142-154 6. Ochrona środowiska naturalnego.doc

6. OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO PODCZAS EKSPLOATACJI

    PO­JAZDÓW WOJSKOWYCH

Konstytucyjnym obowiązkiem Sił Zbrojnych RP jest obrona suwerenności i nienaruszalności terytorialnej państwa. Ewentualne działania wojenne powodować mogą między innymi ogromne zagrożenia dla środowiska. Unikając wojen zapobiega się tym za­grożeniom. W warunkach pokojowych prowadzi się przygotowania obronne, szkolenie wojsk, produkcję sprzętu wojskowego. Aktywność ta oczywiście wywiera swój negatywny wpływ na środowi­sko. Siły Zbrojne RP realizując politykę państwa, wypełniają przepisy prawne usta­nowione dla ogółu społeczeństwa. Wymaga to nieustannego kompromisu pomiędzy wymo­gami ochrony środowiska a szkoleniem i działalnością wojska tak by nie ucierpiały na tym zdolno­ści obronne Polski. Celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie właściwego użyt­kowania środowiska, gwarantującego zrównoważony rozwój. Realizacja tego zadania jest możliwa jedynie poprzez uporządkowanie i konsekwentne działanie, przypisanie odpowie­dzialności i ciągłą kontrolę
realizacji. Obowiązki i odpowiedzialność w tym zakresie regulują akty prawne ogólnopaństwowe i przepisy wewnątrz resortowe.

6.1. Regulacje prawne dotyczące ochrony środowiska

Ochrona środowiska jest konstytucyjnym obowiązkiem wszystkich obywateli i organów wła­dzy (art. 5, art. 74, art. 86 Konstytucji RP). Polski system szeroko rozumianej, prawnej ochrony środowiska tworzy ponad 120 aktów prawnych (ustawy wraz z aktami wykonaw­czymi).

Szczególne miejsce w systemie prawnym ochrony środowiska zajmują ustawy:

Ø      ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska.[71] Ma ona podsta­wowe znaczenie dla funkcjonowanie systemu ochrony środowiska w Polsce. Określa za­sady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem
wymagań zrównoważonego rozwoju,

Ø      ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.[72] Jest ona jedną z ustaw regulujących po­stępowanie z odpadami. Opisuje obowiązki wytwórcy i posiadacza odpadów; za­sady ich zbiórki, składowania, transportu i unieszkodliwiania,

Ø      ustawa z dnia 16 kwiecień 2004 r. o ochronie przyrody.[73] Określa ona cele, za­sady i formy ochrony przyrody ożywionej, nieożywionej i krajobrazu rozumianej jako
za­chowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej skład­ni­ków,

Ø      ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach.[74] Określa ona między innymi, zasady pro­wa­dzenia gospodarki leśnej, ochrony lasów oraz zasady ich udostępnienia. Wyzna­cza „Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe” na zarządcę lasów stanowią­cych własność Skarbu Państwa,

Ø      ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska.[75] Reguluje ona sprawy kontroli i wymuszania przestrzegania prawa ekologicznego.

Dla jednostek organizacyjnych Sił Zbrojnych RP istotnym pojęciem jest teren zamknięty, zdefiniowany jako: teren, a w szczególnych przypadkach obiekt budowlany lub jego część,
dostępny wyłącznie dla osób uprawnionych oraz wyznaczony w sposób określony w ustawie
z dnia 17 maja 1989 roku – Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U.  z 2000 r. Nr 100, poz. 1086 wraz z późniejszymi zmianami),  niezbędny do celów obronności lub bezpieczeństwa państwa, będący w dyspozycji jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony
Narodowej. Jed­nostki organizacyjne Sił Zbrojnych RP mogą w ramach swoich działań:

Ø        realizować określone przedsięwzięcia (np. wykonywać obiekty fortyfikacyjne wyma­ga­jące pozwolenia na budowę),

Ø        prowadzić zakład (koszary są swoistym zakładem, gdyż obejmują najczęściej kilka in­stalacji znajdujących się na wspólnym terenie),

Ø        prowadzić (eksploatować) różnorodne instalacje (np. stacjonarne warsztaty napraw­cze sprzętu wojskowego, radiostacje stacjonarne oraz stacjonarne systemy radarowe itd.),

Ø        eksploatować urządzenia (radiostacje na pojazdach mechanicznych, czołgi i trans-portery opancerzone, wyrzutnie rakiet itp.).

W Siłach Zbrojnych RP obowiązki i odpowiedzialność w tym zakresie ochrony środowiska  regulują:

1.        Decyzja nr 30 Ministra Obrony Narodowej z dnia 22 lutego 2001 r. w sprawie za­sad wykonywania zadań z zakresu ochrony środowiska w resorcie ON.[76] Na­kłada ona na  kierownictwo obrony narodowej, wszystkich żołnierzy i pracowników re­sortu obowiązek ochrony środowiska i jego zasobów; wymóg stosowania zasady mi­nimalizowania
negatywnego oddziaływa­nia na środowisko w procesach szkolenia wojsk oraz planowania
i realizacji innych zadań; uznaje edukację ekologiczną za in­tegralny element każdej formy szkolenia  i wychowywania w Siłach Zbrojnych RP.

2.        „Polityka resortu Obrony Narodowej w zakresie ochrony środowiska” – doku­ment
zatwierdzony przez Ministra Obrony Narodowej w dniu 14 lutego 2002 r. Za­wiera on
zasady i cele Sił Zbrojnych w zakresie ochrony środowiska oraz harmono­gram reali­zacji tych zadań.

3.        Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 26 kwietnia 2004 r. w sprawie określenia organów odpowiadających za nadzór nad przestrzeganiem przepisów o ochronie środowiska w jednostkach wojskowych i innych jednost­kach organiza­cyjnych podporządkowanych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nad­zorowanych.[77] Określa ono między innymi kompetencje dowódców w zakresie wyko­nywania zadań wynikających z przepisów o ochronie środowiska oraz zakres zagad­nień o istotnym znaczeniu dla zapewnienia przestrzegania przepi­sów o ochronie śro­dowiska, objętych obowiązkiem okresowej sprawozdawczości.

4.        Decyzja nr 109 Ministra Obrony Narodowej z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie
re­alizacji w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej zadań z zakresu ochrony środowiska podczas prowadzenia wspólnych operacji i ćwiczeń w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego i programu Partnerstwo dla Pokoju oraz międzynarodo­wych i narodowych przedsięwzięć szkoleniowych.[78] Za­łącznikiem do tej decyzji jest „In­strukcja realizacji zadań z zakresu ochronny śro­dowiska podczas prowadzenia wspólnych operacji
i ćwiczeń wojskowych w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego i programu Partnerstwo dla Pokoju oraz międzyna­rodowych i narodowych przedsię­wzięć szkoleniowych”.[79]
Decyzja nakłada na dowód­ców (szefów, komendantów) wszystkich szczebli dowodzenia obowiązek uwzględniania problematyki ochrony środowiska w szkoleniu podległych
żołnierzy i pracowników, mając na celu wyro­bienie nawyków stosowania przepisów
w tym zakresie podczas realizacji rutyno­wych zadań.

6.2. Zagrożenia środowiska naturalnego podczas eksploatacji pojazdów wojskowych

Jednostki wojskowe SZ RP użytkują i administrują obiekty oraz obszary, na które skła­dają się: koszary, magazyny i składnice, poli­gony i place ćwiczeń, lotniska, osiedla wojskowe oraz inne obiekty. Codzienna działalność komunalna i szkoleniowa czy ćwiczebna tworzy ogromne ilości materialnych i niematerialnych zanieczyszczeń, odprowadzanych w różnej postaci jeśli nie wprost, to pośrednio do otoczenia. Tak samo więc jak obiekty infrastruktury gospodarczej i przemysłowej kraju, są one źródłem czynników oddziałujących w różny sposób na środowisko lądowe, powietrzne i wodne (odpady), tworząc charakterystyczne dla siebie zagrożenia. Działania sił zbrojnych, w  tym zwłaszcza pewne rodzaje szkolenia, podczas których wykorzystuje się ciężki sprzęt bojowy i transportowy oraz ostrą amunicję, mogą wpływać destruktywnie na środowisko. Nie da się tego uniknąć, należy jednak minimalizować  negatywne oddziaływania. Ak­tualnym wyzwaniem, stojącym przed wszystkimi armiami, jest poszukiwanie prawnych i organizacyjnych rozwiązań, tak aby zapewnić właściwe wyszkolenie żołnierzy  i sprawność wojska przy jak najmniejszych negatywnych skutkach dla środowiska. Wymagają teraz coraz ostrzejsze normy i wymogi ochrony środowiska oraz opinia publiczna.

Siły zbrojne wykorzystują środowisko naturalne:

Ø        wypełniając funkcje bytowo-gospodarcze – służące zapewnieniu odpowiednich warun­ków dla pełnienia służby i wypoczynku żołnierzy w obiektach wojskowych, w koszarach, na lotniskach, w portach, itp.,

Ø        w trakcie przemieszczania się pomiędzy miejscami stałej dyslokacji oraz do miejsc ćwi­czeń (szkolenia) lub innych działań czasu pokoju,

Ø        podczas działalności szkoleniowej – obejmującą ćwiczenia poligonowe i szkolenia poza terenami poligonów, w ramach których wykorzystuje się technikę wojskową oraz może mieć miejsce duża koncentracja ludzi i sprzętu.[80]

Szczególne zagrożenia dla środowiska występują podczas szkolenia bojowego wojsk. Zawsze będą występować następujące rodzaje oddziaływań:

Ø        oddziaływanie związane z koncentracją określonej ilości ludzi,

Ø        oddziaływanie związane z koncentracją sprzętu i prowadzonymi szkoleniami.

W trakcie ćwiczeń mogą wystąpić także nieprzewidziane sytuacje awaryjne, wypadki, kata­strofy itp. W tej grupie do najistotniejszych zaliczyć można:

Ø        zniszczenia drzewostanów w lasach na skutek pożarów czy przejazdu ciężkich wozów bojowych,

Ø        zanieczyszczenie gruntów a zwłaszcza wód powierzchniowych lub podziemnych produk­tami ropopochodnymi czy innymi substancjami chemicznymi,

Ø        zagrożenie środowiska  hałasem i wibracjami. 

Uzbrojenie i sprzęt wojskowy generują niebezpieczne (w tym specyficzne tylko dla siebie)
rodzaje czynników ekologicznie niebezpiecznych. Podczas eksploatacji pojazdów wojsko­wych w czasie „P” eliminuje się lub minimalizuje ich negatywny wpływ na człowieka i śro­dowisko naturalne. W najbliższej przyszłości prawdopodobnie nie uda stworzyć się pojazdów wojskowych całkowicie „ekologicznie bezpiecznych”. Zawsze będzie istniała współzależ­ność, w której wymagania taktyczno-techniczne stawiane uzbrojeniu i sprzętowi wojskowemu będą determinowały i wpływały negatywnie na wymogi w zakresie ekologii. Konieczność stosowania się do przepisów w zakresie ochrony środowiska musi być uwzględniana na wszystkich et...