Peter Calvocoressi - Polityka międzynarodowa po 1945 roku.pdf - Bezpieczeństwo narodowe - pintame

Przedmową oraz rozdziały 1-4, 25-28 przełożył STANISŁAW GŁABIŃSKI Rozdziały 5,

19-24 przełożyła WIESŁAWA BOLIMOWSKA-GARWACKA Rozdziały 6-8, 14-18

przełożył JANUSZ GOŁĘBIOWSKI Rozdziały 9-13 przełożyła HANNA BURSKA

Peter Calvocoressi

POLITYKA

MIĘDZYNARODOWA PO 1945 ROKU

Z angielskiego przełożyli: Wiesława Bolimowska-Garwacka Hanna Burska Stanisław

Głąbiński Janusz Gołębiowski

Książka i Wiedza

Tytuł oryginału World Politics sińce 1945

Okładkę i strony tytułowe projektowała EWA MOŻEJKO

Redaktor JERZY LEWINSKI

Redaktor techniczny KRYSTYNA KACZYNSKA

Korekta EWA DMOWSKA

Publikacja dotowana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej

World Politics sińce 1945, Seventh Edition is published by arrangement with Addison

Longman Limited, London

Wydanie pierwsze Obj ark. druk. 53,25 Druk i oprawę wykonały Zakłady Graficzne w

Poznaniu ul Wawrzyniaka 39

Książka i Wiedza"

Trzynaście tysięcy czterysta pięćdziesiąta siódma publikacja „KiW"

ISBN 83-05-12998-5

PRZEDMOWA

Siódme wydanie książki obejmuje półwiecze od zakończenia wojny Najważniejszym

uzupełnieniem, jakie weszło do tego wydania, są fragmenty omawiające upadek

Związku Radzieckiego i dezintegrację radzieckiego imperium, upadek i dezintegrację

Jugosławii, wojnę w Zatoce Perskiej przeciwko Irakowi ijej następstwa, traktat z

Maastricht i jego wpływ na rozszerzenie Unii Europejskiej, napięcia w Chinach

spowodowane konfliktem między liberalizacją gospodarki a dążeniem stojącego nad

grobem Deng Xiaopinga do umocnienia ortodoksyjnego komunizmu, pozytywne i

negatywne procesy zachodzące w Afryce - pozytywne w Afryce Południowej, Ghanie i

nawet w Angoli, zdecydowanie negatywne w Nigerii, Somalii, Ruandzie i Liberii,

problemy ONZ, wygaśnięcie porozumienia GATT, przejawy internacjonalizmu

Jest to półwiecze zimnej wojny - rozpoczęte pełnym zwycięstwem nad Niemcami i

Japonią Niektórzy postrzegają II wojnę światową jako starcie ideologiczne zakończone

zwycięstwem nad faszyzmem, co w praktyce doprowadziło do konfliktu między

demokracją a komunizmem Jeśli chcemy jednak być bardziej precyzyjni, powiemy, że II

wojna światowa doprowadziła do klęski ultranacjonalistycznych ambicji Niemiec i

Japonii, co spowodowało, ze Stany Zjednoczone i Związek Radziecki zajęły nieznaną

do tej pory pozycję supermocarstw Zrodziło się więc nowe pojęcie polityczne

Ambicje i dążenia Niemiec i Japonii możemy określić mianem nacjonalistycznych i

łupieżczych Wynikało to jednak z nieuchronnej tendencji państw nacjonalistycznych do

agresji, spowodowanej faktem, ze nie były one w stanie zaspokajać potrzeb i ambicji

społecznych swych mieszkańców Zarówno to, jak i rozpalone emocje zmuszały je do

podjęcia prób rozciągnięcia wpływów poza granice własnego kraju

Stany Zjednoczone i Związek Radziecki, chociaż dążyły do wytyczonych celów w

odmienny sposób, nie miały powodów, by sięgać po metody państw nacjonalistycznych

Zimna wojna toczyła się o panowanie nad światem, ale żaden z jej uczestników nie

zamierzał odebrać przeciwnikowi jakiegokolwiek terytorium

Zimna wojna była wydarzeniem złożonym, niełatwym do zrozumienia i mylącym

Prowadzono ją głównie za pośrednictwem zażartej retoryki ideologicznej, która w

rzeczywistości nie miała większego znaczenia Powoływano się też na arsenały brom, w

których kryła się bezprecedensowa siła niszcząca, a które ze ściśle militarnego punktu

widzenia były całkowicie bezużyteczne Zakładano, iż oba supermocarstwa nie miały

sobie równych, a na dodatek, ze ich siły były porównywalne, co nigdy nie odpowiadało

rzeczywistości Choć w jednym czy w dwóch rodzajach broni Związek Radziecki

przeważał, a w innych jego arsenały znajdowały się na poziomie wystarczającym do

odparcia ataku Stanów Zjednoczonych, to jednak zdecydowana przewaga leżała po

stronie USA Ich potencjał gospodarczy był niewspółmierny do radzieckiego Umożliwiało

im to utrzymanie znacznie bardziej rozbudowanych sił zbrojnych i podejmowanie

działań politycznych w skali, o jakiej Związek Radziecki nie mógł marzyć Tak więc

utrzymywała się olbrzymia przepaść między rzeczywistością a powszechnymi

wyobrażeniami

Do zimnej wojny doprowadził obustronny brak zaufania, wyolbrzymiony przez brak

zrozumienia i błędne kalkulacje, co z kolei rodziło strach Ten wyolbrzymiony strach był

najistotniejszą przyczyną zimnej wojny Stany Zjednoczone i Związek Radziecki dzieliły

głębokie różnice polityczne i gospodarcze, ale żadna ze stron nie miała zamiaru

wszczynać wojny z drugą, chociaż sądziła, że takie właśnie zamiary żywi przeciwnik Był

to strach całkowicie irracjonalny

Stany Zjednoczone obawiały się, ze po upadku Niemiec Związek Radziecki podejmie

próby rozszerzenia swojej strefy wpływów na zachód i zmierzać będzie do dokonania

komunistycznych przewrotów w krajach Europy Zachodniej W rzeczywistości siły

radzieckie były na wyczerpaniu, a sam kraj w ruinach Równocześnie żadne z państw

zachodnich nie zostało w rzeczywistości zagrożone przez komunizm - ani w wyniku

wyborów, ani przewrotu A nawet gdyby takie niebezpieczeństwo zaistniało, szybko i z

łatwością uporano by się z próbą przewrotu

Związek Radziecki w 1945 r. i w ciągu wielu następnych lat obawiał się, ze Zachód

podejmie próby rozbicia go Stalin całkowicie trafnie oceniał niechęć Zachodu wobec

ZSRR, ale błędnie zakładał, ze Stany i ich sojusznicy mogą podjąć wojnę przeciwko

niemu lub będą prowadzić działania mające na celu osłabienie kontroli Moskwy nad ich

satelitami w Europie Środkowej i Wschodniej Zimna wojna była więc wyrazem głębokich

antagonizmów ideowych, którym towarzyszyły spory terytorialne, przybierające formę

słownych potyczek Ponieważ jednak w rzeczywistości nie chodziło o określone

terytoria, cały ten spór nabierał cech globalnych

Do ogólnego zamieszania przyczyniało się istnienie brom nuklearnej Często wyrażano

pogląd, iż posiadanie przez obie strony zbliżonych sił nuklearnych spowodowało, ze

zimna wojna nie przekształciła się w prawdziwy konflikt zbrojny Każda ze stron bała się

bowiem sił przeciwnika Oczywiście, istnienie brom nuklearnej odstraszało, a siła tego

odstraszania wypływała ze świadomości, ze zwycięstwo może zostać osiągnięte jedynie

za cenę ryzyka całkowitej samozagłady Każda broń staje się groźna jedynie wtedy,

kiedy zostaje użyta, a można założyć, ze żadne z supermocarstw nigdy poważnie nie

myślało o użyciu brom j ądrowej przeciwko drugiemu Przez krótki okres dysponowały

mąjedyme Stany Zjednoczone Zastosowałyjąprzeciwko Japonii i groziły użyciem jej

przeciwko Chinom W pierwszych latach powojennych nigdy jednak nie było mowy o

użyciu jej przeciwko Związkowi Radzieckiemu

Potem produkcję brom nuklearnej opanował Związek Radziecki, ale groźba

wzajemnego unicestwienia spowodowała, ze obie strony podjęły prace nad produkcją

pocisków coraz celmejszych, zdolnych do uderzania w wybrane cele Była to broń

średniego zasięgu, a potem broń taktyczna pola walki Użycie ich na wypadek wojny

stawało się racjonalne Żaden dowódca nie chciałby używać broni, która powodowałaby

skażenie terenów, na które zamierza wkroczyć, gdzie mógłby się spodziewać anarchii,

a więc sytuacji, której przywódcy obawiają się równie panicznie jak klęski Oczywiście,

siła odstraszania brom atomowej o ograniczonym działaniu leży w tym, ze kolejnym

krokiem atakującego może być użycie brom o szerszym zakresie działania, następnej w

łańcuchu różnych rodzajów brom nuklearnej To powstanie całego łańcucha

różnych gatunków brom atomowej wcale nie wyeliminowało blefu, który był elementem

taktyki zastraszania Zagrożenie bronią jądrową urosło do takich rozmiarów, ze stawało

się wre.cz niewiarygodne Ostatecznie zimna wojna zniszczyła nie jakieś rejony świata i

nie ludność wielkich mocarstw, ale ich gospodarki Były trzy szczególne następstwa tego

procesu Przede wszystkim skomplikowane zmagania supermocarstw zaszkodziły

mechanizmowi porządku międzynarodowego Zimna wojna rozpoczęła się w tym samym

momencie, w którym zainaugurowała działalność ONZ, nowa, budząca nadzieję wersja

Ligi Narodów, co oczywiście organizację tę niezmiernie osłabiło i ograniczyło j ej

możliwości działania Była ona przystosowana do działania w innym świecie, w którym

dyskusja między narodami byłaby czymś normalnym, a w pewnych sprawach

nieuniknionym Wskutek zimnej wojny straciła na znaczeniu Rada Bezpieczeństwa,

gdzie obowiązywało teraz prawo weta Bezradna wobec wielu spraw stała się cała ONZ,

szczególnie w odniesieniu do wszelkich zjawisk związanych z zimną wojną Należy się

więc dziwić nie temu, ze ONZ straciła prestiż, ale ze w ogóle przetrwała Wyszłajednak z

tego bardzo osłabiona i wkraczając w okres postzimnowojen-ny nie budziła takich

nadziei jak w 1945 r. Zaczęto regulować stosunki międzynarodowe w drodze poczynań

pokojowych i racjonalnej dyskusji, a Stany Zjednoczone wyszły z poprzedniego okresu

jako jedyne supermocarstwo Nie było pewne jednak, jak interweniować w sprawach

międzynarodowych czy jakoprimus interpares, czy jako siła mogąca narzucać swoje

zdanie

Kryzys w Somalii i w rejonie Zatoki Perskiej unaocznił wyraźnie ten stan niepewności

Jeszcze wyraźniej ukazała to wojna w Bośni, która boleśnie ugodziła w zasadę

współpracy międzynarodowej, a ożywiła elementy nacjonalistyczne, przysłaniające się

jedynie dla pozoru różnymi listkami figowymi

Stany Zjednoczone nie potrafiły otrząsnąć się ze spuścizny zimnej wojny Nie potrafiły

zająć się poważnie niczym, co nie było z mą związane Okazało się, ze mają

wypracowanąjedyme politykę szachowania Związku Radzieckiego Kiedy zimna wojna

się skończyła, Waszyngton nie miał żadnej konstruktywnej polityki zagranicznej

Drugim z następstw zimnej wojny, jakie wycisnęło piętno na końcowych

dziesięcioleciach XX w, była sprawa dostępu określonych państw do surowców, które

znajdowały się na terenie drugiego państwa, a były temu pierwszemu niezbędne do

rozwoju gospodarczego Najpewniejszy sposób zapewnienia sobie dostępu do tych

surowców - okupowanie tego drugiego państwa - okazał się w nowej epoce

niewykonalny i wcale nie taki pewny Nie do pomyślenia było zakładanie kolonu czy

nawet utrzymywanie terenów mandatowych W tej połowie stulecia zasoby ropy na

Bliskim Wschodzie przestały być własnością innych krajów lub obcych korporacji

Oznaczało to poważne przesunięcie w równowadze sił gospodarczych, choć nie

towarzyszyło temu przesunięcie w rozkładzie sił militarnych Zaszła jedynie zmiana

polegająca na dyslokacji sił mocarstw, ale nie stały się one w wyniku tego słabsze Gdy

w 1990 r. Saddam Husajn zaatakował Kuwejt w celu zaanektowania tamtejszych poi

naftowych, dokonał aktu agresji, łamiąc zasady Karty Narodów Zjednoczonych, oraz

naruszył równowagę sił i produkcji ropy na Bliskim Wschodzie Jego posunięcie

zaalarmowało importerów ropy, którzy kontrolowali do tej pory zarówno wydobycie, jak i

ceny tego surowca Dokonując agresji Husajn dostarczył ONZ pretekstu do interwencji,

a powodując zaburzenia w światowym systemie dystrybucji ropy, popchnął Stany

Zjednoczone do wojny, której celem było obalenie jego reżimu Wojna ta wykazała, ze

granice państwa

dysponującego cennymi surowcami są szczególnie narażone na naruszenie, bez

względu na to, czy chodzi o Kuwejt, czy o Irak

Wojna ta jednak nie rozstrzygnęła problemu, jak układać stosunki między krajem

będącym właścicielem pokładów ropy, ale nie dysponującym odpowiednią siłą militarną,

a mocarstwem importującym ropę Oczywiście, chodzi o ułożenie stosunków wolnych od

groźby wojny Problemem nie jest nierównomierny rozkład sił, lecz to, by siły te były

racjonalnie wykorzystywane

Wreszcie trzecim i szczególnie zagmatwanym elementem sytuacji jest kwestia państwa

W większości rejonów świata, ale nie na całym globie, państwo stało się zasadniczym

elementem struktury międzynarodowej Stało się podstawowym elementem struktury

Europy, a europejskie mocarstwa długo nie dopuszczały, by państwa powstawały w

innych częściach świata Tak było do czasu, kiedy mocarstwa europejskie wycofały się z

Azji i Afryki, pozostawiając mieszkańcom tych kontynentów swobodę w kopiowaniu

europejskich wzorów Od połowy stulecia liczba państw zaczęła gwałtownie wzrastać

Młode państwa przyjęły jednak głównie najłatwiejsze elementy państwowości, takie jak

hymny, herby, banki centralne Nie zdawały sobie sprawy ze słabości trapiących

państwa istniejące od dziesięcioleci, takich jak napięcia etniczne, niewydolność

gospodarcza, słabość militarna W tym samym czasie tradycyjne państwa, czerpiące ze

swojej państwowości wszystkie możliwe korzyści, zaczęły żywić wątpliwości co do

własnej kondycji Efektem tego było wiele inicjatyw ponadnarodowych, czego

przykładem może być Unia Europejska, ASEAN, oraz cały wachlarz poczynań

gospodarczych - od stref wolnego handlu po unie ekonomiczne W ostatnim

ćwierćwieczu naszego stulecia niemal wszyscy mieszkańcy globu byli już obywatelami

jakiegoś państwa Niemal wszystkie państwa należały z kolei do co najmniej jednej

organizacji międzynarodowej, w szczególności do ONZ, gdzie najmłodsze kraje

wysyłały z reguły najwyższych rangą dyplomatów Te organizacje międzynarodowe były

kontrolowane przez państwa członkowskie za pośrednictwem własnych instancji

kierowniczych W ONZ jest to Rada Bezpieczeństwa, w Unii Europejskiej Rada Unii

Europejskiej Dominują oczywiście państwa najsilniejsze, co wynika z ich pozycji

międzynarodowej.

Wcale nie mniej częste były trudności państw narodowych, czego przykładem kraje

Europy Wschodniej, Somalia, Liberia, Ruanda, Sn Lanka, Birma i inne Nie były one

niczym nowym, choć nowe były ich mechanizmy i fakt, ze można je było śledzić w

szczegółowych relacjach prasy i telewizji Nawet w Europie wiele państw w naszym

stuleciu zawiodło swoich obywateli

Doprowadziło to do wzrostu nastrojów niezadowolenia z państw, jednak nie pociągnęło

za sobą prób ich demontażu Sytuacja międzynarodowa w znacznym zakresie wynika z

polityki międzynarodowej państw Państwo pozostaje jej elementem decydującym

„Międzynarodowa społeczność", o której tak chętnie mówią politycy, w rzeczywistości

nie istnieje ONZ jest pierwszą organizacją międzynarodową w historii ludzkości

Wszystkie poprzednie, takie jak postnapoleoński Koncert Europejski czy Liga Narodów,

były w rzeczywistości organizacjami regionalnymi o ograniczonym zasięgu,

członkostwie, celach, siłach i środkach Liga Narodów obejmowała swoim zasięgiem

Europę i Amerykę Łacińską Podejmowano próby rozładowywania konfliktów między

państwami na drodze dyplomatycznego arbitrażu i tworzenia prawa międzynarodowego

ONZ wkroczyła do historii jako podobna organizacja Wkrótce jed-

nak po j ej powstaniu na forum światowym pojawiło się kilkadziesiąt nowych

suwerennych państw ONZ jednak nie dysponowała wyraźnie większymi siłami niż jej

poprzednicy, była natomiast o wiele bardziej zróżnicowana wewnętrznie To

zróżnicowanie jest jedną z zasadniczych przeszkód, by stała się autonomiczną potęgą

Kultura polityczna, jaką reprezentuje, ma na celu umacnianie pokoju, międzynarodowej

współpracy, praworządności, racjonalizmu w działaniu i ogólnie opartajest na

europejskiej tradycji i europejskim rozumieniu świata

W przeciwieństwie do tego obraz po 1945 r. wygląda jak mozaika różnych kultur

Wyraźnie odbiega od niego jeden europejski eksperyment Jest to Unia Europejska,

która niezależnie od tego, w jakim kierunku będzie się rozwijać, jest i zawsze

pozostanie organizacją regionalną, nie globalną Unia obejmuje region stosunkowo - w

skali światowej - niewielki i cechuje się daleko posumętąjednorodnością kulturalną,

osłabianą ostatnio przesuwaniem sięjej granic na wschód Jej działania są bardziej

aktywne i efektywne niż przedsięwzięcia ONZ na kontynencie europejskim Bardzo

ważnym posunięciem stało się zawarcie traktatu z Maastricht, co było ostrożnym

krokiem w kierunku wyposażenia Unii w siłę militarną John Scott Haldane napisał

kiedyś pracę zatytułowaną Znaczenie utrzymania właściwych wymiarów To, co odnosi

się do biologu, może z powodzeniem mieć odniesienie do stosunków

międzynarodowych. Imperium Rzymskie, przyjmując współczesne kryteria, było

niewielkie, w każdym razie mniejsze niż powierzchnia terytorium, jakie może osiągnąć

Unia

Peter Calvocoressi - Polityka międzynarodowa po 1945 roku.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: