Kompleks Riese.pdf

Kompleks Riese

Jad c dzi od strony widnicy w kierunku Gór Sowich przeje d a

ą ś Ś żż

si obok wielu miejsc, które by y kiedy cz ci wielkiego za

ł śęśą

łż ą ę ć

z nim adnego zwi zku. Kilka z nich zosta o jednak wyekspono

o enia budowlanego. Na pierwszy rzut oka wydaj si nie mie

wane jako atrakcje warte obejrzenia. Pozosta e skrywaj dawne

ż ą

ł ą

nazwy miejscowo ci widniej ce tylko na starych mapach. Inne z

ś ą

kolei s widoczne dopiero wtedy, kiedy faktycznie si ich szu

ą ę -

ka. Celem tej strony jest przybli enie wielow tkowej historii

ż ą

tzw. kompleksu Riese , przede wszystkim za losów osób które

poprzez kator nicz prac przyczyni y si do jego powstania

ż ą ę ł ę

pracowników przymusowych, je ców wojennych, wi niów filii

ń ęź

obozu koncentracyjnego Gross-Rosen zazwyczaj przyp acaj c to

ł ą

uszczerbkiem na zdrowiu b d utrat ycia. Ponadto umo liwie

ąź ąż ż -

nie potencjalnemu tury cie, nie zorientowanemu w zawi o ciach

ś łś

tematu, swobodne poruszanie si po terenie ostatniej i bodaj

najwi kszej budowy Trzeciej Rzeszy .

Drogie Czytelniczki, Drodzy Czytelnicy!

Niniejsza broszura ma za zadanie umo liwi Pa stwu w drówk po

ż ćń ę ę

kompleksie Riese . Znajdziecie tu Pa stwo w kolejnych, kró ń -

kich tekstach informacje o poszczególnych miejscach z nim

zwi zanych, jak równie poj cia dotycz ce tematu naszego pro

ą ż ę ą -

jektu edukacyjnego. Mamy nadziej , e dzi ki temu umo liwimy

ęż ę ż

Pa stwu orientacj w samej topografii kompleksu, jak i kontek

ń ę

cie historycznym tego miejsca.

Autorzy

Wspierana przez Fundacj Pami , Odpowiedzialno , Przy

ę ęć ść -

sz o i Fundacj Roberta Boscha.

łść ę

Broszura powsta a w ramach projektu Warsztat historyczny Eu

ropa Fundacji Pami , Odpowiedzialno , Przysz o w Berli

ęć ść łść -

nie.

Uczestnicy projektu:

Annemarie Franke kierownik Miejsca Pami ci Fundacji Krzy o

ę ż -

wa dla Porozumienia Europejskiego;

Charlotte Veit koordynatorka projektu;

Ulrike Ernst koordynatorka projektu;

dr Renata Kobylarz pracownik naukowy Centralnego Muzeum Je ń -

ców Wojennych w ambinowice-Opolu;

Mariusz Zaj czkowski pracownik Biura Edukacji Publicznej In

stytutu Pami ci Narodowej Oddzia w Lublinie;

ę ł

Monika Szurlej pracownik Miejsca Pami ci Fundacji Krzy owa

ę ż

dla Porozumienia Europejskiego;

Johanna Grutzbauch pracownik Miejsca Pami ci KZ Mittelbau

-Dora.

W ST PĘ

kontaktów wi niów z okolicz

ęź -

n ludno ci niemieck , na co

ą śą ą

wyra nie wskazuj wspomnienia

ź ą

Kompleks Riese

Mi dzy 1943 a 1945 r. w Gó

mieszkanki Walimia.

rach Sowich (cz

ęśćś

Sudetów) prowadzone by y pr ł -

ce budowlane nad kompleksem

sztolni, których funkcja

u ytkowa nie jest do dzi wy

rodkowych

Zamek Ksi i Pa ac Jedlina

ąż ł

Zdrój

ż ś -

starczaj co zbadana. Niemie ą -

kie ród a wskazuj na to, e

Zarówno Zamek Ksi (Schloss

ąż

Fürstenstein), jak i pa ac w

ź ł ą ż

sowiogórskie podziemia mia ł

mie czn powierzchni 35

Jedlinie Zdrój (Schloss Bad

Charlottenbrunn) w kontek cie ś

wydarze zwi zanych z Riese

ćłąą ę

km kwadratowych. Prawdopodob-

nie znajdowa a si tam 20

ń ą

s tak e obiektami wartymi

ą ż

ł ę

kwatera g ówna Hitlera

zobaczenia. Od 1944 r. z ra-

mienia Organizacji Todta

przebywa tam odpowiedzialny

ł . Poza

tym w Górach Sowich planowano

umiejscowienie tak e dowód ż -

twa wojsk niemieckich oraz

instalacji przemys owych. Do

za budow kierownik Xaver

Dorsch. Za o ona przez Fritza

łż

Todta organizacja przedstawi-

a Albertowi Speerowi swoje

budowy Riese zaanga owan ż

pracowników przymusowych,

je ców wojennych i wi niów

plany co do budowy, po tym

jak prowadz ca wcze niej pra

ń ęź

KL Gross Rosen. Wi niowie

ą ś -

ce budowlane firma Schlesi-

sche Industriegemeinschaft

AG (Spó ka Akcyjna l skiej

ęź

byli przetrzymywani w obozach

zewn trznych ę AL Riese b d ce

ęą -

go fili KL Gross Rosen.

ł Śą

Wspólnoty Przemys owej) ok ł -

za a si nieefektywna. Zamek

Obozy zewn trzn ę zlokalizowa-

ne by y w pobli u sztolni

ł ę

ł ż

oraz obiektów naziemnych kom-

pleksu.

Ksi w ramach zamierze bu

ąż ń -

dowlanych mia stanowi re

ł ć -

prezentatywn kwater Hitle

ą ę -

ra .

Obozy zewn trzne AL Riese

Sztolnie

G uszyca (Wüstegiersdorf),

Znanych jest dzisiaj 7

sztolni w Górach Sowich

wchodz cych w sk ad kompleksu

Kolce (Dörnhau), G uszyca

Górna (Oberwüstegiersdorf),

Walim (Wüstewaltersdorf).

ą ł

Riese : Rzeczka (Dorfbach),

Jugowice (Oberdorf), W odarz

W czterech wy ej wymienionych

(Wolfsberg), Sobol

(Ramenberg), Sokolec

(Falkenberg), Osówka

(Säuferhöhen) oraz Zamek

Ksi (Schloss Fürsterstein).

du ych obozach zewn trznych

ż ę

przetrzymywano wi niów skie

ęź -

rowanych do pracy przymusowej

przy budowie Riese .

ąż

Sztolnie maj podobn budow .

ą ą ę

Wi niów przetrzymywano w

ęź

istniej cych ju budynkach

ą ż

Podziemia w Rzeczce

(Dorfbach) obejmowa y 2,5

fabryk znajduj cych si w

ą ę

centrum wspomnianych miejsco-

wo ci (np. Kolce/Dörnhau).

tys. m kwadratowych i by ł

ju w 15 proc. wybetonowane.

Fakt ten móg prowadzi do

ł ć

Do sztolni prowadzi y trzy

wej cia. Z kolei sztolnie w

Jugowicach by y wydr one

ł ąż

tylko na d ugo ci ok. 500 m.

ł ś

Natomiast w Osówce

(Säuferhöhen) prace budowlane

by y bardziej zaawansowane;

1,7 tys. m w formie dwóch

pod u nych i czterech

łż

poprzecznych korytarzy. Poza

tym znajdowa si tam szyb,

ł ę

który prowadzi do le cych

ł żą

powy ej budynków w lesie.

Sztolnie na Sobolu

(Ramenberg) mia y trzy

wej cia i d ugo ok. 700 m.

ś ł ść

Równie w ich bezpo rednim

ż ś

s siedztwie rozpocz to budow

ą ę ę

nadziemnych budynków.

Trzy kompleksy sztolni s ą

obecnie udost pnian ę

turystom: Osówka, Walim i

W odarz.

Wchodz c do sztolni ą rzuca si ę

w oczy rozmiar tego niereali-

stycznego przedsi wzi cia bu

ęę -

dowlanego. Jest to jeden z

wielu przyk adów narodowoso

cjalistycznej megalomani.

S OWNICZEK

równo dla m czyzn, jak i ko

ęż

biet, 2) wy cznie dla m

łą ęż -

czyzn. Wi niowie pracowali w

ęź

Obozy zewn trzne KL Gross -

przemy le zbrojeniowym i te ś -

stylnym, a w ko cowym etapie

Rosen

wojny tak e przy budowie oko

System obozów zewn trznyc ę

Gross - Rosen narodowi socja-

li ci zacz li rozbudowywa w

pów i fortyfikacji.

ś ę ć

1942 r. Wówczas powsta ł

pierwszy obóz pracy we Wro-

c awiu (Breslau-Lissa). Dal

Obóz pracy Riese

AL Riese sk ada si z 4 du

ł ł ę -

ych i 12 mniejsz ż ch podobo-

zów. By y one administrowane

sza rozbudowa rozpocz a si

ęł ę

w roku 1944. Wp yw na to mi ł -

y, deficyt si y roboczej w

przez OT. Przypuszcza si , e

ęż

mi dzy 1943 i 1945 r. prz ę -

trzymywano w niech w sumie

13,3 tys. wi niów. Pilnowa o

dolno l skim przemy le spowo

śą ś -

dowany poborem m czyzn do

ęż

wojska, jak równie przeni ż -

sienie tutaj z g bi Niemiec

ęź ł

ich 853 stra ników podleg ych

łę

zak adów zbrojeniowych.

ż ł

siedmiu oficerom Wehrmachtu.

Ci z kolei byli podkomendnymi

SS Hauptsturmführera Karla

Beblo. Kierownikiem admini-

stracji by SS-Obersturmfü ł -

rer Albert Lütkemeyer, za ś

lekarzem obozowym dr Heinrich

Rindfleisch. Podlega o mu 63

Komendanturze KL Gross - Ro-

sen podlega tak e

ł ż obóz pracy

przymusowej dla ydów prze Ż ę -

ty przez organizacj ę

Schmelt . Ogó em w Sudetach

powsta o nieco ponad 100 ob ł -

zów zewn trznych, z których

lekarzy i 56 sanitariuszy

wi ziennych. Od jesieni 1944

zdecydowana wi kszo w bez

ę ść -

po rednim s siedztwie zak a

ś ą ł -

dów przemys u zbrojeniowego.

r. Rindfleisch pracowa w

urz dzonym w Kolcach (Dörn

Do najwi kszych z nich nal ę -

a y m.in.: Mi oszyce (AL

hau) centralnym rewirze.

żł

Fünfeichen), Brzeg Dolny (AL

Dyhenfurth), Kamienna Góra

(AL Landeshut) i AL Riese .

Mi dzy innymi z pracy w ę ęź -

niów korzysta y nast puj ce

Ogó em wykazano 3648 przypa ł -

ków zgonów wi niów wskutek

ęź

chorób i wycie czenia b d

ń ęą -

cych nast pstwem niedoboru

ł ęą

firmy: Zak ad Chemiczy w

ż ś ęż -

zycznej oraz okrutnego trak-

towania przez stra ników ż

Udokumentowano równie depo ż -

tacj 857 wi niów do O wi

ywno ci, ci kiej pracy fi

Brzegu Dolnym (po wojnie Za-

k ad Chemiczny Rokita ), fa

bryka zbrojeniowa w Mi osz ł -

cach (po wojnie Fabryka Samo-

chodów Jelcz - Laskowice)

oraz fabryka FAMO we Wro-

c awiu, która mi dzy innymi

ę ęź śę -

cimia (KL Auschwitz), którzy

prawdopodobnie zgin li w k ę -

morach gazowych, a tak e 1 ż

egzekucji za podejmowanie

prób ucieczki. Wraz ze zbli-

aniem si frontu obozy zo

ł ę

produkowa a silniki do sam ł -

lotów i auta wojskowe (po

wojnie Dolmel ). Obozy ze-

wn trzne podzielone by y na

ż ę -

sta y ewakuowane. Dziew ł ęć

tysi cy wi niów poprowadzono

ę ł

ę ęź

trzy kategorie: 1) przezna-

czone dla wi niarek z W gier

przez Trautenau do Flossenbu-

ga, Bergen-Belsen i do obozu

ęź ę

i Polski, 2) przeznaczone za-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: