Muzyka współczesna
Skocz do: nawigacji, szukaj
Muzyka współczesna – dosłownie: muzyka tworzona współcześnie, dzisiaj. Potocznie jednak sformułowanie to używane jest wobec muzyki skomponowanej w XX wieku, przez muzykologów nazywanej raczej modernistyczną, ewentualnie awangardową, a w powszechnym rozumieniu odbieranej jako „nowoczesna”. Pojęcia te stosowane są wobec sztuki od końca XIX wieku w wyniku narastającego zdezorientowania szerokiej publiczości coraz bardziej indywidualną i coraz częściej zmieniającą się muzyką, której większość publiczności osłuchanej z muzyką XVIII i XIX wieku nie potrafiła zaakceptować. Zasadniczym argumentem podnoszonym przeciwko nowym utworom była (i nadal bywa) ich dysonansowość.
Z muzyką współczesną - wyrosłą z muzyki poważnej - kojarzą się pojęcia oznaczające rozmaite kierunki, style i techniki, takie jak:
impresjonizm
ekspresjonizm
surrealizm
neoklasycyzm
witalizm
bruityzm
futuryzm
prymitywizm
muzyka dodekafoniczna
serializm
punktualizm
aleatoryzm
minimalizm
muzyka mikrotonowa (ćwierćtonowa)
muzyka stochastyczna
sonoryzm
spektralizm
teatr instrumentalny
muzyka graficzna
happening
Muzyka elektroakustyczna
Muzyka konkretna
Muzyka elektroniczna
postmodernizm
Na muzykę komponowaną współcześnie narzekano od czasów Monteverdiego, ale rozbieżności między przyzwyczajeniami i oczekiwaniami publiczności a pomysłowością kompozytorów nasiliły się pod koniec XIX wieku. Dla muzyków poszukujących nowych środków wyrazu ukształtowany ponad sto lat wcześniej system dur-moll był zasadniczym ograniczeniem. Pierwszym, który świadomie zburzył strukturę tonalną był Arnold Schönberg, dając początek muzyce dodekafonicznej. Uczniowie Schoenberga i jego następcy, przede wszystkim Alban Berg i Anton Webern rozwinęli jego koncepcję . W drugiej połowie XX wieku dalszą konsekwencją dodekafonii było powstanie serializmu i punktualizmu. Równolegle do Schoenberga powstały też inne koncepcje rezygnujące z tonalności, których autorami byli Charles Ives i Edgar Varese. Innym sposobem przezwyciężenia systemu tonalnego była mikrotonowość, reprezentowana przez Aloisa Háby i Harry'ego Partcha.
Rozwój technologii elektronicznej i nagraniowej spowodował rozwój muzyki konkretnej (1948 – Pierre Schaeffer) i elektronicznej (1953 – Herbert Eimert i Karlheinz Stockhausen). Kierunki te, oparte na technice elektronicznego przetwarzania i montażu dźwięków na taśmie magnetofonowej, w późniejszych latach określano wspólnie mianem muzyki eksperymentalnej. W latach 50. powstało kilka znaczących ośrodków – najczęściej przy rozgłośniach radiowych (Kolonia, Paryż, Mediolan) i uniwersytetach (Columbia-Princeton). W 1956 roku w Warszawie powstało Studio Eksperymentalne Polskiego Radia. Najwybitniejszym przedstawicielem tego kierunku w muzyce polskiej jest Bogusław Schaeffer.
Niejako na przekór tym eksperymentom tworzył się nurt neoklasyczny, który początkowo był powrotem do klasycznej równowagi środków kompozytorskich i wyrazu dzieła, a z czasem wszedł do arsenału środków stylistycznych jako jedna z technik stylizacji.
Ważnym kierunkiem w muzyce współczesnej lat 60. i 70. był minimalizm zainicjowany przez Terry'ego Rileya, Steve'a Reicha i Philipa Glassa. Kierunek ten popularność zyskał dopiero w latach osiemdziesiątych, kiedy ustępował tworzącym się nie tylko na gruncie muzyki kierunkom postmodernistycznym, których istotną cechą jest wzajemne oddziaływanie pomiędzy współczesną muzyką poważną a muzyką jazzową i rockową oraz odkrywanie dorobku nieeuropejskich kultur muzycznych (muzyka świata).
Obecnie w muzyce współczesnej jest bardzo wiele zróżnicowanych kierunków. W Polsce, przykładowo, można wskazać na kilka odmiennych stylistyk reperezentowanych przez kompozytorów różnych pokoleń:
prosta, tradycyjnie brzmiąca muzyka Wojciecha Kilara
ostentacyjne nawiązywanie do postromantyzmu przez Krzysztofa Pendereckiego
drapieżny minimalizm Henryka M. Góreckiego
tradycyjna narracja „opowiadana” indywidualnym językiem Krzyszofa Meyera
deformacja tradycji w utworach Pawła Szymańskiego
instalacje, improwizacje i performance Krzysztofa Knittla
mozaika tonalnych, atonalnych i inspirowanych rockiem epizodów w utworach Pawła Mykietyna
life electronic Agaty Zubel
Obraz współczesnej muzyki dopełniają całkowicie nowe nurty wywodzące się z tradycji innych niż muzyka poważna takich jak jazz, rock, new age czy world music.
jajko213