońskiego została zaplanowana w dniach 12-13 marca 2010r.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------1.3. Pedagogika nowożytna, jej idee i przedstawiciele

PEDAGOGIKA NOWOŻYTNA

           Na rozwój nowożytnej myśli pedagogicznej, szczególnie w zakresie dydaktyki, ogromny wpływ wywarł filozof, matematyk i fizyk francuski Kartezjusz. Uważał, że metody badawcze stosowane w matematyce i fizyce można zastosować do przyrodoznawstwa. Wychodził on z założenia, że za pewnik można uznać tylko to, co sami potrafimy zbadać własnym rozumem i doświadczeniem. Droga badawcza wiedzie od rzeczy prostych i jasnych do złożonych i trudnych. Problemy trudne należy poznawać częściami, by następnie łączyć je i tworzyć pojęcie ogólne – syntezy. Etap poznawczy powinien kończyć się sprawdzeniem w praktyce, w jakim stopniu nasze wnioski są słuszne. Założenia metodologiczne Kartezjusza przełożył na język pedagogiki Jan Amos Komeński.

Trzy nurty myśli pedagogicznej:

- pe...