Filmy należy opowiadać tak, by nie było widać, że są opowiadane. Efektem końcowym jest unieobecnienie formy, nazywane też przezroczystością formalną. Wymaga to spełnienia kilku warunków: nie wolno sygnalizować obecności kamery i ekipy; sam film nie może być przedmiotem refleksji, sam dla siebie nie może być tematem; nie wolno patrzeć w kamerę i zdradzać faktu obecności widowni; należy zachować płynność i ciągłość; nie wolno łamać zasad przeźroczystości i zrozumiałości; niewskazane są odwołania do innych filmów (zdradzają kulturowy a nie naturalny rodowód opowieści)
· UKRYWANIE KAMERY ALBO PROBLEM Z WAMPIRAMI
W filmie nie może być widać kamery (lustra, kręcenie z kilku ujęć jednocześnie). Tak samo obraz nie może się trząść, drgać – o ile nie jest to umotywowane wydarzeniami świata przedstawionego, podobnie gdy mamy ujęcia za długie, za krótkie, nienaturalnie bliski plan, ruch kamery.
· NIE WOLNO PATRZEĆ W KAMERĘ
Nawet w sytuacjach ujęcie/kontrujęcie nie wolno było patrzeć w oczy (czytaj: w kamerę). Dlaczego ? – Bo spojrzenie w kamerę podkreśla iluzoryczność świata przedstawionego. My, widzowie normalnie jesteśmy typami podglądaczy. Patrzyć w obiektyw = zobaczyć widza – burzy się cały ten układ. Patrzenie i nie patrzenie w kamerę są konwencjonalnymi środkami wyrazu, znajdują zastosowanie, ale do innych celów. Do spopularyzowania tego sposobu widzenie przyczyniła się telewizja.
· PŁYNNOŚĆ I CIĄGŁOŚĆ
„Continuity clerk” – „referent do spraw ciągłości” – opowiadanie ma się rozwijać w sposób płynny; sprzyja to ukrywaniu formy. Osiąga się ją poprzez działania w zakresie scenografii i kostiumów, ujednoliceniu koncepcji estetycznej filmu (kształtu warstwy obrazowej i dźwiękowej), odpowiedni dobór muzyki i przezroczysty montaż.
Montaż z natury jest zabiegiem brutalnym. Sposoby złagodzenia:
- Montaż „miękki” - łagodne przejścia osiągnięte za pomocą przenikania, ściemniania-rozjaśniania i stosowaniu „roletek” (przez ekran przesuwa się pozioma linia „ścierająca” stary obraz); wada: nie można go stosować wewnątrz scen.
- Montaż „niewidoczny” – nie zauważa się na pierwszy rzut oka przejść; kilka zasad:
- Montaż „na ruchu” - w ujęciu następnym postać kontynuuje ruch rozpoczęty w ujęciu poprzednim. Wykorzystuje się tak zwane mikropauzy w ruchu.
- Montaż oparty na punkcie widzenia – w ujęciu pierwszym widzimy, że postać na coś patrzy, w drugim widzimy na co patrzy. Oglądamy rzeczywistość z jej punktu widzenia. Wzmaga to zainteresowanie widza.
- Przejścia analityczne i syntetyczne – analityczne – od planu ogólnego do mniejszego, ujęcie kolejne pokazuje wycinek pierwszego; syntetyczne – na odwrót. Oba typy mogą być wariantami montażu „na ruchu”.
- Stałe frazy montażowe – pewne rodzaje przejść montażowych, dla widza niezauważalne (przyzwyczailiśmy się)
1. Ujęcie-przeciwujęcie – postacie patrzą w kierunku około 15º obok obiektywu kamery, w kadrze zazwyczaj widać fragment pleców rozmówcy, tło jest nieostre lub nic nie znaczące.
2. Montaż równoległy – gwałtowne i wielokrotne złamanie miejsca akcji.
3. Sekwencja montażowa – pełniła na początku funkcję skrótu czasowego.
- Rytmy montażu - Podporządkowanie długości trwania ujęcia ładunkowi dramatycznemu, jaki zawiera. Im bardziej dramatyczne, tym dłużej może się ciągnąć; musi trwać tak długo, by widz umiał się we wszystkim zorientować, ale nie za długo – by nie nudziło. Wyjątki:
- Bardzo krótkie – gdy reżyser chce pozostawić wrażenie niedosytu informacyjnego.
- Bardzo długie – gdy nie chodzi o informację, lecz wprowadzenie widza w stan kontemplacji.
Płynność i ciągłość wymagają przestrzegania kierunków ruchu na ekranie. Ten sam ruch może wyglądać rozmaicie, w zależności od tego gdzie stała kamera.
Oś akcji – ważna jest zasada nie przekraczania jej, łączy się to z uporządkowaniem kierunków (stron z których kamery filmują). Jednak montaż z przeciwstawnych kierunków dynamizuje akcję, dodając do tego czasem pożądany motyw dezorientacji widza. Wzrastają walory widowiskowe.
Ø W okresie klasycznym tylko około 2% cięć montażowych nie spełniało w/w warunków. Obecnie reguł tych nie stosuje się tak bezwzględnie. Wpływ upowszechnienia się TV, transmisji wielokanałowej, informacji i „pilota”.
· DWUZNACZNY STOSUNEK DO TRADYCJI
Widzowi nie należy przypominać, że ogląda cząstkę dorobku kinematografii. W przypadku stylu zerowego byłoby pożądane, aby widz zachowywał się tak, jakby nigdy przedtem nie widział żadnych innych filmów. Jest to potwierdzenie i zaprzeczenie logiki tego okresu – STAR SYSTEM i STUDIO SYSTEM (odpowiednie gatunki filmowe). Widz więc był przesiąknięty atmosferą przemysłu kinematograficznego swoich czasów.
Unikano otwartych nawiązań poprzez cytowanie scen, obrazów, sytuacji ßObnażałoby to sztuczny, kulturowy charakter opowiadań, które miały funkcjonować jako opowieści o żuciu, a nie jako dokonania kultury. Od widza wymagano podwójnej postawy: Musiał jednocześnie wiedzieć i nie wiedzieć o tym, że to, co ogląda, jest filmem.
· FILM DOBRZE ZROBIONY, CZYLI ZROZUMIAŁOŚĆ I PRZEJRZYSTOŚĆ RAZ JESZCZE
„Dobrze zrobiony” film, to taki, który bez reszty pozwala pogrążyć się w swoim fikcyjnym świecie, zaangażować w przeżycia bohaterów; uwaga na ten temat przychodzi na końcu, po czasie.
„Źle zrobiony film” – gdy świadomość odbiorcy, fakt „zrobienia” filmu wysuwa się na pierwszy plan.
klasab5lo